Tasavvuf İçerikli Megaribe Romanlarında Semboller
Birbirinden farklı iki kategoride yer alan tasavvuf ve roman 1960’lı yıllardan itibaren bir birliktelik oluşturmuş, tasavvufi roman ya da tasavvuf içerikli roman adlandırmasıyla romanın bir alt türü olarak literatürde yerini almıştır. Bu tür romanı diğer roman türlerinden ayıran en önemli özellik hiç kuşkusuz bu romanlarda kullanılan tasavvufi bakış açısına sahip sembollerdir. Bir başka ifadeyle hermönetik metinler olarak betimlenen tasavvufi anlatı, kurgu sanatı romanlarda da alegorik bir biçimde ifadesini bulmuştur. Dolayısıyla tasavvufi romanlardaki sembolleri doğru analiz etmek romanları doğru anlamak için son derece önemlidir. Arap Edebiyatında tasavvufi roman denince ilk akla gelen Mağrib coğrafyası, bu manada zengin malzeme barındırır. Ancak bu zenginliğe zıt olarak tasavvufi romanlarda sembollere dair yapılan araştırmalar oldukça azdır. Bu araştırmanın amacı alandaki bu eksikliği gidermeye yönelik olup sonrasında yapılacak çalışmalara da öncülük etmektir. Tasavvuf içerikli Megaribe romanlarında kullanılan semboller altı roman üzerinden ‘amaçlı örnekleme’ yöntemi ile ele alınacaktır. Bu bağlamda çalışmada ele alınan semboller; kuş, kadın, içki, kadeh, ayna, harf, sayı, çöl ve mecazî kelimedir. Bu sembollerin izi sürülerek Megaribe tasavvufi romanlarında söylenenler yanında doğrudan söylenmeyenlerin izi sürülecek, elde edilen sonuçlar değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler:
Arap Romancılığı, Tasavvufi Roman, Mağrib Coğrafyası, Tasavvuf Sembolizmi, Remz.
The Symbols in Sufi Maghrib Novels
It is indubitable that the most important feature differenciaing Sufi novels from other kinds of novels is the symbols having Sufi perspectives. In other words, The art of mystical narrative fiction, which is described as hermeneutic texts, is also expressed in an allegorical way also in the novels. Analyzing Sufi novels in the light of this phenomenon is important for a correct understanding. Maghrib geography, which comes to mind first when it comes to Sufi novel in Arabic literature, is a region where there is plenty of material for researchers in this sense. However, As a contrast to this richness, very few works on symbols in Sufi novels exist. The aim of this research is to remove this deficiency in the field and to pioneer the researches to be done later. The symbols used in Megaribe novels with Sufi content will be discussed with purposive sampling method over six novels. The symbols discussed in this context are; bird, woman, drink, goblet, mirror, letter, number, quartet and metaphorical word. By using these traces as symbols, concrete and functional information about Maghrib Sufi novelism can be obtained.
Keywords:
Arabic Novelism, Maghrib Area, Sufi Novel, Sufi Symbolism, Remz.,
___
- Ahmed, Fatıma Mahmud, er-Rivâyetu ve’t-Tasavvuf Beyne Necîb Mahfûz ve’l Gitânî, Mektebetu Lübnan Nâşirun, Beyrut: 2018.
- Âkil, Emânî .“et-Tahavvulâtu’l-Ma’rifiyyetu’l-Cedîde fi’r-Rivâyeti’l-Arabiyye Ba’de 1990”. Sekâfât (2019).
- Azamat, Nihat. “Melekût”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/47-48. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
- Berîkî, Abdelillâh. el-Mütehayyil fi’r-Rivâyeti’l- İrfaniyyeti. Fas: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2018
- Benarafa, Abdelillah. el-Ḥavâvîm. Beyrut: el-Merkezü’s-Sekâfiyyü’l-Arabî, 2010.
- Benarafe ve Diğerleri, Cemaliyyetu’s-Serdi fi’r-Rivâyeti’l-‘Irfâniyyeti.Beyrut: Daraladab, 2014.
- Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü.Ankara: Rehber yayınları, 1997.
- Clifford,Geertz. İslam Observed: Religious Development in Morocco and İndonesia . Chicago: The University of Chicago Press, 1968.
- Çelgin, Güler. Eski Yunanca-Türkçe Sözlük. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2011
- Demir, Ethem. “Modern Arap Edebiyatında Tasavvufî Roman”. Tasavvur 5/1 (2019), 39-60.
- Demirli, Ekrem. İbnü’l-Ârabî Metafiziği. 3.Baskı. İstanbul: Sûfi Kitap,2017.
- Dergûsî, İbrahim. ed-Derâvîş Ye‘ûdûne ilâ’l-Menfâ. Tunus: Kitab Savti, 2017.
