Afet Süreçlerinde Kadınlara Yönelik Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğinde Sivil Toplum Kuruluşu Çalışanlarının Deneyimleri: Çanakkale İli Örneği

Afet süreçleri tüm toplumları etkileyen kısmi olarak tahmin edilip zararlarla aza indirebilen, çoğu zaman can ve mal kayıpları ile Türkiye ölçeğinde olduğu gibi örnekleri dünyada da izlenen süreçlerdir. Bu süreçler içerisinde profesyonel afet dönemi destekçileri sivil toplum kuruluşları ve çalışanları önemli bir role sahiptir. Bu çalışma sivil toplum kuruluşlarında çalışan ve afet süreçlerinde arama kurtarma faaliyetleri esnasında görev alan arama kurtarma personelinin afetzede kadınlara yönelik tecrübelerini kayıt altına almayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede Çanakkale’de görev yapan 20 sivil toplum kuruluşu çalışanı ile nitel araştırma yöntemlerinden yarı yapılandırılmış mülakat gerçekleştirilmiştir. Araştırmada elde edilen veriler ile arama kurtarma personelinin deneyimlerine dayanarak kadınların afet süreçlerinde dezavantajlı konumda olduğu tespit edilmiş, kadınların afet süreçlerinden daha az etkilenmeleri için neler yapılması gerektiğine yönelik çözüm önerileri getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Afet, Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği, Arama Kurtarma Personeli, Kadın, Sivil Toplum Kuruluşu

Experiences Of Civil Society Organization Employees In Gender Inequality For Women In Disaster Processes: The Case Of Çanakkale Province

Afet süreçleri tüm toplumları etkileyen kısmi olarak tahmin edilip zararlarla aza indirebilen, çoğu zaman can ve mal kayıpları ile Türkiye ölçeğinde olduğu gibi örnekleri dünyada da izlenen süreçlerdir. Bu süreçler içerisinde profesyonel afet dönemi destekçileri sivil toplum kuruluşları ve çalışanları önemli bir role sahiptir. Bu çalışma sivil toplum kuruluşlarında çalışan ve afet süreçlerinde arama kurtarma faaliyetleri esnasında görev alan arama kurtarma personelinin afetzede kadınlara yönelik tecrübelerini kayıt altına almayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede Çanakkale’de görev yapan 20 sivil toplum kuruluşu çalışanı ile nitel araştırma yöntemlerinden yapılandırılmış mülakat gerçekleştirilmiştir. Araştırmada elde edilen veriler ile arama kurtarma personelinin deneyimlerine dayanarak kadınların afet süreçlerinde dezavantajlı konumda olduğu tespit edilmiş, kadınların afet süreçlerinden daha az etkilenmeleri için neler yapılması gerektiğine yönelik çözüm önerileri getirilmiştir.

Keywords:

