Müslüman Toplumlarda Sendika, Toplu Pazarlık ve Grev Hakkı

Müslüman toplumlarda kapitalist ekonomik sistemin uygulandığı, piyasanın egemen kılındığı, sınırsız rekabeti esas alan ve piyasaya müdahaleyi reddeden liberal anlayışın yaygın olarak kabul gördüğü bilinmektedir. Kapitalist sistemin İslam’ın ilkelerine ne kadar uygun olduğunu tartışmak yerine, gayri İslami ekonomik sistemin yarattığı yoksulluk ve sömürüyle mücadeleyi esas alan sendikal örgütlenmenin Müslümanlar arasında tartışılması bir çelişkidir. Müslüman toplumlarda sendikal haklara yönelik tartışmalar daha çok sınıf bağlamında yapılmakta, sınıflı bir toplum yapısının İslami olmayacağı görüşü öne çıkmaktadır. Endüstri ilişkilerine İslami perspektiften bakıldığında bir tarafta çalışanları ve işverenleri eşit taraflar olarak gören ve bu ilişkide devletin tarafsız olması gerektiğini savunanlar; diğer tarafta çalışanların işverenler karşısında güçsüz ve pazarlık gücü zayıf taraf olduğunu kabul eden, işçilerin örgütlenmesini zaruri gören ve devletin güçsüz lehine müdahale etmesi gereğini savunanlar mevcuttur. Hem İslam’ın hem de sendikaların öncelikli amacı adalettir ve iş sözleşmelerinin İslami değerlere uygunluğu esastır. İşçi-işveren ilişkileri söz konusu olduğunda, çalışanların işverenle eşit olmadığı ve hukuki olarak eşitliğe sahip olsa da, her zaman sınırlı fırsatlara sahip olduklarından ve hatta fırsatların yokluğu nedeniyle işverenlerin şartlarını kabul ettikleri bir gerçektir. Bu gerçeği dikkate alarak, işçilerin örgütlenmesi, toplu pazarlık ve grev hakkının ele alınması gerekmektedir. Bu makalede endüstri ilişkilerini düzenleyen ve sistemleştiren sendika, toplu pazarlık ve grev hakkı Müslüman toplumlar özelinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Müslüman toplum, sendika hakkı, toplu pazarlık, grev, sosyal adalet

Trade Union, Collective Bargaining and The Right to Strike in Muslim Societies

In Muslim societies, the capitalist system is implemented with its characteristics of market dominance, unlimited competition and a liberal perspective. Paradoxically, rather than discussing how appropriate the capitalist values are to the principles of Islam, trade unions are widely being criticized. Debates on trade unions are focused on class, with the view that a society based on class structure will not be Islamic. From an Islamic viewpoint, on one hand, there are those who see employees and employers as equal parties, and advocate that the state should be neutral in this relationship. On the other hand, there are those who agree that employees are vulnerable, have weak bargaining power, should be organized, and the state should interfere in favor of the weak. Given that the primary goal of both Islam and Trade Unions is justice, compliance of labor relations with Islamic values is essential. Since employees always have limited opportunities, it is a fact that they cannot be equal to employers even though they have legal equality. Hence, the right to trade unions, collective bargaining and strike rights, must be primarily addressed in Muslim societies. In this article, the regulations on industrial relations in Muslim societies will be examined.

Keywords:

Muslim society, trade union rights, collective bargaining, strike, social justice,

