Ergenlerde Adil Dünya İnancı ve Dindarlık İlişkisi

Bu makale, ergenlerde adil dünya inancı ile dindarlık arasındaki ilişkiyi tespit etmek amacı ile gerçekleştirilen deneysel bir araştırmadan oluşmaktadır. Araştırmada adil dünya inancı ve dindarlık arasındaki ilişkinin incelenmesinin yanı sıra adil dünya inancının katılımcıların demografik özellikleri ile olan ilişkisi de incelenmiştir. Örneklem grubu, Gaziantep’te ikamet etmekte olan beş farklı ortaöğretim kurumunda eğitim gören 428 lise öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırmada kişisel bilgi formu ile Gülmez tarafından geliştirilen “dindarlık ölçeği” ve Dalbert tarafından geliştirilen “adil dünya inancı ölçeği” kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre dindarlık ve adil dünya inancı boyutları arasında korelasyon ve regresyon analiz sonuçlarında anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda adil dünya inancı alt boyutlarının dindarlık ile ilişkisi incelendiğinde kişisel adil dünya inancı ve genel adil dünya inancının dindarlık ile zayıf düzeyde anlamlı bir ilişkisinin olduğu bulunmuştur. Dindarlık alt boyutlarından iman ve duygu boyutlarının adil dünya inancı üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı ancak etki ve ibadet boyutlarının anlamlı etkileri olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Din Psikolojisi, Ergenlik, Kişisel Adil Dünya İnancı, Genel Adil Dünya İnancı, Dindarlık

The Relationship between Belief in a Just World and Religiosity among Adolescents: The Case of Gaziantep High School Students

This article consists of an experimental research conducted to determine the relationship between belief in a just world and religiosity in adolescents. In the study, besides examining the relationship between belief in a just world and religiosity, the relationship between belief in a just world and demographic characteristics was also examined. The sample group consists of 428 students studying in five different secondary education institutions residing in Gaziantep. In the research, the personal information form and the "religiousness scale" developed by Gülmez and the "just world belief scale" developed by Dalbert were used. According to the findings, significant relationships were found between the dimensions of religiosity and belief in a just world in correlation and regression analysis results. As a result of the research, when the relationship between the sub-dimensions of belief in a just world and religiosity was examined, it was found that personal belief in a just world and general belief in a just world had a weakly significant relationship with religiosity. It has been determined that the dimensions of faith and emotion, which are among the sub-dimensions of religiosity, do not have a significant effect on belief in a just world, but the dimensions of influence and worship have significant effects.

Keywords:

Psychology of Religion, Adolescence, Personal Belief in a Just World, General Belief in a Just World, Religiosity,