Disaster, Gender Inequality, Search and Rescue Personnel, Woman, NGO,

PDF

___

Afet ve Acil Durum Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri ile İl Afet ve Acil Durum Arama ve Kurtarma Ekiplerinin Kuruluşu, Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik. (2021, 13 Temmuz). Resmî Gazete (Sayı: 31540). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/07/20210713-3.htm Erişim Tarihi: 12.09.2022
Akkaş, İ., & Babahanoğlu, R. (2021). Sosyal Hizmet Alanında Uluslararası Araştırmalar. İstanbul: Eğitim Yayınları.
Ardahan, F. (2016). Developing And Doing Validity And Reliability Of The Motivational Factors Scale For Being Volunteer İn AKUT. Bireyleri AKUT’ta Gönüllü Olmaya Motive Eden Faktörler Ölçeğinin Geçerlilik Güvenirlilik Çalışması. Journal of Human Sciences, 13(1), 1755-1769.
Ateş, H., Yavuz, Ö., & Dağli, Z. (2018). Kadınların Toplumsal Hayata Katılımı ve Yerel Yönetimler: Türkiye İçin Bir Değerlendirme. A. Mengi, & D. İşçioğlu (içinde), Küreselleşme Sürecinde Yerel Hizmet Yerel Siyaset (s. 137-164). Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
Bayrakcı, M. (2007). Sosyal Öğrenme Kuramı ve Eği̇ti̇mde Uygulanması. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (14), 198-210.
Biehl, K.S., & Aslan, Ö. (2021). Göç ve Çevre Çalışmalarında Toplumsal Cinsiyet Nerede?: “Türkiye’de Sivil Toplumdan Örnekler”. İstanbul: Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Mükemmeliyet Merkezi (SU Gender) ve Raoul Wallenberg Enstitüsü.
UNISDR, U. (2009). Making disaster risk reduction gender sensitive: Policy and practical guidelines.
Boz, F. Ç., & Şengün, H. (2017). Afet ve Kalkınma İlişkisinde Kadın. International Journal of Social Science. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7224
Bozkurt, Ö. (2021). Evaluation of the works carried out by the Directorate of Disaster and Emergency Management (AFAD) in the Syrian crisis in the context of humanitarian diplomacy activities that Turkey prioritizes in foreign policy: Afet ve Acil Durum Yönetimi (AFAD) Başkanlığınca Suriye krizinde yürütülen çalışmaların Türkiye’nin dış politikada öncelediği insani diplomasi faaliyetleri bağlamında değerlendirilmesi. Journal of Human Sciences, 18(2), 266-281.
Cannon, T. (1994). Vulnerability Analysis and the Explanation of “Natural” Disasters. Varley, A. (Ed.). Disasters, Development and Environment (ss.13-30). Chichester: Wiley.
CDP. (2021). Center For Disaster Philanthropy. (Erişim: 10.09.2022). https://disasterphilanthropy.org/issue-insight/women-and-girls-in-disasters/
Cole, J. M., & Murphy, B. L. (2014). Rural Hazard Risk Communication And Public Education: Strategic And Tactical Best Practices. International Journal of Disaster Risk Reduction, 10, 292-304. DOI:10.1016/j.ijdrr.
Connell, R. (1987). Gender and Power: Society, The Person and Sexual Politics.
Standford: Stanford Üniversitesi Yayınları.
Çakmak, H., Ocaktan, M. E., & Akdur, R. (2018). Doğal afetler, eşitsizlikler ve sağlık sonuçları. Eşitsizlikler ve Sağlık Sonuçları (Akın A, Editör), Türkiye Klinikleri, Ankara, 88-94.
De Silva, K., & Jayathilaka, R. (2014). Gender in The Context Of Disaster Risk Reduction; A Case Study Of A Flood Risk Reduction Project İn The Gampaha District İn Sri Lanka. Procedia Economics and Finance, 18, 873-881.
Demirci, K., & Avcu, T. (2021). Afet Süreçlerinde Kadın Bireylerin Yaşadığı Sorunlar ve Çözüm Önerileri: İzmir İli Örneği. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 11(1), 86-105.
Dhungel, R. ve Ojha, R. N. (2012). “Women’s Empowerment for Disaster Risk Reduction and Emergency Response in Nepal”. Gender & Development, 20(2), 309-321.
Doğan, H. (2019). Afetlerde Kurum ve Kuruluşlar. D.N. Özüçelik (Ed.), Afetlerde Acil Tıp Hizmetleri, (s.83-88), Ankara: Türkiye Klinikleri
Dursun, G. (2020). Yaşam Beklentisinde Afetlerin Toplumsal Cinsiyet Uçurumu Üzerine Etkisi: Doğrusal Olmayan ARDL Modeli. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(40), 65-87.
Emrich, C. T., & Cutter, S. L. (2011). Social vulnerability to climate-sensitive hazards in the southern United States. Weather, Climate, and Society, 3(3), 193-208.
Enarson, E. (2000). Gender and natural disasters, Geneva: ILO, Working paper no. 1
