Birinci Dünya Savaşı Sürecinde Gerçekleşen Olaylar ve Bu Olaylar Karşısında Kazak Aydınlarının Tavrı

Birinci Dünya Savaşı insanlık tarihi boyunca hafızalardan silinmeyecek birçok acı ve yıkıma sebep olmuştur. Bu acı ve yıkımların en çok hissedildiği coğrafyalardan birisi de Orta Asya’dır. Bu coğrafya Rusya’nın savaşta kendisini garantiye almak ve düşmanlarına üstünlük sağlamak için insan ve maddi kaynak olarak gözünü diktiği yegâne merkez haline gelmiştir. Bölgenin en geniş coğrafyasına sahip Kazakistan da bu gelişmelerden en çok zarar gören ülkelerden biri olmuştur. Halk özellikle ağır vergiler altında ezilmekteydi. Buna bir de eli silah tutan tüm erkeklerin askere alınması eklenince, 1916yılında tüm Orta Asya’da olduğu gibi Kazakistan’da da isyanların başlamasına sebep olmuştur. İsyanlar çok sert ve acımasız bir biçimde bastırılmış ve halk adeta kıyıma uğramıştır. Birinci Dünya Savaşı’nın sebep olduğu ağır vergiler ve devamında gelen isyana eli kalem tutanlar ile halk ozanları da kayıtsız kalmamışlar. Şair, ozan ve yazarların büyük çoğunluğu halkın duygularına tercüman olarak yapılanların kabul edilemeyecek derecede olduğunu ifade etmişlerdir. Bunu bazen direkt bazen de üstü kapalı ve sembolik ifadelerle olayları eleştirmek suretiyle eserlerinde yer vermişlerdir. Bu yazar veşairler halkın altından kalkamayacağı bir hal alan Rus hükümetinin yaptıklarını şiirlerine taşıyarak halkın birlik içinde hareket etmesini dilerken yapılan yanlışları da ortaya koymuştur. Bu çalışmamızda, Birinci Dünya Savaşının sebep olduğu olayların Kazak aydınlarında nasıl karşılık bulduğu olacaktır.

-

First World War caused many severe and destructive events which cannot be erased from human memory. One of the area where the severe and destructive consequences of the war took place is Middle Asia. This area became a center for Russia which stared this land for its pecuniary resource and human power to guarantee itself and to outmaneuver against its enemies. Kazakhstan, has the largest area in the region, was one of the country which suffered a lot from the consequences. People were suffering under overtax. With recruiting all the men, in 1916 like the whole Middle Asia, a riot started in Kazakhstan. The rebellions were surpressed severely and people exposed to the slaughter. The literary people and the tellers did not become indifferent to the overtax and the rebellion which caused by First World War. Many of the poets, tellers and writers expressed the feelings of the people that the events taking place in thier countries are unacceptable. They sometimes reflected their opinions directly and sometimes implicitly or with symbols in their works. These writers and poets, presented the things that Russia government did which were too much for his people in his poems and wished his people moving together. ln the study, how the events which First World War caused will take place in poems in Kazakhstan literature

___

  • Arıkan, M. (2010). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Kazak Jırav ve Akınları, Elik yayınları, İzmir.
  • İsmail, Z., Göngör, A. (1996),Jambıl, Ahmet Yesevi Vakfı Yayınları 4, Ankara.
  • Joldasbekov, M. (1996). Asıl Sözdiñ Atası, Almatı. Кирабаев, С.С. (Б.Р.), (2011). Хх. Ғасыр Әдебиетиндегі Тәуелсыздік Идеасының Көркем Шешімі, Арда, Алматы.
  • Koç, K., İşina, A. ve Korganbekov, B. (2007). Kazak Edebiyatı 1, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul. Нұрғали Р.Н., Алпысбаев К.К., Аймұхамбет Ж.Е., Байтанасова К.М. (2011). Коғамдык Гуманитарлық Бағыт КАЗАК ӘДЕБИЕТИ 11, Жазушы Баспасы, Алматы.
  • Öner, M. (2006). XX. Yüzyıl Türkistan Edebiyatının Anıtı: Muhtar Avezov(1897-1961), (Bilig Dergisi), S.37, s. 175-188.
  • Sagınbekov, B. (2007). Kırgızistan’da Ürkün Olayı Ve Kırgız Şiirindeki Akisleri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dünyası Araştırmaları Anabilim Dalı, Türk Dünyası Edebiyatları Bilim Dalı, Doktora Tezi, İzmir.
  • Samgunova, M. (2006). Kazakistan’ın Tehdit Algılamaları ve Bölgesel Güvenlik Politikaları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Fakültesi, Yayımlanmamış yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • Saray, M. (1993). Kazak Türkleri Tarihi “Kazakların Uyanışı”, Nesil Matbaacılık, İstanbul.
  • http://bilimsite.kz/akin_zhazushi/64-zhambyl-zhabaev.html 03.09.2014.