Hadrianoupolis Kuzeybatı Nekropol Kilisesi’nin Bema ve Apsis Mozaikleri

Paphlagonia sınırlarındaki Hadrianoupolis Antik Kentinde, 2003-2020 yılları arasında, Geç Antik Çağ’a tarihlenen altı yapıda kazı çalışması yapılmış ve bu çalışmalarda dönemin süsleme karakterini yansıtan zemin mozaiklerine rastlanılmıştır. Kazısı hâlen devam eden, yayınlarda daha çok Kuzeybatı Nekropol Kilisesi olarak tanıtılan, kentteki konumu itibariyle Kuzeybatı Nekropol Kilisesi şeklinde adlandırılabilecek yapının, apsis ve bema zemininde de kaliteli işçilikte zemin mozaikleri tespit edilmiştir. İki farklı inşa evresine sahip kilisenin zemini her iki dönemde farklı teknik ve üsluptaki mozaikle bezenmiştir. Bir kısmı geçmiş dönemde gerçekleşen kaçak kazılar ve yol yapım çalışmaları esnasında tahrip olan, 2017-2018 yılındaki kazılarda tamamen ortaya çıkarılan mozaikler, İS 4.-6. yüzyıl Bizans mozaik sanatı karakterini yansıtmaktadır. Dönemin hemen her zemin mozaiğinde görülen geometrik, bitkisel ve figüratif desenleriyle donatılmış mozaiklerde, bani bilgisi içeren bir de yazıt bulunmuştur. Restoratör ve konservatörler eşliğinde sağlamlaştırma çalışması yapılan mozaikler, uygun teknikler doğrultusunda koruma altına alınmıştır. Bu çalışmada, kilisenin apsis ve bema zeminlerini süsleyen mozaikler, bölge ve farklı coğrafyalardaki benzer örneklerle kıyaslanmış ve değerlendirilmesi yapılarak ayrıntılı şekilde açıklanmaya çalışılmıştır.

