Hayriye Mihrimah ÖZTÜRK, Didem DAYMAZ, Hanife KOCAKAYA, Ayşe Zeynep AKKOYUN, Meral SAYGUN

Deprem sonrası erken dönemde travma belirtileri, uyku kalitesi ve ilişkili faktörler

Amaç: Deprem gibi travmatik yaşam olayları hem ülkemizde hem de tüm dünyada sıklıkla karşılaşılan sorunlardandır. Bu çalışmanın amacı, ülkemizde geniş bir coğrafyayı etkileyen 6 Şubat 2023 depremlerinden sonra Kırıkkale Üniversitesi öğrenci yurtlarına yerleştirilmiş bireylerden çeşitli yakınmalarla tıp fakültesi psikiyatri polikliniğine başvurmuş olanların uyku kalitesi, travma düzeyi ve ilişkili faktörlerini saptamak ve cinsiyet, hasar durumları ve kayıpların etkilerini değerlendirmektir. Yöntem: Çalışmaya Mart 2023 ile Haziran 2023 tarihleri arasında 64 gönüllü dahil edildi. Katılımcıların başvuru şikayetleri ve sosyodemografik özellikleri sorgulandıktan sonra uyku kalitelerini ve deprem sonrası yaşadıkları travma düzeylerini belirlemek amacıyla katılımcılara Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ) ve Deprem Sonrası Travma Düzeyini Belirleme Ölçeği (DSTDBÖ) uygulandı. Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 45.5±15.5 olup 75.0%’sini kadın bireyler oluşturuyordu. Katılımcılar tarafından en fazla belirtilen başvuru yakınmaları korku/kaygı ve uykusuzluk olarak tespit edilmiştir. Katılımcıların PUKİ puanlarının ortalaması 10.5±4.4 olup 43 katılımcının (79.6%) son bir aydaki uyku kalitesinin kötü olduğu tespit edildi. Katılımcıların DSTDBÖ puanlarının ortalaması 76.6±17.9 olarak tespit edildi. Alt ölçeklere bakıldığında heyecansal sınırlık ve bilişsel yapılandırma puanlarının davranışsal, duyuşsal ve uyku problemlerine göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. Katılımcılar evlerindeki hasar açısından karşılaştırıldığında orta ve üzeri hasarlı evleri olan katılımcıların sağlam veya hafif hasarlı evi olan katılımcılara kıyasla duyuşsal, bilişsel yapılandırma ve uyku problemleri ile toplam travma puanlarının az hasarlı evi olanlara göre istatistiksel olarak daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (sırasıyla; p=.017, p=.023, p=.010, p=.040). Orta ve üzeri hasarlı evi olan bireylerin PUKİ puanları daha yüksek tespit edilmiş olup bu fark istatistiksel anlamlılığa ulaşmamıştır (p=.061). Sonuç: Ülkemizde 6 Şubat 2023 ve sonrasında meydana gelen depremler geniş bir bölgeyi kapsayarak birçok insanın doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenmesiyle sonuçlanmıştır. Depremlerin sebep olabileceği fiziksel ve psikolojik hasarı en aza indirebilmek için afet sonrası yönetimin iyi yapılması, depremzedelerin sosyal ve tıbbi ihtiyaçlarının yanı sıra psikolojik olarak da desteklenmelerinin öncelikli olduğuna dikkat edilmesi gerekir.

Anahtar Kelimeler:

deprem, halk sağlığı, uyku bozuklukları, travma

Trauma symptoms, sleep quality and related factors in the early post-earthquake period

Aim: Traumatic life events such as earthquake are frequently encountered problems both in our country and all over the world. The aim of this study was to determine sleep quality, trauma level and related factors and to evaluate the effects of gender, damage status and losses in adults who were admitted to the psychiatry outpatient clinic among individuals who were placed in Kırıkkale University student dormitories immediately after the 6 February 2023 earthquakes that affected a wide geography in our country. Methods: 64 volunteers were included in the study between March 2023 and June 2023. After the participants' complaints and sociodemographic characteristics were questioned, the Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI) and the Scale That Determines the Level of the Trauma after the Earthquake (PETLDS) were applied to the participants to determine their sleep quality and trauma levels after the earthquake. Results: The mean age of the participants was 45.5±15.5, and 75.0% of them were women. Fear/anxiety and insomnia were the most frequently reported complaints by the participants. The mean of the participants' PSQI scores was 10.5±4.4, and 43 participants (79.6%) had poor sleep quality in the last month. The mean score of the participants' PETLDS was determined as 76.6±17.9. When the subscales were examined, it was determined that the emotional limitation and cognitive restructuring scores were higher than the behavioral, affective and sleep problems. When the participants were compared in terms of damage in their homes, it was found that the participants with moderately or more damaged houses had statistically higher emotional, cognitive restructuring and sleep problems and total trauma scores compared to the participants with a solid or slightly damaged house (respectively; p=.017, p=.023, p=.010, p=.040). Individuals with moderately or more damaged houses had higher PSQI scores but this difference did not reach statistical significance (p=.061). Conclusion: The earthquakes that occurred in our country on and after 6 February 2023 affected a large area and resulted in millions of people being directly or indirectly affected. To minimize the physical and psychological damage that earthquakes may cause, post-disaster management should be carried out well, and it should be noted that it is a priority to support earthquake victims psychologically as well as their social and medical needs.