- Eklemûn, Abdusselam. er-Rivâyet ve’l-Ma’rifet. Agadir: 2019.
- Eş‘arî, Muhammed. Cenûbu’r-Ruh. Fas: el-Merkez es-Sekâfi Daru’l-Beyda, 1996
- Gazûl, Feryal Cebûrî, “er-Rivâyetu’s-Sûfiyyetu fi’l-Edebi’l Megâribî”, The Sufi Novel in the Maghreb,Alif: Journal of Comparative Poetics, No. 17, Literature and Anthropology in Africa, (1997), pp. 28-53. Erişim: 16 Mart 2022 https://www.jstor.org/stable/521620
- Gazali, Fetîha.Tecelliyâtu’s-Sûfiyyeti fi’t-Tecrubeti’r-Rivâiyyeti’l Muâsıreti Liselam Ahmed İdrisu,Cezayir:Biskra Muhammed Haydar Üniversitesi, İnsani ve Beşeri Bilimler Enstitüsü.Doktora tezi, 2018.
- Hafız, Hasan. “er-Rivâyetu’s-Sûfiyye Tezdehiru Fî Asri’l-Maddiyye”, Ahbaru’l Yevm (2021).Erişim: 18 Temmuz 2021. https://akhbarelyom.com/news/newdetails.
- Hammade, Hamza. “Tasavvufi Bakış İle Sanatsal Yaratıcılık Arasında Sembol”. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014.
- Harman, Ömer F. “Cehennem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/225-226. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Huvâlidiyye, Esma. er-Remzu’s-Sûfi. Rabat: Menşurat Dıfaf, 2014.
- İbn Arabî, Muhyiddin. Fusûsu’l-Hikem.çev.Ekrem Demirli. İstanbul: Alfa Yayınları, 2019.
- Kûnî, İbrahim. Nezîfu’l-Hacer. Limasol: Dâru’t-Tenvîr, 1992.
- Messâ‘dî, Mahmûd. Haddese Ebû Hureyre Kâle.. Tunus: Dâru’l-Cenûb, 1994.
- Özköse, Kadir. Fas’ta Tasavvufi Hayat. İstanbul: Kalem Yayınevi, 2019.
- Saraç, M.A.Yekta .“Tasavvuf Edebiyatında İçki Kavramına Giriş ve Yunus Emre Örneği”,İslam Araştırmaları Merkezi. Erişim: 2 Haziran 2023. https://isamveri.org.
- Sedr, Semir.”Tahlilu Rivâyeti Rıhleti İbn Fatûma”. Hayr Celîs. Erişim: 28 Temmuz 2021. https://khaerjalees.com
- Schimmel, Annemaria. Sayıların Gizemi. İstanbul: Alfa Yayınları, 2016.
- Tihâmî,Muhammed. ”Fi’l-Edebi’s-Sûfi el-Mağribi Hasaisu’r-Ru’ya ve Alamatu’l-Cemâl”.Tawaseen.Erişim: 29 Mayıs 2022. https://tawaseen.com
- Türkçe Sözlük, “Sembol”. II/1278. Ankara:Türk Dil Kurumu Yayını, 1988.
- Uludağ, Süleyman. Tasavvufun Dili. 2.baskı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
- Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı yayınları, 2012.
- Vattar, Tahir. el-veli et-Tâhir Yerfa‘ Yedeyhi bi’d-Dua. Cezayir: Müessestu’l Vataniyyetu li’l Fünûni’l Matbaiyyeti, 2007.
- Yeşildağ, Abdussamed. “Arap Şiirinde Şarap”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi: 7/281-316 sayı:1, 2017.
- Yunus, Vadahi. el-Kadâyâ en-Nakdıyye fi’n-Nesr es-Sûfi Hatta el-Karni’s-Sâbi‘l-Hicri. Şam: İttihadu’l Kitab el- Arab, 2006.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2017
- Yayıncı: Özcan GÜNGÖR
Sayıdaki Diğer Makaleler
Tasavvuf İçerikli Megaribe Romanlarında Semboller
Zeynep OKTAY, Şükran FAZLIOĞLU
Şiirde Ayet İktibası: Hakîm Senâî Gaznevî’nin Hadîkatü’l-Hakîka Örneği
Kahramanmaraş Depremleri Örneğinde Yeni Medyadaki Etik İhlaller
Mehmet TÜRKERİ, Esin KARAÜZÜMCÜOĞLU
DİB İhtisas Eğitim Programının (2018) Stufflebeam CIPP Modeline Göre Değerlendirilmesi
İbrahim KURT, Zeki Salih ZENGİN
İş Ahlakı ve Dindarlık İlişkisi (Esnaflar Üzerine Nitel Bir Çalışma)
Lise Öğrencilerinde Umut ve Dindarlık İlişkisi: Bartın İmam Hatip Liseleri Örneği