PDF

___

Adak Adıbelli 2020 I. Adak Adıbelli, “Tarsus Roma Hamamı Geç Antik Opus Sectile Döşemesi”, JMR 13, 51-71.
Anđelković vd. 2010 J. Anđelković - D. Rogić - E. Nikolić, “Peacock as a Sign in the Late Antique and Early Christian Art”, M. Korać (ed.), Archaeology and Science 6, Belgrade, 231-248.
Audsley – Audsley 1865 W. Audsley - G. A. Audsley, Handbook of Christian Symbolism, London.
Balty vd. 1969 J. C. Balty - P. Delvaux – K. Chéhadé – W. Van Rengen - C. Dulière, Mosaiques De L’egl
Belke 1996 K. Belke, TIB 9: Paphlogonien und Honorias, Wien.
Can 2009 B. Can, “Erzincan Altıntepe Church with Mosaic”, JMR 3, 5-13.
Clement 1886 C. E. Clement, A Handbook of Christian Symbols and Stories of the Saints, Boston.
Çelikbaş 2019a E. Çelikbaş, “Hadrianoupolis Kilise C Yapısı’nda Ele Geçen İki Adet Yün Tarağı Üzerine Değerlendirme”, TÜBA-KED 20, 73-82.
Çelikbaş 2019b E. Çelikbaş, “Hadrianoupolis Kilise C Mozaikleri Konusunda Bir Ön Değerlendirme”, A. Işık - T. Aydeniz - İ. H. İmamoğlu (eds.), Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu, Karabük, 290-295.
Décor I C. Balmelle - M. Blanchard Lemée - J. Christophe - J.-P. Darmon - A.-M. Guimier Sorbets - H. Lavagne - R. Prudhomme - H. Stern, Le Décor géométrique de la mosaïque romaine I, Paris, 1985.
Décor II C. Balmelle - M. Blanchard-Lemée - J.- P. Darmon - S. Gozlan - M. P. Raynaud, Le Décor géométrique de la mosaïque romaine II, Paris, 2002.
Deliyannis 2010 D. M. Deliyannis, Ravenna in Late Antiquity, Cambridge.
Dimitrova 2015 E. Dimitrova, “The Mosaic at the Entrance of the Episcopal Basilica in Heraclea Lyncestis: Its Didactical
Sharge and Ritual Impact over the Congregation”, Folia Archaeologica Balkanica III, 203-218.
Dunbabin 2003 K. M. D. Dunbabin, Mosaics of the Greek and Roman World, Cambridge.
Evcim – Öztaşkın 2019 S. Evcim – G. K. Öztaşkın, “Early Byzantine Churches in Olympos”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 161, 129-162.
Ferguson 1961 G. Ferguson, Signs & Symbols in Christian Art, Oxford and New York, London.
Gilhus 2006 I. S. Gilhus, Animals, Gods and Humans: Changing attitudes to animals in Greek, Roman and early Christian ideas, London-New Yok.
Gilkes 2003 O. J. Gilkes, “Luigi Maria Ugolini and the Italian Archaeological Mission to Albania”, O. J. Gilkes (ed.), The Theatre at Butrint, Oxford, 3-22.
Hoepfner 1966 W. Hoepfner, Herakleia Pontike – Ereğli: Eine Baugeschichtliche Untersuchung, Graz-Wien-Köln. Hachlili 2009 R. Hachlili, Ancient Mosaic Pavements: Themes, Issues and Trends Selected Studies, Boston.
Kan Şahin 2019 G. Kan Şahin, “Bir Anadolu Eyaleti Olarak Honorias”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi 14 (27), 11-42.
Karademir 2019 T. Karademir, Bizans Resim Sanatında Refrigerium Sahneleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
Keleş vd. 2014 V. Keleş – E. Çelikbaş – A. Yılmaz. “Paphlagonia Hadrianoupolis’i”, H. Kasapoğlu - M. A. Yılmaz (eds.),
Anadolu’nun Zirvesinde Türk Arkeolojisinin 40. Yılı, Ankara, 271-290.
Keleş vd. 2015 V. Keleş - B. N. Kılavuz - E. Çelı̇kbaş - A. Yılmaz, “Hadrianoupolis 2013 Yılı Çalışmaları”, 36. KST, 1, 661- 670.
Kılavuz - Çelikbaş 2013 B. N. Kılavuz – E. Çelikbaş, “Paphlagonia Hadrianoupolis’i”, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 2 (3), 159-214.
Kitzinger 1951 E. Kitzinger, “Studies on Late Antique and Early Byzantine Floor Mosaics: I. Mosaics at Nikopolis”, DOP 6, 81-122.
Laflı – Zäh 2009 E. Laflı – A. Zäh, “Beiträge zur Frühbyzantinischen Profonarchitektur aus Hadrianupolis-Blütezeit unter Kaiser Iustinian I.”, ByzZ 102 (2), 639-659.
Laflı – Christof 2012 E. Laflı – E. Christof, Hadrianopolis I: Inschriften aus Paphlagonia, Oxford.
Leonhard 1915 L. Leonhard, Paphlagonia: reisen und forschungen im nördlichen Kleinasien, Berlin.
Maguire 1987 H. Magiure, Earth and Ocean: The Terrestrial World in Early Byzantine Art, London.
Oyarçin 2019 K. Oyarçin, “Sikke Buluntuları Işığında Hadrianoupolis Kilise C Yapısı”, A. Işık - T. Aydeniz - İ. H. İmamoğlu (eds.), Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu, Karabük, 442-451.
Parman 1993 E. Parman, “Bizans Sanatında Tavus Kuşu İkonografisi”, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar: Güner İnal’a Armağan, Ankara, 387-412.
Patacı 2012 S. Patacı, Paphlagonia Hadrianoupolis’i Mozaik ve Fresko Buluntuları, Yayınlanmış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Patacı – Laflı 2019 S. Patacı – E. Laflı, Hadrianoupolis IV: Early Byzantine mosaics and frescoes from Northwestern central Turkey, Oxford.
Roueché 1986 C. Roueché, “Theodosius II, The Cities, and the date of the ‘Church History’ of Sozomen”, The Journal of Theological Studies 37 (1), 130-132.
Städte und Landschaften: II. Kleinasien, Gütersloh. Simitopoulou vd. 2015 K. Simitopoulou - F. Siegmund - G. Kotzamani - Ch. Boutsidis - Ch. Papageorgopoulou, Depictions of Animal in Ancient Mediterranean Cultures & Beyond: Reflections of a long-lasting co-evolutionary process, Komotini.
Tülek 2006 F. Tülek, “Türkiye Mozaik Çalışmaları: Kilikia Mozaik Külliyatı”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 123, 113-122.
Verim 2019 E. Verim, “Paphlagonia’da Bir Piskoposluk Merkezi: Hadrianoupolis Antik Kenti”, A. Işık - T. Aydeniz
- İ. H. İmamoğlu (eds.), Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu, Karabük, 276-289.
Widrig - Goodchild 1960 W. M. Widrig – R. Goodchild, “The West Church at Apollonia in Cyrenaica”, BSR 28, 70-90.