Rize İli Arazi Kullanım Durumu, Bazı Ormancılık Çalışmaları ve Yağışların Zamansal Dağılımının Genel Bir Değerlendirilmesi
Rize ilindeki en önemli çevre sorunlarından biri arazinin plansız ve yanlış kullanılmasıdır. Arazinin hatalı kullanımı sonucu bir yandan arazi tahrip olmakta, diğer yandan araziden elde edilen ekonomik kazanç azalmaktadır. Arazi bozulmasının bir diğer önemli sonucu ilde meydana gelen ve ölümle sonuçlanan sel-heyelan olaylarının artmasıdır. Bu çalışmanın amacı: Rize ili arazi varlığı, orman kaynakları ve genel iklim özellikleri dikkate alınarak Rize ili arazi kullanım sorunlarının çözümüne katkı sağlayabilecek önerilerin ekolojik yaklaşımla irdelenmesidir. Bu amaçla Rize ilinin arazi kullanımı, ormancılık faaliyetler, yağış ve sıcaklığın uzun süreli değişimleri incelenmiş, elde edilen veriler çalışmanın amacına uygun olacak şekilde irdelenmeye çalışılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bazı sonuçlar şunlardır: Rize il genelinde arazinin kentsel amaçlı arazi kullanımının en yoğun olduğu alan 570 hektar ile Rize kent merkezi, en düşük olduğu alan ise 3 hektar alan ile Çamlıhemşin ilçe merkezidir. Doğu karadeniz bölge illeri arasında genel arazi varlığı ve tarıma uygun arazi varlığı en az il Rize’dir. Rize ilindeki yıllık normal yüzeysel akış değeri toplamı 1120 mm’dir. Bu değer Türkiye’nin yıllık toplam yağışından %70 daha fazladır. 1964-2014 yılları arasındaki gözlem değerlerine göre Rize il merkezindeki ortalama sıcaklığı 14.26 °C, Pazar ilçesindeki ortalama sıcaklık 13.57 °C’tır. Thornthwaite yöntemine göre Pazar ve Rizenin iklim tipi A B'1 r a' : çok nemli, orta sıcaklıkta (mezotermal), su noksanı olmayan veya pek az olan, okyanus (deniz) iklimi tipindedir. Rize ilinde 170 adet orman köyünde 37271 kişi ikamet etmektedir. Rize ilinde orman köyünde yaşayan insanların toplan nüfusa oranı %11.26 seviyesindedir. Doğu karadeniz illerinde toplam 1656 orman köyünde 483 382 kişi yaşamakta olup, bölge illerinde en az orman köyü ve orman nüfusu Rize ilinde bulunmaktadır.
Anahtar Kelimeler:
Arazi Kullanımı, ormancılık, arazi tahribatı, şiddetli yağış, ortama sıcaklık
Land Use, Some Forestry Studies and a General Evaluation of the Temporal Distribution of Precipitation in Rize
Rize ilindeki en önemli çevre sorunlarından biri arazinin plansız ve yanlış kullanılmasıdır. Arazinin hatalı kullanımı sonucu bir yandan arazi tahrip olmakta, diğer yandan araziden elde edilen ekonomik kazanç azalmaktadır. Arazi bozulmasının bir diğer önemli sonucu ilde meydana gelen ve ölümle sonuçlanan sel-heyelan olaylarının artmasıdır. Bu çalışmanın amacı: Rize ili arazi varlığı, orman kaynakları ve genel iklim özellikleri dikkate alınarak Rize ili arazi kullanım sorunlarının çözümüne katkı sağlayabilecek önerilerin ekolojik yaklaşımla irdelenmesidir. Bu amaçla Rize ilinin arazi kullanımı, ormancılık faaliyetler, yağış ve sıcaklığın uzun süreli değişimleri incelenmiş, elde edilen veriler çalışmanın amacına uygun olacak şekilde irdelenmeye çalışılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bazı sonuçlar şunlardır: Rize il genelinde arazinin kentsel amaçlı arazi kullanımının en yoğun olduğu alan 570 hektar ile Rize kent merkezi, en düşük olduğu alan ise 3 hektar alan ile Çamlıhemşin ilçe merkezidir. Doğu karadeniz bölge illeri arasında genel arazi varlığı ve tarıma uygun arazi varlığı en az il Rize’dir. Rize ilindeki yıllık normal yüzeysel akış değeri toplamı 1120 mm’dir. Bu değer Türkiye’nin yıllık toplam yağışından %70 daha fazladır. 1964-2014 yılları arasındaki gözlem değerlerine göre Rize il merkezindeki ortalama sıcaklığı 14.26 °C, Pazar ilçesindeki ortalama sıcaklık 13.57 °C’tır. Thornthwaite yöntemine göre Pazar ve Rizenin iklim tipi A B'1 r a' : çok nemli, orta sıcaklıkta (mezotermal), su noksanı olmayan veya pek az olan, okyanus (deniz) iklimi tipindedir. Rize ilinde 170 adet orman köyünde 37271 kişi ikamet etmektedir. Rize ilinde orman köyünde yaşayan insanların toplan nüfusa oranı %11.26 seviyesindedir. Doğu karadeniz illerinde toplam 1656 orman köyünde 483 382 kişi yaşamakta olup, bölge illerinde en az orman köyü ve orman nüfusu Rize ilinde bulunmaktadır.
