Arap Dilinde Taaccüb İfade Eden Kalıplar

Taaccüb diğer bir ifadeyle hayrete kapılma insan doğasının bir parçasıdır. Bu duygunun ifade edilmesi için her dilde kendine özgü kalıp ve kavramlar geliştirilmiştir. Arap dilinde de bu türden kalıplar oldukça fazladır. Bu makalede Arapların taaccüb için kullandıkları kalıp ifadeler ele alınmıştır. Arap dilinde birçok taaccüb ifadesi aslında zem ifade eden bir kullanımın kendi anlamından soyutlanarak bir taaccüb ifadesine dönüştürülmesi ile geliştirilmiştir. Bu türden ifadelere hadis metinlerinde ve klasik Arap edebiyatında da sıklıkla karşılaşılmakta ancak taaccüb manaları göz ardı edilip yanlış bir çeviri yapılmaktadır. Makalemizde bu türden ifadeler ele alınıp doğru çevirinin nasıl yapılacağı konusunda bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Taaccüp, Nida, İstiğase, İstifham, İsim Fiiller

Common Uses That Express Confusion in the Arabic Language

Taaccüb, in other words, being amazed is part of human nature. In order to express this feeling, unique patterns and concepts have been developed in each language. Such patterns are also quite common in the Arabic language. In this article, the phrases used by the Arabs for taaccüb are discussed. Many taaccüb expressions in the Arabic language have actually been developed by abstracting from its meaning and transforming it into a taaccüb expression. Such expressions are frequently encountered in hadith texts and classical Arabic literature, but their meanings are ignored and a wrong translation is made. In our article, information is given on how to make the correct translation by handling such expressions.

Keywords:

Taaccüb, Nida, Istigase, Istifham, Noun Verbs,

PDF

___

Abdüsselâm b. Muhammed b. Hârûn b. Abdirrâzık. el-Esâlîbü’l-inşâʾiyye fi’n-nahvi’l-ʿArabî. Kahire: Mektebetü’l-hâncî, 2005.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût. Müessetü’r-Risâle, 2001.
Akkâvî, Fevval İn’am. el-Mu’cemü’l-Mufassal fi Ulumi’l-Belâga. Daru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 3. Basım, 1996.
Altuntaş, Halil - Şahin, Muzaffer. Kur’ân-ı Kerîm Meali. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2006.
Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl Cemheretü’l-emsâl. Beyrut: Daru’l-Fikr, ts.
Âtik, Âbdulaziz. İlmu’l-Meâni. Beyrut: Daru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 2009.
Bağdâdî, Abdülkadir b. Ömer b. Bâyezîd. Hizânetü’l-edeb ve lübbü lübâbi lisâni’l-ʿArab. Kahire: Mektebetü’l-hâncî, 1997.
Besyûnî, Abdulfettah. ‘İlmu’l-Me‘ânî: Dirâse Belâğiyye ve Nakdiyye li-Mesâili’l-Me‘ânî. Suudi Arabistan: Daru’l-Meâlimi’s-Sekafiyye, 1998.
Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh Tâcü’l-luğa ve Sıhâhu’l-‘Arabiyye. thk. Ahmed Abdülgâfur Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-ilmi’l-melâyîn, 4. Basım, 1990.
Çantay, Hasan Basri. Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. 3 Cilt. İstanbul: İslam Mecmuası Yay., 1985.
Ebüssuûd Efendi. İrşâdü’l-ʿakli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1999.
Endelûsî, Ebû Hayyân. İrtişâfü’d-darab min lisâni’l-ʿArab. thk. Recep Osman Muhammed. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1418.
Eşmûnî, Ali b. Muhammed Nureddin. Şerhu’l-Eşmûnî alâ Elfiyeti İbn Mâlik. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1419.
Ezheri, Muhammed b. Ahmed. Tehzibu’l-Luğa. thk. Muhammed ʿİvaz Muʿrib. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-ʿArabi, 1. Basım, 2001.
Fârisî, Ebû Alî Hasen b. Ahmed b. Abdilgaffâr. el-Mesâilu’l-Basriyyât. thk. Muhammed Şâtır. 2 Cilt. Matbaatu’l-Mededi, 1985.
Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitâbü’l-ʿAyn. thk. Abdülhamîd Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1424/2003.
Ferâhîdî, el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. el-Cümel fi’n-Nahv. thk. Fahreddîn Kabâve, 1416.
Fevzân, Abdullah b. Salih. Delîlu’s-Sâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik. Bureyde: Dâru’l-Müslim, 1999.
Fudayl, Dr. Abdulhâdi. Muhtasaru’n-Nahv. Cidde: Daru’ş-Şuruk, 1980.
Hasan, Abbas. en-Nahvü’l-vâfî. 4 Cilt. Kahire: Dârü’l-maârif, 3. Basım, 1973.
ʻÎd, Muhammed. en-Nahvu’l-Musaffâ. Kahire: Mektebetu’ş-Şebâb, ts.
İbn Hişâm, Cemâleddin Abdullah İbn el-Ensârî. Muğni’l-Lebîb ‘an-Kutubi’l-E‘ârîb. thk. Mâzin el-Mubârek - Muhammed Ali Hamdallah. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 6. Basım, 1985.
İbn Hişâm, Cemâleddin ʻAbdullah İbn el-Ensârî. Şerhu Şuzûri’z-Zeheb fi Ma‘rifeti Kelâmi’l-ʻArab. Mısır: Matbâ-i Sâ’adet, 1965.
İbn Malik, Ebû Abdillâh Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillâh. Şerhu’l-Kâfiyeti’ş-Şâfiye. thk. Abdulmunʻim Herîdî. Mekke: Câmi‘atu Ummu’l-Kurâ, 1982.
İbn Mâlik et-Tâî, Ebû Abdillâh Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Mâlik et-Tâî el-Endelüsî el-Ceyyânî. Şerhu’l-Kâfiyeti’ş-Şâfiye. thk. Abdulmun’îm Ahmed Hüreydî. Mekke: Câmiʻatu Ümmi’l-Kurâ, 1. Basım, ts.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaleddin. Lisânul-ʻArab. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1414.
İbn Sîde, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl ed-Darîr el-Mürsî. el-Muhkem ve’l-muhîtü’l-aʿzam. thk. Abdulhamid Hindâvî. 11 Cilt. Beyrut/Lübnan: Daru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 2000.
Esterâbâdî, Muhammed b. H. Şerhu’l-Kâfiye. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1998.
Kâsım Ahmed, Muhammed. Ûlûmu’l-Belağati (el-Bedi’ ve’l-Beyan ve’l-Meâni ). Trablus: el-Müessetü’l-Hadise li’l-Kitab, 2003.
Laşin, Abdulfettah. el-Behâ es-Sübkî ve ârâʾühü’l-belâğıyye ve’n-nakdiyye. Dar’t-Tabââti’l-Muhammediyye, 1978.
Meydânî, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî. Mecmaʿu’l-emsâl. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd. Beyrut: Daru’l-Mârife, ts.
Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. Umeyr el-Ezdî es-Sümâlî. el-Kâmil fi’l-edeb (fi’l-luğa ve’l-edeb ve’n-nahv ve’t-tasrîf. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Kahire: Darü’l-fikri’l-Arabi, 1997.
Nesefî, Ebu’l-Berekât Hâfızuddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl. thk. Yusuf Ali Bedevî. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1419.
Râcihî, Abduh Alî İbrâhîm. Tatbîku’n-Nahv. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Ârabiyye, t.y.
Radî el-Esterâbâdî, Necmü’l-eimme Radıyyüddîn Muhammed b. el-Hasen el-Esterâbâdî el-Garavî es-Semnâkî. Şerhu’ş-Şâfiye. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, ts.
Sâdoğlu, Şabân. Muvazzah Sarf İlmi. İstanbul: el-Mektebetü’l- Mahmûdiyye, ts.
Samarrai, Dr. Fadıl Salih. Meâni’n-Nahv. Ürdün: Darü’l-fikr, 2000.
Sekkâkî, Ebû Ya‘kūb Sirâcüddîn Yûsuf b. Ebî Bekr (b.) Muhammed b. Alî. Miftâhu’l-ʿulûm. thk. Abdülhamîd Hindâvî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1420/2000..
Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber el-Hârisî. el-Kitâb. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-hâncî, 3. Basım, 1408/1988.
Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahman b. Ebîbekr. Hem‘u’l-Hevâmi‘ fî Şerhi Cem‘i’l-Cevâmi‘. thk. Abdulhamîd el-Hindâvî. Mısır: el-Mektebetu’t-Tevkîfiyye, ts.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Muʿterekü’l-akrân fî müştereki’l-Kurʾân. thk. Muhammed el-Bicâvî. Kahire: Daru’l-Fikri’l-Arabî, ts.
Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî. Tâcu’l-ʻArûs. thk. Komisyon. Dâru’l-Hidâye, ts.