Çevirilerin toplumsal sistemlerin dönüşümüne etkisi, tarih boyunca kesintisiz süren bir olgudur. Luhmann’ın sosyal sistem kuramından yola çıkarak, çevirinin toplumsal sistemlerdeki rolünün, toplumsal sistemlerin hem kendi içinde ve hem de diğer sistemlerle iletişimlerinde merkez role sahip olduğu söylenebilir. Luhmann’a göre Toplumsal sistemlerin merkez kavramı olan iletişim, sistemlerin kendilerini düzenlemeleri ve yenilemeleri için ana etkendir. Bu iletişimin tüm toplumsal sistemler için çeviri aracılığıyla gerçekleştiği söylenebilir. Çevirinin, toplumların dönüşümlerinde ve özellikle medeniyetlerin gelişmesinde oynadığ rol yadsınamaz. Medeniyetlerin dönüşümlerine uzun yıllar süren çeviri faaliyetlerinin yol açtığı da tarihi bir gerçekliktir. Bir toplumsal sistem çeviriyle ne kadar yoğun bir uğraş içinde olmuşsa, medeniyet tarihinde o derece öne çıkmıştır. Bir toplumun çeviriyle ilişkisi, toplumsal gelecek için önemli bir yol haritasıdır. Çevirinin toplumsal sistemleri dönüştürmesi, bir kültürün başka bir kültüre dönüşmesi anlamına gelmeyip, ilgili toplumun kendini yenilemesi ve kendi sistemini yeniden üretmesine yardımcı olması anlamındadır. Toplumsal sistemlerde değişen, kültürler değil, medeniyetlerdir. Çevrinin rolü, toplumsal sistemlerin devamlı dışsal etkilerle başka bir sisteme dönüşmesi değil, aksine bir toplumsal sistemin devingenliğidir. Hilmi Ziya Ülken’in ayn başlığı taşıyan eserinin başlığına yansıdığı şekliyle “medeniyetlerin gelişmesinde çevirinin rolü” tartışma götürmezdir.

The impact of translation on the transformation of social systems has been an ongoing phenomenon throughout history. Setting off from Luhmann’s social system theory, it can be suggested that translation plays a central role in the communication of social systems both within themselves and with other systems. According to Luhmann, communication, which is a central concept of Social systems, is the main factor that enables systems to arrange and renew themselves. It can be said that this communication takes place through translation for all social systems. The role played by translation in the transformation of societies, especially in the development of civilizations, cannot be denied. It is also a fact that translation activities taking many years have given rise to the transformation of civilizations. The more a social system has been occupied in translation, the greater the role it has played in the history of civilizations. A society’s relationship with translation constitutes an important roadmap for the social future. Translation’s transformation of a social system does not mean the transmutation of a culture into another, but refers to the hand it lends to society in renewing itself and reproducing its own system. It is not cultures, but civilizations that change in social systems. The role played by translation is not transforming social systems into another system through continuous external influences, but the dynamism of a social system. As reflected on the title of Hilmi Ziya Ülken’s work, “the role played by translation in the development of civilizations” is beyond doubt.