Gökçen ÇATLI ÖZEN

Nusayrîlerin Kültürel Etkileşim İncelemeleri

Nusayrîlik, Muhammet b. Nusayr en Nemîrî tarafından 9. yüzyılın sonlarına doğru Irak’ta doğmuş bir inançtır. Nusayrîler, İslam’a bağlı olsa da, Kitâbu’l-Mecmu’u’yu yazılı kaynak edinmeleri onları, İslam coğrafyasındaki diğer Müslümanlardan farklılaştırmıştır. Nusayrîler, Şii mezhebinden olmakla birlikte, sözlü kültürle kültürlenen, Bâtıni karaktere dayanan, heterodoks özellikler gösteren ve kapalı toplumsal bir yapı sergileyen, anlaşılması zor bir fırkanın, geleneksel dini grup mensupları olmuştur. Nusayrî nüfusunun büyük bir çoğunluğu, Ortadoğu coğrafyasında Araplarda görülse de, Türkiye’nin Güney kesimlerinde de topluluğun yüzyıllardır süregelen bir varlığı bulunmaktadır. Ne var ki Arap Alevîleri olarak da bilinen Nusayrîlerin Türkiye’deki yapılanmasıyla, Arap coğrafyasındaki işlevi arasında farklılıklar barınmaktadır. Bu farklılık, farklı kültürel olgulara dayandırılarak açıklanmaktadır. Buna göre makalede, Türkiye’deki Nusayrîlerin merkez-çevre yapılanmasına rağmen üst kültürün oluşturduğu milli kültür etkenine razılık gösterdiği vurgulanmaya çalışılmıştır. Bu durum, ulus-devlet yapılanmasının bir başarısı olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Nusayrîler, Anadolu/Türk Alevîleri, kültürel etkileşim, kültürel farklılık

Cultural Interaction Studies of Nusayris

The Nusayrism was a belief established in Iraq by Muhammad b. Nusayr Nemiri towards the end of the 9th century. Although Nusayrians are bound by Islam, the acquisition of Kitabu’l-Mecmu’u as a written source has differentiated them from other Muslims in the Islamic geography. As being Shiite the Nusayrians, who are cultivated verbally and dependent on the Batin character displaying heterodoxy and a closed society structure, have become the members of a traditional religious group of a fraction hard to be understood. Although the vast majority of the Nusayri population survive in the Arabic region of the Middle East, they have also settled in southern Turkey for centuries. However, there are some differences between the structure of the Nusayri also known as the Arab Alewis in Turkey and the ones in the Arabian geography. These differences which are due to a wide diversity of cultural structures are examined in detail. This article has emphasized that despite the centre-periphery structure, the Nusayris in Turkey agree on the effect of national culture which constitutes the upper culture. This can viewed as a complete success of the nation-state function.

Keywords:

Nusayris Anatolian/Turkish Alewis, cultural interaction, cultural difference, national culture,

PDF

___

Aksoy, Erdal. (2010). “Nusayrîlerin Sosyal Yapıları ve Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye’de Yaşayan Bu Topluluğa Devletin Yaklaşımları”. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. XVI/54, Bahar, s. 199-212.
Arslantürk, Zeki ve M. Tayfun Amman. (2014). Sosyoloji. İstanbul: Çamlıca Yayınları. Bağı, Resul ve Songül Karahasanoğlu. (2015). “Türkiye’de Yaşayan Arap Alevileri (Nusayriler)’in Etnik ve Müzikal Kimliği”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı 53, Cilt 14.
Beşe, Ahmet. (2010). ‘’İngiliz ve Amerikan Kayıtlarında Nusayrîler’’. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı 54, ss.159-182.
Bilgili, Ali Sinan. (2010). “Osmanlı Arşiv Belgelerinde Adana, Tarsus ve Mersin Bölgesi Nusayrîleri (19-20. Yüzyıl)”. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. XVI/54, Bahar, s. 49-78.
Bulut, Halil İbrahim. (2011). “Tarih, İnanç, Kültür ve Dini Ritüelleriyle Nusayrîlik”. Ortadoğu Yıllığı. Cilt: 7.
Çatlı Özen, Gökçen. (2013). ‘’Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Antropoloji Ana Bilim Dalı, Cem Evlerine Devam Eden Alevî Topluluklarda Kentleşme ve Modernleşme Bağlamında Kültürel Aktarım ve Sosyal Değişim’’. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Davison, Roderic H. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform. Cilt: 1, İstanbul: Papirus Yayınları. Göğer, Erdoğan. (2011). “Günümüz Türk Devletinin Laiklik Anlayışı.” Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yayınları. Cilt 54, Sayı 4, ss. 5-15.
Güngör, Özcan. (2017). “Alevilik Üst Kimliği Kullanımın Aleviler-Nusayriler Bağlamında Dış Kimlik-İç Kimlik Yansımaları.” Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Vol. 12/2, pp. 75-90.
Keser, İnan. (2008). Kent Cemaat Etnisite: Adana ve Adana Nusayrîleri Örneğinde Kamusallık. Ankara: Ütopya Yayınevi.
Küçük, Murat. (2003). “Mezhepten Millete: Aleviler ve Türk Milliyetçiliği” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik. Cilt 4. İstanbul: İletişim Yayınları.
Massignon, Louis. (1964). “Nusayrîler”, İslam Ansiklopedisi. Cilt: 9, MEB Yayını. Moosa, Matti. (1988). Extremist Shiites: The Ghulat Sects. New York: Syracuse University Press.
Önder, Ali Tayyar. (2015). Türkiye’nin Etnik Yapısı. İstanbul: Kripto.
Öz, Mustafa. (1999). “Nusayrîyye”. Tarihi Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Aleviler, Bektaşiler, Nusayrîler Sempozyumu Bildirileri. İstanbul: Ensar Neşriyat.
Tanör, Bülent. (1998). Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul: Cogito, Yapı Kredi Yayınları.
Talhamy Yvette. (2006). “The Nusayrîya Uprisings in Syria in the 19th Century” No Proclammed PhD Thesis, Universirt of Halifa. ss. 251-256.
Talhamy, Yvette. (2008). “The Nusayrî Leader İsma’il Khayr Bey and the Ottomans (1854-58)”. Middle Eastern Studies. 44, 895-908.
Talhamy, Yvette. (2010). “The Fatwas and the Nusayrî/Alawis of Syria”, Middle Eastern Studies. Cilt 46, Sayı 2, 175-194.
Togayhan, Abdurrahman. (2005). “Kültürel Farklılıklar Ekseninde Nusayrîlik Üzerine Bir Din Sosyolojisi Araştırması: Mersin Arap Alevîliği Örneği”, Harran Ünv. İlahiyat İlahiyat Fak. Dergisi. Yıl 10, Sayı 14, ss. 57-91.
Türk, Hüseyin. (2010). “Nusayrîlerde Hızır İnancı”. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. XVI/54, Bahar, s. 225- 242.
Turan, Ahmet. (1996). “Kitâbu’l-Mecmu’u’nun Tercümesi’’. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Sayı 8.
Üzüm, İlyas. (2007). “Nusayrîlik”. Diyanet İşleri Ansiklopedisi. C. XXXIII: 270-274.
Yılmaz, Muzaffer Ercan. (2011). ‘’Suriye: Süreklilik ve Değişimin Çatışması’’. Ortadoğu Analiz. Cilt 3 Sayı 30.
Sezen, Yümni. (1993). Türk Toplumunun Laiklik Anlayışı. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi No. 490.01.584.17.03.