BOĞDAN’IN KURULUŞU VE OSMANLI HAKİMİYETİ ALTINDA BOĞDAN
Tuna Nehrinin kuzeyinde yer alan Boğdan, kendisine komşu Eflak ve Erdel Prensliği ile birlikte Osmanlı Devletine tabi olduktan sonra imtiyazlı eyaletler statüsünde yer aldı. Boğdan, Osmanlı klasik döneminde Osmanlı merkezinden atanan beylerbeyi yerine yerli asilzade sınıfını temsil eden Boyarlar tarafından seçilen ve Osmanlı sultanının onayı ile başa geçen voyvodalar tarafından idare edildi. Slav kökenli bir sözcük olan voyvoda bir bölgenin komutanı ve yöneticisi anlamına gelir. Boğdan ile Osmanlı Devleti’nin temasları XV. Yüzyıl ilk çeyreğinde başlamış olmakla birlikte Fatih’in Karadeniz’i bir Türk Gölü haline dönüştürme projesi doğrultusunda bölgeye seferler düzenledi. Boğdan, Fatih döneminde Osmanlı tabiiyetini tanıdı. Osmanlı Devleti’nin burada uyguladığı vergi politikası diğer Rumen Prensliklerinden daha makul seviyede olduğundan bu prensliklerden Osmanlıya tabi bölgeye göç hareketleri yaşandı. Tuna ve Dinyester Nehirleri arasında yer alan Boğdan, bu bakımdan coğrafi avantaja sahipti. Ancak Karadeniz’in kuzeyinde yer alan Altınorda Devleti’nin zayıflamasına paralel olarak bölgedeki yerel unsurlar Boğdan aleyhine kuvvetlendi. Osmanlıların Çelebi Mehmed zamanında Boğdan’a akınları başladı. Memleketeyn tabir edilen Eflak ve Boğdan coğrafyasında ilk olarak Boğdan’ın güneyinde yer alan Eflak Osmanlı Devleti’ne tabi oldu. Boğdan ise Altınorda ve Macar devletleri arasında bir nevi denge politikası izleyerek bir süre daha bağımsız kalabildi. Osmanlı fethinden sonra Boğdan ile yapılan tabiiyet anlaşması uyarınca Boğdan, Osmanlı Devleti’ne Avrupa kıtasında yapacağı seferlerde Kırım Hanlığı ile birlikte askeri destek sağlayacaktı. Bu çalışmada Osmanlı Boğdan’ın kuruluşu, yer aldığı coğrafya, etnik durum, Osmanlı Devleti ile olan tabiîlik statüsü Osmanlı klasik dönemi esas alınarak ana hatları ile değerlendirmeye çalışıldı.
Anahtar Kelimeler:
Boğdan, Eflak, Osmanlı Hakimiyeti, Fatih Dönemi, Voyvoda.
THE FOUNDATION OF MOLDOVA AND ITS RULE UNDER OTTOMAN EMPIRE
Moldavia, located to the north of the Danube River, together with the neighboring Principalities of Wallachia and Erdel, became a privileged province after being tied to the Ottoman Empire. Moldavia was governed by voivodes, who were elected by the Boyars, representing the local aristocratic class, rather than the beylerbeyi appointed by the central Ottoman Empire, and came to power with the Ottoman sultan's assent. The Slavic word voivoda denoted commander and ruler of a province. Moldavia, located between the Danube and Dniester Rivers, had a geographical advantage in this respect. However, in parallel with the weakening of the Altınorda State in the north of the Black Sea, the local elements in the region gained strength against Moldavia. The raids of the Ottomans on Moldavia began during the reign of Çelebi Mehmed. In the geography of Wallachia and Moldavia, which is called homeland (Memleketeyn), Wallachia, which was located in the south of Moldavia, was tied to the Ottoman Empire. Moldavia, on the other hand, was able to maintain its independence for a time by pursuing a strategy of balancing between the Altınorda and Hungarian realms. In accordance with the nationality agreement made with Moldavia after the Ottoman conquest, Moldavia would provide military support to the Ottoman Empire with the Crimean Khanate in the campaigns it would make in the European continent. Despite the fact that relations between Moldavia and the Ottoman Empire began in the first quarter of the fifteenth century, Fatih coordinated expeditions to the region in support of his plan to turn the Black Sea into a Turkish Lake. During Fatih's reign, Moldavia recognized Ottoman nationality. There were migrant movements from these principalities to the Ottoman territory since the Ottoman Empire's tax policy was more acceptable here than in other Romanian Principalities. In this study, the foundation of Ottoman Moldavia, its geography, ethnic and natural statuses within the Ottoman Empire were all attempted to be analyzed using the main lines of the Ottoman classical period.
Keywords:
Moldovia, Romania, Voivoda, Rule Under Ottoman Empire, Fatih,
___
- Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, C.I, , Fey Vakfı Yay., İstanbul 1990.
- Ahmet Akgündüz, Osmanlı Kanunâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, c.II, Fey Vakfı Yay., İstanbul 1990.
- Ahmet Akgündüz, Osmanlı Kanunâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, c.III, Fey Vakfı Yay., İstanbul, 1990.
- Aşıkpaşaoğlu, Âşık Paşaoğlu Tarihi, (Haz. Hüseyin Nihal Atsız), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Çiftçi, Caner, “The Sublime Porte’s Two Eyes Fixed Over Eurpoe: Phanariote Voivodes (Principalities) in Wallachia and Moldovia (1711-1821)/ BAb-ı Ali’nin Avrupaya Çevrilmiş İki Gözü :Eflak ve Boğdan’da Fenerli Voyvodalar (1711-1821)”, İnternational Relations/Uluslarası İlişkiler, Vol.7, Issue 26 (2010), s 28-37.