PDF

___

Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü /Atasözleri Sözlüğü. 2 Cilt. Ankara: İnkılap Kitabevi, 4. Basım., 1984.
Aronson, Elliot vd. Sosyal Psikoloji. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2012.
Aydın, Betül. Çocuk ve Ergen Psikolojisi. Ankara: Atlas Yayın Dağıtım, 2. Basım., 2005.
Bahadır, Abdulkerim. Ergenlik Döneminde Dini Şüphe ve Tereddütler. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 1994.
Barut, Besri. “Siyasal Reklamcılık Özelinde Siyasal Tutumların Oluşma Süreci”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 15/2 (2005), 295-317.
Bayyiğit, Mehmet. Gençlik ve Din. Konya: Yediveren Kitap, 2011.
Calhoun, Lawrence G. - Cann, Arnie. “Differences in Assumptions About a Just World: Ethnicity and Point of View”. The Journal of Social Psychology 134/6 (1994), 765-770. https://doi.org/10.1080/00224545.1994.9923011
Callan, Mitchell J. vd. “The Belief in a Just World and Immanent Justice Reasoning in Adults”. Personality & Social Psychology Bulletin 32/12 (Aralık 2006), 1646-1658. https://doi.org/10.1177/0146167206292236
Cloutier, Richard - Onur, Bekir. “Ergenlik Psikolojisinde Kuramlar”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 27/2 (01 Ağustos 2019), 875-904. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000360
Correia, Isabel - Dalbert, Claudia. “School Bullying: Belief in a Personal Just World of Bullies, Victims, and Defenders”. European Psychologist 13/4 (2008), 248-254. https://doi.org/10.1027/1016-9040.13.4.248
Coşgun, Esra. Suça Yönelen Ergenlerde Çocukluk Döneminde Örseleyici Yaşantılara Maruz Kalma Düzeyi ile Adil Dünya İnancı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
Crozier, Simon - Joseph, Stephen. “Religiosity and Sphere-Specific Just World Beliefs in 16- to 18-Year-Olds”. The Journal of Social Psychology 137/4 (01 Ağustos 1997), 510-513. https://doi.org/10.1080/00224549709595468
Çayır, Celal. “Şiddetin Adil Dünya İnancı ile Meşrulaştırılması”. International Journal of Theology & Social Sciences 1/1 (2017), 1-16.
Çelik, Celaleddin. “Kentsel Dindarlık”. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. ed. Ünver Günay - Celaleddin Çelik. 81-112. Adana: Karahan Kitabevi, 2006.
Çok, Figen. “Gelişim Psikolojisi: Ergenlik ve Yetişkinlik”. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES) 27/2 (01 Ağustos 2019), 905-935. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000362
Dalbert, Claudia vd. “Glaube an Die Gerechte Welt als Motiv: Validierung zweier Skalen [Belief in a Just World as Motive: Validation of Two Scales]”. Psychologische Beiträge 29 (1987), 596-615.
Dalbert, Claudia. The Justice Motive as a Personal Resource: Dealing With Challenges and Critical Life Events. New York, NY, US: Kluwer Academic/Plenum Publishers, 2001.
Dalbert, Claudia. “The World is More Just For Me Than Generally: About the Personal Belief in a Just World Scale’s Validity”. Social Justice Research 12/2 (1999), 79-98. https://doi.org/10.1023/A:1022091609047
Dalbert, Claudia - Katona-Sallay, Hedvig. “The ‘Belief in a Just World’ Construct in Hungary”. Journal of Cross-Cultural Psychology 27/3 (1996), 293-314. https://doi.org/10.1177/0022022196273003
Dalbert, Claudia - Sallay, Hedvig. “Developmental Trajectories and Developmental Functions of The Belief in a Just World: Some Concluding Remarks”. The Justice Motive in Adolescence and Young Adulthood. ed. Claudia Dalbert - Hedvig Sallay. 288. New York: Routledge, 1th Edition., 2004.
Dalbert, Claudia - Stoeber, Joachim. “The Personal Belief in a Just World and Domain-Specific Beliefs About Justice at School and in the Family: A Longitudinal Study With Adolescents”. International Journal of Behavioral Development 30 (01 Mayıs 2006), 200-207. https://doi.org/10.1177/0165025406063638
Dik, Tuğba. “Atasözlerinde Adil Dünya İnancı”. Millî Folklor Dergisi 22/88 (2010), 28-32.
Dzuka, Jozef - Dalbert, Claudia. “The Belief in a Just World and Subjective Well-Being in Old Age”. Aging & Mental Health 10/5 (2006), 439-444. https://doi.org/10.1080/13607860600637778
