Kur’an Âyetleri Bağlamında İnsanın Elementer Yaratılışının Değerlendirilmesi

Allah Teâlâ her şeyi yarattıktan sonra insanı yaratmıştır. Yeryüzünde halife olarak görevlendirilen insan, orayı mamur etmek, orada Allah’ın emirlerini yaşanabilir kılmak için görevlendirilmiştir. Bu kadar değerli olan ve çok kıymetli vazifeleri icra etmek üzere yaratılan insanı tanımak ve incelemek için onu iyi araştırmak gerekmektedir. Bu çalışmada, elementer yaratılış olarak ifade edilen turâb, tîn-i lâzib, sülâle min tîn, hame-i mesnûn, salsâl ve tesviye safhalarını incelemek, Allah’ın bu safhalardaki yaratma kudretini, varlık ve birliğine işaret eden delilleri dikkatlere sunmak amaçlanmıştır. Yöntem olarak konuyla alakalı âyetler odak nokta seçilmiş, bu âyetlerin izahı bağlamında klasik ve modern tefsirler, yine bu âyetlerin yorumlanması hususunda yapılmış çalışmalar taranmıştır. Kapsam bakımından insanların yaratılmasında gördüğümüz dört farklı şekil olan Hz. Âdem, Hz. Havva, diğer insanlar ve Hz. İsa’nın yaratılışından bahsedilmiş, insanın elementer yaratılışı olarak ifade ettiğimiz altı safha değerlendirilmiştir. Neticede elementer yaratılışın önemi ortaya konulmuş, elementer yaratılışın nasıl anlaşılması gerektiğiyle ilgili sonuçlar değerlendirilmiş, insanın yaratılışı özelinde Allah Teâlâ’nın ilim ve kudretine, irade ve tedbirine dikkatler çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kur’an, İnsan, Elementer Yaratılış, Yaratılış Çeşitleri, Safha

An Evaluation of Direct Creation of Man in the Context of the Qur'anic Verses

After creating everything, Allah created man. Having as a caliph on the earth, the human has been assigned to make world developed, to make the orders of Allah livable there. It is necessary to sophisticate "man" whose nature is valuable, who was created to perform very valuable duties. This study aims to comprehend consisting of the stages of turâb, tîn-i lâzib, sulāla min tîn, hame-i masnûn, salsāl, tesviye. The pointing to the power of Allah on the creation, existence, unity in these stages are revealed. The verses related subject are chosen, to interpret them, classical, modern tafsir sources, studies are scanned. Then the creation of Adam, Eve, of other human beings, of Jesus Christ demonstrating the four different forms of creation are mentioned. As a result, the importance of elementary creation is revealed, the results about how elementary creation should be understood are evaluated, and attention is drawn to Allah's knowledge and power, will and precaution in the creation of man.

Keywords:

Man, “Direct” Creation, Types of Creation, Step, Qur'an,

PDF

___

Akgün, Hüseyin. “Kadının Kaburga Kemiğinden Yaratılması Meselesi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 19/2 (2019), 323-338.
Arpaguş, Hatice K. “Kur’an Perspektifinden Yaratılış İtibariyle Kadına Bakış”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 587-606.
Arslan, Yahya - Yılmaz, Hasan. “İnsanın Biyolojik Yaratılışıyla İlgili Kur’an Âyetlerinin Yorumu”. Mütefekkir 9/17 (2022), 199-220.
Ateş, Avnullah Enes. “Kur’an’da İnsanların Yaratılışı Meselesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/30 (2016), 353-369.
Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meâlimü’t-tenzîl. 5 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t Türasi’l-Arabî, 1999.
Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. 5 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t Türasi’l-Arabî, 1997.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’an’ı Kerim’in Türkçe Meali Âlisi ve Tefsiri. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
Binol, Ali. “Beşer Kelimesinin Tahlili ve Kur’an’daki Bağlamı”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/13 (2018), 159-183.
Bolay, Süleyman Hayri. “Âdem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/358-363. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
Çelebi, Berrin. Kur’an-ı Kerim’in Kozmolojik Beyanlarının Allah’ın Varlığına Delalet Boyutu. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Çelik, Selahattin. “Kutsal Kitaplarda İnsanın Yaratılışı”. Âyetlerin ve Hadislerin Dilinden Yaratılış. 106-126. Antalya: Akdeniz Kültür ve Eğitim Derneği, 2018.
Demir, Osman Nuri. Mâturîdî’de İnsan Tasavvuru. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
Demirci, Muhsin. Kur’an’ın Ana Konuları. İstanbul: İFAV, 17. Basım, 2018.
Demirkol, Nihat - Yılmaz, Hasan. “Kur’an’ın Anlaşılmasında Odak Konu ve Kavram: Tevhid”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 5/2 (2021), 661-689.
Ebüssuûd Efendi, Muhammed. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, ts.
Endelüsî, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. el-Bahrü’l-muhît. 10 Cilt. Beyrut: Daru’l Fikr, 1999.
Erdem, Mustafa. Hazreti Âdem İlk İnsan. Ankara: TDV Yayınları, 9. Basım, 2017.
Eren, Şadi. Tartışılan Ayetler (Günümüz Tefsir Problemleri ve Çözüm Önerileri). İstanbul: Rağbet Yayınları, 2019.
Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı. çev. Cahit Koytak - Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 5. Basım, 2002.
Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 3. Basım, 1999.
Furkan, Mustafa. Kur’an’da İnsanın Yaratılışının Çağdaş Tefsirler ve Modern Bilimler Açısından Karşılaştırılması. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Gölcük, Şerafeddin. İslâm Akâidi. Konya: Esra Yayınları, 5. Basım, 1997.
Güllüce, Veysel. “Kur’an Işığında Evrimci Yaratılış Görüşünün Değerlendirilmesi”. Âyetlerin ve Hadislerin Dilinden Yaratılış. 9-32. Antalya: Akdeniz Kültür ve Eğitim Derneği, 2018.
Han, Fethullah. Kur’an ve Kâinat Ayetleri Allah, Kâinat ve İnsan. çev. Safiye Gülen - Oya Morçay. İstanbul: İnkılâb Yayınları, 2. Basım, 1998.
Harman, Ömer Faruk. “Havvâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/542-545. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
Harman, Ömer Faruk. “Îsâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/465-472. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Israfilova, Faima. “Kur’an’ı Kerim ve Fen Bilimleri Bağlamında İnsan” 12 (2019), 404-425.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru Tunusiyye, 1984.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-azîm. 8 Cilt. Daru Tayyibe, 2. Basım, 1999.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabi, 2001.
İpek, Muammer. “Kur’an’a Göre İnsanın Yaratılış Hikmeti ve Sorumluluğu”. EKEV Akademi Dergisi 57 (2013), 435-448.
İsfahânî, Ebü’l-Kasım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kurʾân. Dımeşk: Daru’l Kalem, 1991.
Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2007.
Kavşut, M. Sait. “Kur’ân’da İnsanın Yaratılış Aşamaları- Te’vîlat Ekseninde Bir Değerlendirme-“. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 7 (2012), 289-301.
Keskin, Zeki. “Ayetler Işığında İnsanın Yaratılışı”. Âyetlerin ve Hadislerin Dilinden Yaratılış. 33-44. Antalya: Akdeniz Kültür ve Eğitim Derneği, 2018.
Koçak, Muhammet. İslam Düşüncesinde Varlık ve Yaşam Değeri Açısından İnsan. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2015.
Konyalı Mehmed Vehbî. Hulâsat’ül beyân fî tefsîr’il Kur’an. 16 Cilt. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1966.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kurʾân. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
Kutluer, İlhan. “İnsan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/320-323. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Mahallî, Celâleddin - Süyûtî, Celâleddin. Tefsîrü’l-Celâleyn. Diyarbakır: Seyda Yayınları, 2016.
Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Teʾvîlâtü’l-Kurʾân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l-uyûn. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Mukâtil b. Süleymân, Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. 5 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t Türas, 2002.
Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-tenzi’l-ve hakâiku’t-te’vil. 3 Cilt. Beyrut: Dar İbn Katheer, 7. Basım, 2017.
Okcu, Abdulmecit. “Kur’ân ve Evrim Açısından Canlıların Oluşumu”. EKEV Akademi Dergisi 56 (2013), 151-177.
Öz, Ahmet. Kur’ân’ın Ana Konuları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2021.
Öztürk, Mustafa. “Klasik Tefsir Kaynaklarında Kadın İmgesi”, 45-91.
Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-jîl, 2. Basım, 1979.
Seyyid Kutub. fî Zılâli’l-Kur’an. çev. Salih Uçan vd. 10 Cilt. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1991.
Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsir bi’l-me’sûr. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, ts.
Şen, Ziya. “Kur’ân-ı Kerim’de Varlıklar”. Ana Konularıyla Kur’an. ed. Mehmet Çiçek. 35-62. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2013.
Şenocak, İhsan - Yazıcı, Ahmet. “Kur’an’da İnsanın Yaratılış Devreleri”. Âyetlerin ve Hadislerin Dilinden Yaratılış. 71-90. Antalya: Akdeniz Kültür ve Eğitim Derneği, 2018.
Şeriati, Ali. İnsan. çev. Şamil Öçal. Ankara: Fecr Yayınları, 10. Basım, 2020.
Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-kadîr el-câmiʿ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ʿilmi’t-tefsîr. 6 Cilt. Dımeşk: Daru İbni Kesir, 1993.
Şimşek, M. Sait. Günümüz Tefsir Problemleri. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 14. Basım, 2017.
Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri. 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. 24 Cilt. Muessesetü’r-Risale, 2000.
Topaloğlu, Bekir. “Musavvir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/241. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Tözluyurt, Mehmet. Allah İnsan İlişkisinin Aşamaları. Ankara: Ankara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2014.
Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. Beyrut: Daru’l Kalem, 1994.
Yaşar, Hüseyin. “Kur’an-ı Kerim’de Aile”. Ana Konularıyla Kur’an. ed. Mehmet Çiçek. 233-255. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2013.
Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Yenda Yayın-Dağıtım, ts.
Yılmaz, Musa Kazım. “Kur’an’a Göre İnsanın Yaratılış Mu’cizesi”. Âyetlerin ve Hadislerin Dilinden Yaratılış. 91-105. Antalya: Akdeniz Kültür ve Eğitim Derneği, 2018.
Yurdagür, Metin. Âyet ve Hadislerde Esmâ-i Hüsnâ Allah’ın İsimleri. İstanbul: Marifet Yayınları, 4. Basım, 2006.
Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan hakâʾikı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l Kitabi’l Arabi, 3. Basım, 1986.