Keywords:
Land use, forestry, land degradation, mean temperature, heavy rain,
___
- Anonim, 1993. Rize İli Arazi Varlığı, T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İl Rapor No: 53. Dillinger, J., 2017. Largest Food Exports By Country. http://www.worldatlas.com/articles/the-american-food-giant-the-largest-exporter-of-food-in-the-world.html Dokap, 2000. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı JICA, Doğu Karadeniz Bölgesel Gelişme Planı (DOKAP), Nihai Rapor, Cilt II, Ana Planı, NIPPON KOEI CO LTD., RECS INTERNATIONAL INC., SSF-JR00-124. Güner, A., Vural, M., Sorkun, K., 1987. Rize florası, vejetasyonu ve yöre ballarının polen analizi. TUBİTAK (Matematik, Fiziki ve Biyolojik Bilimler Araştırma Gurubu) Proje No: T.B.A.G-650, Ankara. Mclendon, R., 2014. 21 reasons why forests are important. https://www.mnn.com/earth-matters/wilderness-resources/blogs/21-reasons-why-forests-are-important (Erişim:11 Kasım, 2017). Özhan, S., 1977. Belgrad ormanı ortadere yağış havzası ölü örtünün hidrolojik bakımdan önemli özelliklerinin bazı yöresel etmenlere göre değişimi. İ.Ü. Orman Fakültesi Yayın No: 235. TÜİK nüfus tahminleri, 2000-2006, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS), 2007-2016. Yüksek, T., 2001. Rize-Pazar Deresi Yağış Havzasında Farklı Arazi Kullanım Şekilleri Altındaki Toprakların Bazı Özellikleri İle Aşınım Eğilimi Değerlerinin Araştırılması, KTU Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, 201s, Trabzon.
- Yüksek, T., Kalay, H.Z., Kızılağaç Baltalık Büklerinin Çay Tarımına Dönüştürülmesi Sonucu Toprakların Bazı Özelliklerinde Meydana Gelen Değişimlerin Karşılaştırılması, II. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 15-18 Mayıs, 2002, Artvin. Bildiriler Kitabı, Cilt II, s: 780-789. Yüksek, T., 2009. Effects of Land Use Management on Surface Soil Properties, Erosion Indices and Green Tea Yield in Humid Blacksea Region. Fresenius Environmental Bulletin (FEB), Vol. 18, No. 5b, 848-857. Yüksek, T., Göl, C., Yüksek, F., and Yüksel, E.E.,2009. The Effects of Land-Use Changes on Soil Properties: The Conversion of Alder Coppice to Tea Plantations in the Humid Northern Blacksea Region. African Journal of Agricultural Research, 4, (7), 665-674. Yüksek, T.,2011. Rize Yöresinde Yanlış Arazi Kullanımı ve Neden Olduğu Çevresel Sorunlar. Doğu Karadeniz Bölgesi Heyelan ve Taşkın Sempozyumu, 10-11 Şubat, 2011, Trabzon. http://www.dsi.gov.tr/docs/sempozyumlar/1-4-rize-y%C3%B6resinde-yanl%C4%B1%C5%9F-arazi-kullan%C4%B1m%C4%B1-ve-neden-oldu%C4%9Fu-%C3%A7evresel-sorunlar---yrd-do%C3%A7-dr-turan-y%C3%BCksek.pdf?sfvrsn=2. Yüksek, T., Yüksek, F., 2014. Rize yöresinde arazi kullanımı ve bazı iklim elemanlarında meydana gelen zamansal değişimler ile sel-heyelan olayları arasındaki ilişkiler. I. Ulusal Havza Yönetimi Sempozyumu 10-12 Eylül, 2014, Çankırı. Bildiriler Kitabı, s: 564-572. Yüksek, T., Yüksek, F., 2016. Rize İli Sel ve Taşkınları, Nedenleri, Zararları ve Alınması Gereken Tedbirler. 4. Ulusal Taşkın Sempozyumu 21-24 Kasım, Rize 2016, Bildiriler Kitabı, s: 547-561. Yüksek, T., 2015 Dünya Bitkiden Ne Kadar Para Kazanıyor? http://www.plantdergisi.com/haber-dunya-bitkiden-ne-kadar-para-kazaniyor-2086.html (Erişim:11 Kasım, 2017). URL-1: Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü Bilgi Portalı. https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/Sayfalar/Istatistikler.aspx (Erişim:11 Kasım, 2017). URL-2: Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Bilgi Portalı. https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A&m=RIZE (Erişim:11 Kasım, 2017). WWF, 2017. http://wwf.panda.org/about_our_earth/deforestation/importance_forests/ (Erişim:11 Kasım, 2017).
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2016
- Yayıncı: Bülent VEREP
Sayıdaki Diğer Makaleler
Åževki KAYIÅž, Akif ER, Zeynep Zehra Ä°PEK
Güneydoğu Karadeniz Rize Kıyılarına Dökülen Bazı Akarsuların Fiziko-Kimyasal Su Kalitesi
Tanju Mutlu, Bülent Verep, Dilber Onay, Kübra Kırlıoğlu
Karadeniz Bölgesi’ndeki Sinop İli, Sarıkum Gölünün Balık Türleri Üzerine Bir Araştırma
Karadeniz Türkiye Kıyılarının Meteorolojik Yönden Değerlendirilmesi