Erdem Çevi̇kbaş, Pelin. Ortaokul ve Lise Öğrencilerinin Adil Dünya İnançlarının Denetim Odağı ve Anne Baba Tutumu Açısından Gelişimsel Olarak İncelenmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Doktora Tezi, 2018.
Finamore, Frank - Carlson, James M. “Religiosity, Belief in a Just World and Crime Control Attitudes”. Psychological Reports 61/1 (01 Ağustos 1987), 135-138. https://doi.org/10.2466/pr0.1987.61.1.135
Fink, Janet vd. “Off-Field Behavior of Athletes and Team Identification: Using Social Identity Theory and Balance Theory to Explain Fan Reactions”. Journal of Sport Management 23 (01 Mart 2009), 142-155. https://doi.org/10.1123/jsm.23.2.142
Freedman, Jonathan L. vd. Sosyal Psikoloji. çev. Ali Dönmez. Ankara: İmge Kitabevi, 4. Basım., 2003.
Fromm, Erich. Sevginin ve Şiddetin Kaynağı. çev. Nalan İçten - Yurdanur Salman. İstanbul: Payel Yayınevi, 5. Basım., 1990.
Furnham, Adrian - Gunter, Barrie. “Just World Beliefs and Attitudes Towards The Poor”. British Journal of Social Psychology 23/3 (1985), 265-269. https://doi.org/10.1111/j.2044-8309.1984.tb00637.x
Furnham, Adrian - Procter, Edward. “Belief in a Just World: Review and Critique of the Individual Difference Literature”. British Journal of Social Psychology 28/4 (1989), 365-384. https://doi.org/10.1111/j.2044- 8309.1989.tb00880.x
Furnhaml, Adrian - Procter, Eddie. “Sphere-Specific Just World Beliefs and Attitudes to AIDS”. Human Relations 45/3 (01 Mart 1992), 265-280. https://doi.org/10.1177/001872679204500303
Göregenli, Melek. Şiddet, Kötü Muamele ve İşkenceye İlişkin Değerlendirmeler, Tutumlar ve Deneyimler. İzmir: İzmir Barosu Yayınları, 2004.
Gülmez, Çiğdem. Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet, Ahlaki Çözülme ve Dindarlık. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Doktora Tezi, 2014.
Güneş, Adem. Ergenlik Döneminde 100 Temel Kural. İstanbul: Timaş Yayınları, 1. Basım., 2015.
Hafer, Carolyn - Bègue, Laurent. “Experimental Research on Just-World Theory: Problems, Developments, and Future Challenges”. Psychological bulletin 131 (01 Ocak 2005), 128-167. https://doi.org/10.1037/0033- 2909.131.1.128
Heider, Fritz. The Psychology of Interpersonal Relations. New York: John Wiley & Sons, Inc., 3st. Edition., 1983.
Hökelekli, Hayati. Din Psikolojsi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 4. Basım., 2001.
Hunt, Matthew O. “Status, Religion, and the ‘Belief in a Just World’: Comparing African Americans, Latinos, and Whites”. Social Science Quarterly 81/1 (2000), 325-343.
İmamoğlu, Abdulvahit - Ferşadoğlu, Saliha. “Psikolojik Açıdan Ergenlerde Dini Tutum ve Davranışların Tahlili/Psychological Analysis of Adolescents’ Religious Attitudes and Behaviours”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (25 Ekim 2016), 19-40.
Jersild, Arthur T. Gençlik Psikolojisi. çev. İbrahim N. Özgür. İstanbul: Gün Yayınları, 2. Basım., 1974.
Jost, John T. vd. “Belief in a Just God (and a Just Society): A System Justification Perspective on Religious İdeology”. Journal of Theoretical and Philosophical Psychology 34/1 (2014), 56-81. https://doi.org/10.1037/a0033220
Kağıtçıbaşı, Çiğdem - Zeynep, Cemalcılar. Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim Yayınevi, 16. Basım., 2014.
Kaplan, Hasan. İlahi Adalet Psikolojisi. İstanbul: Express Altın Kitaplar Yayınevi, 2010.
Karademirci, Emine vd. “Ergenlik Dönemi: Fiziksel Büyüme, Psikolojik ve Sosyal Gelişim Süreci”. The Journal of Turkish Family Physician 3/4 (15 Kasım 2012), 10-16.
Kılınç, Sibel - Torun, Fuat. “Adil Dünya İnancı”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 3/1 (01 Mart 2011), 1-14.
Lerner, Melvin J. “The Belief in a Just World”. The Belief in a Just World: A Fundamental Delusion. 9-30. Boston, MA: Springer US, 1980. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-0448-5_2