PDF

___

Ahmad, I. (2011). Religion and labor: perspective in Islam, The Journal of Labor and Society, 14, 589–620.
Azizova, E. (2017). Hz. Peygamber döneminde çalışma hayatı ve meslekler. İstanbul: İSAM Yayınları.
Belal, A. R. A. (2005). Islamists and trade unions. Discussion Paper, Retrieved from: http://library.fes.de/pdf-files/ bueros/sudan/03526.pdf
Bergen,L. (2012). Emek din ilişkisi ve kültür: sınıftan cemaate, Emek ve Toplum Dergisi, 1(2), 117–133.
Caspi,A. & Kastiel, R. (2006). Industrial relations in the Middle East, Michael J. Morley, Patrick Gunnigle and David G. Collings (eds.), Global Industrial Relations (pp. 106–123). London and New York: Routledge.
Cattelan, V. (2015). Piyasa iktisat teorisinde adalet, kimlik ve çoğulculuk, Yusuf Enes Sezgin, Firdevs Bulut (Ed.), İslam İktisadı ve Piyasa (s. 41–56) İstanbul: İGİAD Yayınları.
Chapra,M. U. (2018). İslam iktisadında ahlak ve adalet. Çeviri Editörü: Mehmet Saraç, İstanbul: İSİFAM Yayınları.
Erdem, E. (2015). Müslüman bireyin iktisadi davranış hususiyetleri ve islam piyasa geleneği, Yusuf Enes Sezgin, Firdevs Bulut (Ed.), İslam İktisadı ve Piyasa (s. 11–38) İstanbul: İGİAD Yayınları.
Erdem E. (2008). İslam ve piyasa üzerine düşünceler, İslam ve Çalışma Hayatı Ulusal Sempozyumu (s. 251–286), İzmir: İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Eskicioğlu, O. (1979). İslam ekonomisinde gelir dağılımı. İzmir: Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi.
Femise (2015). Structural transformation and ındustrial policy: a comparativeanalysis of Egypt, Morocco, Tunisia and Turkey and case studies. This thematic report is prepared by ERF and is based on contributions from a team of national researchers. The research benefited from the financial support of the European Investment Bank and the European Commission, Retrieved from: http://www.eib.org/attachments/country/femip_study_structural_transformation_and_ industrial_policy_en.pdf
Fromm,E. ( 2004). Marx’ın insan anlayışı. Çev. Kaan H. Ökten, İstanbul: Arıtan Yayınevi.
Gül,A. R. (2010). İslam iktisat düşüncesinin Kur’an’daki temelleri, Sosyal Piyasa Ekonomisi ve İslam’daki Algılanışı (s. 35–90). Ankara: Konrad-Adenauer-Stiftung Yayını.
Nasr, S. H. (2001). İslami çalışma ahlakı. Erişim adresi: https://isahlakidergisi.com/wp-content/uploads/2014/06/ sayi03-nasr.pdf
Ongan,N. T. (2008). İslam ekonomisinde bölüşüm. Çalışma ve Toplum, 4, 213–238.
Öztürk,M. (2012). Grevı̇n İslam hukukuna göre değerlendı̇rı̇lmesı̇, E-Journal Of New World Sciences Academy Nwsa-Humanities, 8(1), 131–137.
Syed, J. (2008). An Islamic perspective of industrial relations: the case of Pakistan. Journal of Management, Spirituality and Religion, 5(4), 417–440.
Sadr, M. B. (1980). İslam ekonomi doktrini. İstanbul: Hicret Yayınları.
Tabakoğlu, A. (2011). İslam ekonomisi, emek ve adalet platformu, Erişim adresi: http://www.emekveadalet.org/ soylesiler/ahmet-tabakoglu-roportaji-islam-ekonomisi-dunya-bulteni/.
Tabakoğlu, A. (2010a). Bir ilim olarak İslam iktisadı, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 6, 11–34.
Tabakoğlu, A. (2010b). İslam iktisadı ve modern kapitalizm, Sosyal Piyasa Ekonomisi ve İslam’daki Algılanışı (s. 95–134), Ankara: Konrad-Adenauer-Stiftung Yayını.
Tuna, O. (1950). İşçi sendikalarının mahiyeti ve vazifeleri, Erişim adresi: http://asosindex.com/cache/articles/iscisendikalarinin-mahiyet-ve-vazifeleri-f279758.pdf.
Webb,S. & Webb B. (1902). The history of trade unionism. Edition: 5th., London.
Yorgun,S.(2019). İslam ülkelerinde sendikal haklar ve yaşanan sorunlar, Çalışma ve Toplum Dergisi, 3, 1707–1736.
Yorgun, S. (2007a). Sendikal hareket ve uluslaraşırılaşma. Çalışma ilişkileri Kongresi 25–27 Mayıs 2007, Türk-İş, Ankara.
Yorgun, S. (2007b). Türkiye’de sendı̇kal örgütlenmenı̇n güncel sorunları ve alternatı̇f öneriler, “İş,Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 9(2) ,49–78.
Zaim, S.(2013). İslam ekonomisinin temelleri. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Yayını.