Enarson, E. (2014). Gender-based violence in disasters: An action research agenda. XVIII. ISA World Congress of Sociology Conference.
Ergünay, O. (2009). Doğal Afetler ve Sürdürülebilir Kalkınma. Deprem Sempozyumu, 11-12 Kasım 2009, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu: Türkiye, Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
Erkan, B. B., Özmen, B. & Güler, H. (2011). Türkiye’de Afet Zarar Azaltımını Sürdürülebilir Eğitimle Sağlamak. 1. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, Ankara: ODTÜ.
Fatemi, F., A. Ardalan, B. Aguirre, N. Mansouri ve I. Mohammadfam (2017). “Social Vulnerability Indicators in Disasters: Findings from a Systematic Review”. International Journal of Disaster Risk Reduction, 22, 219–227.
Fine, C. (2010). Delusions of Gender: How Our Minds, Society, and Neurosexism Create Difference. K. Tanrıyar (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
Gearhart, S., Perez-Patron, M., Hammond, T. A., Goldberg, D. W., Klein, A., & Horney, J. A. (2018). The Impact of Natural Disasters On Domestic Violence: An Analysis of Reports of Simple Assault in Florida (1999–2007). Violence and Gender, 5(2), 87–92. Https://Doi.Org/10.1089/Vio.2017.0077
Gençal, S. (2020). Sivil toplum kuruluşlarında hizmet kalitesinin ölçümü: Türk Kızılay. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
Güldü, Ö., & Kart, M. E. (2009). Toplumsal Cinsiyet Rolleri ve Siyasal Tutumlar: Sosyal Psikolojik Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(03), 97-116.
Günaydın, M., Tatlı, Ö., & Genç, E. E. (2017). Arama Kurtarma Örgütleri ve UMKE. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 3(1), 56-63.
Gündüz, F. (2022). Afetlerde Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Perspektifi ile Çıkarılması Gereken Dersler (Haiti ve Japonya Depremi Örneği). IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (12), 440-460.
Ilgın, H. Ö., & Ulupınar, Ş.C. (2021). Siberfeminizm Perspektifinden Kadın Bedeninin Temsili Üzerine Bir Analiz; League of Legends. Selçuk, B., Ünal, S., Mert, Y.L. (ed.). Sosyal Bilimlerde Araştırmalar 2 Kitabı İçinde (s: 273-289). İzmir: Duvar Yayınları.
Işık, Ö., Aydınlıoğlu, H. M., Koç, S., Gündoğdu, O., Korkmaz, G., & Ay, A. (2012). Afet Yönetimi ve Afet Odaklı Sağlık Hizmetleri. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(2), 82-123.
İnal, E., & Erbaydar, P.N. (2016). 2012-2023 Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı’nın Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısı ile İncelenmesi. Fe Dergi, 8(1), 33-39
İnal, E., Kocagöz, S., & Turan, M. (2012). Temel Afet Bilinç ve Hazırlık Düzeyinin Saptanmasına Yönelik Bir Araştırma. Türkiye Acil Tıp Dergisi- Tr J Emerg Med, 12(1), 15-19.
Kadıoğlu, B. U., & Uncu, F. (2018). Disaster Awareness Research in Family Health Centers: The Case Of Elazig.
Kadıoğlu, M. (2011). Afet Yönetimi Beklenilmeyeni Beklemek, En Kötüsünü Yönetmek. T.C. Marmara Belediyeler Birliği Yayını, s.38-40.
Katada, T., Kanai, M. (2008). Implementation of tsunami disaster education for children and their parents at elementary school. Solutions To Coastal Disasters. American Society of Civil Engineers 313(4): 39-48. doi:10.1061/ 40978(313)4
Keskin, F., & Ulusan, A. (2016). Kadının Toplumsal İnşasına Yönelik Kuramsal Yaklaşımlara Dair Bir Değerlendirme, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 26, 47-68.
Koç, H. (2013). Türk Basınının Doğal Afetlere İlişkin Bakış Açısını Belirlemeye Yönelik Bir İnceleme. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 5(2), 121-137.
Mavi Kalem Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği. (2016). Afet ve Acil Durumlarda
Kadın Çalıştayı Sonuç Kitabı. https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/handle/1/1518
Neumayer, E., & Plümper, T. (2007). The Gendered Nature of Natural Disasters: The Impact of Catastrophic Events on the Gender Gap in Life Expectancy, 1981-2002. Annals of the Association of American Geographers, 97(3): 551-566. Akt. UNISDR, U. (2009). Making disaster risk reduction gender sensitive: Policy and practical guidelines. (Erişim: 10.05.2022)
Odaba, Z. Y. (2010). Sürdürülebilir Afet Yönetimi ve Kadın. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