Lerner, Melvin J. “The Justice Motive: Where Social Psychologists Found İt, How They Lost It, and Why They May Not Find İt Again”. Personality and Social Psychology Review: An Official Journal of the Society for Personality and Social Psychology, Inc 7/4 (2003), 389-399. https://doi.org/10.1207/s15327957pspr0704_10
Lerner, Melvin J. - Miller, Dale T. “Just World Research and the Attribution Process: Looking Back and Ahead”. Psychological Bulletin 85/5 (1978), 1030-1051. https://doi.org/10.1037/0033-2909.85.5.1030
Lerner, Melvin J. - Simmons, Carolyn H. “Observer’s Reaction to The ‘Innocent Victim’: Compassion or Rejection?” Journal of Personality and Social Psychology 4/2 (1966), 203-210. https://doi.org/10.1037/h0023562
Lipkus, Isaac M. - Siegler, Ilene C. “The Belief in a Just World and Perceptions of Discrimination”. The Journal of Psychology 127/4 (1993), 465-474. https://doi.org/10.1080/00223980.1993.9915583
Maes, Jürgen. “Immanent Justice and Ultimate Justice: Two Ways of Believing in Justice”. Responses to Victimizations and Belief in a Just World. ed. Melvin J. Lerner - Riel Vermunt. 9-40. Critical Issues in Social Justice. New York, NY, US: Plenum Press, 1998. https://doi.org/10.1007/978-1-4757-6418-5_2
Messick, David vd. “Why We Are Fairer than Others”. Journal of Experimental Social Psychology 21 (01 Eylül 1985), 480-500. https://doi.org/10.1016/0022-1031(85)90031-9
Nebi̇oğlu, Gonca - Oktay, Fatma. “Tanrı Algısının Adil Dünya İnancı Kuramı ve Adalet Kavramları Üzerinden İncelenmesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 51 (31 Aralık 2020), 288-307.
Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 12. Basım., 2015.
Piaget, Jean. Çocuğun Ahlaki Yargısı. çev. İdil Dündar. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2015.
Piaget, Jean. The Moral Judgment of the Child. New York: Free Press, 1997.
Plotnik, Rod. Psikoloji’ye Giriş. çev. Tamer Geniş. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2009.
Rubin, Zick - Peplau, Letitia Anne. “Who Believes in a Just World?” Journal of Social Issues 31/3 (1975), 65-89. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1975.tb00997.x
Santrock, John W. Ergenlik. çev. Diğdem Müge Siyez. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 14. Baskı., 2020.
Saraçoğlu, Fatih. “Çevre, Adalet Algısı, Suçun Algılanış Biçimi ile Vergi Kaçakçılığına İlişkin Tutumlar Arasındaki İlişkiler”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 3/1 (01 Nisan 2008), 59-74.
Smith, Edward E. vd. Atkinson ve Hilgard Psikolojiye Giriş 14. Edisyon. çev. Deniz Ferhatoğlu - Öznur Öncül. Ankara: Arkadaş Yayınevi, 3. Basım., 2015.
Taylor, Donald M. vd. “The Personal/Group Discrimination Discrepancy: Perceiving My Group, but Not Myself, to Be a Target for Discrimination”. Personality and Social Psychology Bulletin 16/2 (01 Haziran 1990), 254-262. https://doi.org/10.1177/0146167290162006
Tokur, Behlül. “Dindarlığın Kurucu Unsuru Olarak Doğruluk”. Journal of Turkish Studies 12/27 (2017), 359-372. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12825
Tokur, Behlül. “Martı Jonathan Livingston”. Journal of Analytic Divinity 3/2 (15 Aralık 2019), 211-219.
Tokur, Behlül. Stres ve Din. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2017.
Ulutaş, Mehmet. “Heider’in Denge Kuramı (Heider’s Balance Theory)”. Ekonomi ve Yönetim Bilimlerinde Güncel Akademik Araştırmalar. 163-172. Ankara: Akademisyen Yayınevi, 2020.
Yapıcı, Asım. “Fiziksel ve Sosyal Hadiselere Sebep Atfetmede Dini Rolü”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2003), 127-165.
Yavuzer, Haluk. Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 44. Basım., 2020.
Yavuzer, Haluk. Psiko-Sosyal Açıdan Çocuk Suçluluğu. İstanbul, 1. Basım., 1981.
Yitik, Ali İhsan. Doğu Dinleri. İstanbul: İsam / İslam Araştırmaları Merkezi, 1. Basım., 2014.
Zweigenhaft, Richard vd. “Religious Preference and Belief in a Just World”. Genetic, Social, and General Psychology Monographs 3 (01 Ağustos 1985), 333-348.
Kur’an-ı Kerim Meali. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 12. Basım., 2011.