Keywords:

earthquake, public health, sleep disorders, trauma,

PDF

___

Galea S, Nandi A, Vlahov D. The epidemiology of post-traumatic stress disorder after disasters. Epidemiol Rev. 2005;27:78-91.
Ehring T, Razik S, Emmelkamp PM. Prevalence and predictors of posttraumatic stress disorder, anxiety, depression, and burnout in Pakistani earthquake recovery workers. Psychiatry Res. 2011;185(1-2):161-166. doi:10.1016/j.psychres.2009.10.018
Bromet EJ, Atwoli L, Kawakami N, et al. Post-traumatic stress disorder associated with natural and human-made disasters in the World Mental Health Surveys. Psychol Med. 2017;47(2):227-241.
Cankardaş S, Sofuoğlu Z. Deprem ya da yangin deneyimlemis kisilerde travma sonrasi stres bozuklugu belirtileri ve belirtilerin yordayicilari. Turk J Psychiatry. 2019;30(3):151-156.
Sabuncuoğlu O, Çevikaslan A, Berkem M. Marmara depreminden etkilenen iki ayrı bölgede ergenlerde depresyon, kaygı ve davranış. Klinik Psikiyatri. 2003;6:189-197.
Kardaş F, Tanhan F. Van depremini yaşayan üniversite öğrencilerinin travma sonrası stres, travma sonrası büyüme ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Derg. 2018;15(1):1-36.
Kuman Tuncel O. Deprem, kitlesel travma ve sonrası. Nöropsikiyatri Arşivi. 2023;60(2):97-98.
Bilici R, Tufan E, Turhan L, Uğurlu GK, Serap T, Kaşan T. Deprem sonrasında bireylerin anksiyete düzeyleri ve etkileyen faktörler: Elazığ merkezli bir ön çalışma. Fırat Tıp Derg. 2013;18(1):15-19.
Biçakci AB, Okumuş FEE. Depremin psikolojik etkileri ve yardım çalışanları. Avrasya Dosyası. 2023;14(1):206-236.
Uğur M, Kartal F, Mete B, Tamam L, Demirkol ME. Deprem sonrası akut stres bozukluğu olanlarda travma esnasındaki çözülmenin, anksiyete düzeyi, algılanan stres, anksiyete duyarlılığı ve deprem stresiyle baş etme ile ilişkisi. 2021;32(4):253-260.
İşikli S, Tüzün Z. Afetlerin akut dönem psikolojik etkilerine yönelik psikososyal müdahale yaklaşımları. Türkiye Klinikleri. 2017;2(3):180-188.
Yildiz Mİ, Başterzi AD, Yildirim EA, et al. Deprem sonrası erken dönemde koruyucu ve tedavi edici ruh sağlığı hizmeti-Türkiye Psikiyatri Derneği uzman görüşü. Turk J Psychiatry. 2023;34(1):39-49.
Taşçi GA, Özsoy F. Deprem travmasının erken dönem psikolojik etkileri ve olası risk faktörleri. Cukurova Med J. 2021;46(2):488-494.
Hacıoğlu M, Aker T, Kutlar T, Yaman M. Deprem tipi travma sonrasında gelişen travma sonrası stres bozukluğu belirtileri alt tipleri. Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Derg. 2002;15:4-15.
Tanhan F, Kayri M. Deprem sonrası travma düzeyini belirleme ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 2013;13(2):1013-1025.
Buysse DJ, Reynolds III CF, Monk TH, Berman SR, Kupfer DJ. The Pittsburgh sleep quality index: a new instrument for psychiatric practice and research. Psychiatry Res. 1989;28(2):193-213.
Ağargün MY, Kara H, Anlar Ö. The validity and reliability of the Pittsburgh sleep quality index. Turk Psikiyatri Derg. 1996;7(2):107-115.
Çelik AK. Deprem sonrası travma belirtileri, umut ve iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. TRT Akademi. 2023;8(18):574-591.
Bavafa A, Khazaie H, Khaledi-Paveh B, Rezaie L. The relationship of severity of symptoms of depression, anxiety, and stress with sleep quality in earthquake survivors in Kermanshah. J Inj Violence Res. 2019;11(2):225-232.
Sharan P, Chaudhary G, Kavathekar SA, Saxena S. Preliminary report of psychiatric disorders in survivors of a severe earthquake. Am J Psychiatry. 1996;153(4):556-558.
Jiang S, Yan Z, Jing P, Li C, Zheng T, He J. Relationships between sleep problems and psychiatric comorbidities among China’s Wenchuan earthquake survivors remaining in temporary housing camps. Front Psychol. 2016;7:1552.
Sönmez MB. Depremin psikolojik etkileri, psikolojik destek ve korkuyla baş etme. TOTBİD Derg. 2022;21(3):337-343.
Ediz K, Gülbahçe A. Van depremini yaşayan öğrencilerin travma sonrası stres bozukluğu düzeylerinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Derg. 2019;23(3):957-972.
Başoğlu M, Kiliç C, Şalcioğlu E, Livanou M. Prevalence of posttraumatic stress disorder and comorbid depression in earthquake survivors in Turkey: an epidemiological study. J Traumatic Stress. 2004;17(2):133-141.