Okay, N., İlkkaracan, İ. (2018). Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Afet Risk Yönetimi. Dirençlilik Dergisi, 2 (1): 1-12.
Öktem, Ü. (2005). Fenomenoloji ve Edmund Husserl'de apaçıklık (Evidenz) problemi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 45,1, 27-55.
Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal Cinsiyet Temelinde Türkiye’de Kadın ve Eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, (33).
Özbayram, G. (2018). Doğal Afetler ve Yerel Topluluk Liderleri: Balıkesir Örnek Olay İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi
Phillips, B. D. (1993). “Cultural Diversity in Disasters: Sheltering, Housing, and Long-Term Recovery”. Int. J. Mass Emergencies Disasters, 11, 99– 110.
Ridgeway, C. L. ve Smith-Lovin, L. (1999). “The Gender System and Interaction”, Annual Review of Sociology, 25: 191-216.
Sancar, S. (2018). Siyasal Kararlara Katılımda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Haritalama ve İzleme Çalışması, Ankara: CEİD Yayınları.
Schumacher, J. A., Coffey, S. F., Norris, F. H., Tracy, M., Clements, K., & Galea, S. (2010). Intimate Partner Violence And Hurricane Katrina: Predictors And Associated Mental Health Outcomes. Violence And Victims, 25(5), 588-603.
Talu, N. (2016). İklim Değişikliği ve Toplumsal Cinsiyet Politika Belirleme Süreçleri. Yasama Dergisi, 33, 68-87.
T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD] (2014). Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. Ankara.
Tekindal, M., & Şerife, U. A. (2020). Nitel Araştırma Yöntemi Olarak Fenomenolojik Yaklaşımın Kapsamı ve Sürecine Yönelik Bir Derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 153-172.
Tonak, H. A., & Kitiş, A. (2020). Deprem ve Yangın Afetlerinde Engelli: Anlatımsal Bir Derleme. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 8(1), 77-84.
Torgrimson, B., & Minson, C. (2005). Sex and Gender: What is The Difference? Journal of Applied Physiology, 785-787.
TÜİK. (2021). Ulusal Eğitim İstatistikleri Veri Tabanı, 2008-2021, Erişim: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=130&locale=tr (Erişim Tarihi: 10.09.2022).
Twigg, J. (2015). Disaster Risk Reduction; London, UK: Overseas Development Institute.
UNDP. (2019), Toplumsal Cinsiyete Duyarlı İletişim Rehberi. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye. Ankara: Teknoart Matbaacılık.
UNISDR, U. (2015). Sendai framework for disaster risk reduction 2015–2030. (In) Proceedings of the 3rd United Nations World Conference on DRR, Sendai, Japan.
Ünür, E. (2021). Afet Yönetiminde Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği: Doğal Afetlerde Cinsiyete Dayalı Zarar Görebilirlik Farkı. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 351-381.
Vargel Pehlivan, P. (2017). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kuramsal Yaklaşımlar: Bir Literatür Taraması, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(31): 497-521.
Vatandaş, C. (2007). Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı. Istanbul Journal of Sociological Studies, (35), 29-56.
Yalçın, G. (2020). Doğal Afetlerin Etkilerine ve Afet Risk Yönetimine Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Bakış: Türk ve Japon Kadınlarının Duruş Noktasından Doğal Afetler. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Yılmaz, G. ve Yıldırım, S. D. (2020). Afetlerde Kentsel Arama ve Kurtarmada Kullanılan Yöntemler ve Güncel Yaklaşımların Değerlendirilmesi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 6(1), 1-13.
Wharton, A.S. (2005). The Sociology of Gender. Madlen, Massachusetts: Blackwell Publishing
Wiest, Raymond. (1998). ‘’A Comparative Perspective On Household, Gender, And Kinship In Relation to Disaster.’’
The Gendered Terrain of Disasters: Through Women’s Eyes ed. Enarson and B. H. Morrow (Westport, CT and London: Praeger)
Wisner, B., P. Blaikie, T. Cannon ve I. Davis. (1994). At Risk: Natural Hazards, People's Vulnerability, and Disasters. London: Routledge.
Wood, W., Eagly, A. H. (2002). “A Cross Cultural Analysis of the Behavior of Women and Man: Implications for the Origins of Sex Differences”, Phsicological Bulletin, 128(5), 699-727