- Decei, Aurel, “Boğdan”, İslam Ansiklopedisi, C.II, Milli Eğitim Basımevi, 1979.
- Emecen, Feridun, Osmanlı Klasik Çağında Siyaset, Timaş Yay., İstanbul 2010.
- Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, c.VII, hazırlayan: Mümin Çevik, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 2011.
- Guboğlu, Mihail, 1986. “Kanuni Sultan Süleyman’ın Boğdan Seferi ve Zaferi (H1538/M945 )”, Belleten, sayı:198 (1986), Türk Tarih Kurumu, Ankara, s. 729-743.
- Heper, Yusuf, Osmanlı Devleti ve Eflak Boğdan İlişkileri (1574-1634), Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Uşak 2020.
- Hammer, J. Von, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c 1., (editör: İlhan Bahar), Kumsaati Yayınevi, İstanbul 2011.
- İnalcık, Halil, The Middle East and the Balkans Under the Ottoman Empire, editör: İlhan Başgöz, İndiana Unv. Turkish Studies and Turkish Ministiry of Culture Joint Series, Volume 9, Bloomington.
- İnalcık, Halil, “Boghdan”, Encylopedia of İslam C.I , Leiden 1986, s.1253.
- Jorga, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C.II, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2009.
- Karataş, Osman, 3 Numaralı Mühimme Zeyli Rebiülevvel-Cemaziyelevvel 984/ Haziran – Ağustos 1576 (s.176-351), İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010.
- Kılıç, Orhan, 2002. “Klasik Dönem Osmanlı Taşra Teşkilatı: Beylerbeyilikler, Eyaletler, Kaptanlıklar, Voyvodalıklar, Meliklikler (1362-1779)”, Türkler Ansiklopedisi, C. IX,: Yeni Türkiye Yay., Ankara 2020, s. 891.
- Kurat, Akdes Nimet, Türk Kavimleri ve Devletleri, TTK Basımevi. Ankara 1972.
- Lütfi Paşa, 2001. Lütfi Paşa ve Tevârih-i Âl-i Osman, (Hazırlayan: Kayhan Atik),: TC Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001. Maxim, Mihail, 1982-1998. “Osmanlı Döneminde Bir Liman Kenti: İbrayil (Braila)”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Cengiz Orhonlu Hatıra Sayısı, sayı:12, İstanbul 1982-1998. s. 174-180.
- Müneccimbaşı Ahmed Dede, Müneccimbaşı Tarihi, C.II, (Arapça Aslından Türkçeleştiren: İsmail Erünsal), Tercüman 1001 Eser.
- Özcan, Abdülkadir, “Boğdan”, İslam Ansiklopedisi, C.II, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 1992, s. 269.
- Öztürk, Yücel, Osmanlı Hakimiyetinde Kefe 1475-1600, TC Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.
- Öztürk, Yücel, “1559-1563 Erdel-Eflâk-Boğdan Olayları ve Dimitriy Vişnevetskiy” Türklük Araştırmaları Dergisi, C. XVII, 2005, s. 59.
- Öztürk, Yücel, Özü’den Tuna’ya Kazaklar 1, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2004.
- Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.II, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1983, s. 663-474.
- Papp, Sando, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuzeybatı Hududundaki Hristiyan Vassal Ülkeleri”, Türkler Ansiklopedisi, C.X, , Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, s.745-749.
- Panaite, Viorel. 1999. “Haraçgüzarların Statüleri: XV ve XVII Yüzyıllarda Eflak, Boğdan ve Transilvanyalılar Üzerinde Bir Çalışma”, Türkler Ansiklopedisi, C.I, Yeni Türkiye Yay Ankara 1999, s. 274.
- Panaite, Viorel, “XIV ve XVI. Yüzyıllarda Eflak ve Boğdan”, Türkler Ansiklopedisi, C.IX, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, s. 211.
- Sözen, Zeynep. 2002. “Osmanlı Kültürünün Eflak ve Boğdan’ın Yaşamına Etkisi”, Türkler Ansiklopedisi, c. XII, Yeni Türkiye Yay, Ankara 2002, s.17.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.I, TTK Basımevi, Ankara 1972.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.II,.TTK Basımevi, Ankara 1975.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.IV 2. Kısım, TTK Basımevi, Ankara 1983.
- Ünal, Mehmet Ali, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Fakülte Kitabevi, Isparta 2013.
- Zinkeisen, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C.II, (Çev. Nilüfer Epçeli, ed. Erhan Afyoncu),Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2011.
- Zinkeisen, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C.III, (Çev. Nilüfer Epçeli, ed. Erhan Afyoncu),. Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2011.
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Yücel ÖZTÜRK
Sayıdaki Diğer Makaleler
Balkanlardaki Peçenek- Kuman/Kıpçak Mücadelesi ve Bu Mücadelenin Lebunion Savaşına Etkisi
BOĞDAN’IN KURULUŞU VE OSMANLI HAKİMİYETİ ALTINDA BOĞDAN
ANNUAİRE ORİENTAL DEFTERLERİNE GÖRE ÜÇ DÖNEMDE ORDU ŞEHRİNDE SOSYAL VE TİCARET YAŞAMI
Silistre Ayanı Yılıkoğlu Süleyman Ağa’nın Hayatı ve Faaliyetleri