Kaya Modülleri Arasında Farklılıklar: Deriner/Artvin ve Ermenek/Karaman Barajlarından Örnek Çalışmalar
Elastisite modülü ve deformasyon modülü kemer ve beton ağırlıklı baraj projelendirmelerin de girdi parametresi olarak kullanılır. Buna ilave olarak bu modüller kayaç ve kaya kütle sınıflamalarında da kullanılır. Deformasyon modülü ve elastisite modülü kavramları birbirinden farklı olmalarına rağmen uygulamada sıklıkla karıştırılmaktadır. Deformasyon ve elastisite modül değerleri arazi, laboratuvar deneyleri ve jeofizik yöntemlerle belirlenebilmektedir. Bu çalışmada, Deriner/Artvin ve Ermenek/Karaman baraj yerlerinde yapılan dilatometre ve plaka yükleme deneyleri ve laboratuvar deneyleriyle belirlenen modül değerleri karşılaştırılmıştır. Bu çalışmada ayrıca literatürde karşılaşılan modül karşılaştırmaları da derlenmiştir. Kaya kütle dilatometre deneyi elastisite modülü (ED), kaya kütle plaka yükleme deneyi elastisite modülü (EH), kaya malzemesi statik elastisite modülü (ELS), kaya malzemesi dinamik elastisite modülü (ELD), kaya kütle dilatometre deformasyon modülü (DD), kaya kütle plaka yükleme deneyi deformasyon modülü (DH) gibi modül değerleri arasında regresyon analizleri yapılmıştır. Modül değerlerinin aralarında yapılan regresyon analizleriyle anlamlı yüksek determinasyon katsayılı görgül eşitlikler belirlenmiştir. Bununla birlikte veri sayısının azlığı ve kaya kütle ortamlarının farklı özellikleri olması nedeniyle bu görgül eşitlikler diğer projelerde kullanılmamalıdır veya çapraz adımlı sınamalar yaparak kullanılmalıdır.
___
- Al-Shayea, NA., 2004. Effects of testing methods and
conditions on the elastic properties of limestone
rock. Engineering Geology, 74:139–156.
ASTM 477, 1970. Determination of in-situ Modulus
of Deformation of rock.
ASTM D4394, 2017. Standard Test Method for
Determining In Situ Modulus of Deformation of
Rock Mass Using Rigid Plate Loading Method,
ASTM International, West Conshohocken, www.
astm.org.
ASTM D2845, 2008. Standard Test Method for
Laboratory Determination of Pulse Velocities
and Ultrasonic Elastic Constants of Rock
(Withdrawn 2017), ASTM International, West
Conshohocken, PA, www.astm.org.
Bieniawski, Z.T., 1978. Determining Rock Mass
deformability. Int. J. Rock Mech. Min. Science
& geomechanic Abstract. Vol. 15, pp. 237-247.
Pergamon Press. Printed in Great Britain.
Brotons,V., Tomás, R., Ivorra, S., Grediaga, A.,
2014. Relationship between static and dynamic
elastic modulus of calcarenite heated at different
temperatures: the San Julian’s stone. Bulletin of
Engineering Geology Environment, 73 (3), doi
10.1007/s10064-014-0583-y.
Christaras, B., Auger, F., Mosse, E., 1994.
Determination of the moduliof elasticity of
rocks. Comparison of the ultrasonic velocity
and mechanical resonance frequency methods
with direct staticmethods. Material Structure,
27:222–228.
Ciccotti, M., Mulargia, F., 2004. Differences between
static and dynamic elastic moduli of a typical
seismogenic rock. Geophys Journal Int.,
157:474–477.
Gue´guen, Y., Palciauskas, V., 1994. Introduction to
the physics of rocks. Princeton University Press,
New Jersey, p 294.
Deere, D.U., ve Miller, R.P., 1966. “Engineering
Classification And Index Properties For Intact
Rock”, Tech.Rept. No AFWL-65-116, Air Force
Base, New Mexico.
EİE-081, 1992. Ultrasonik yöntemle karot
numunelerinin boyuna ve enine elastik dalga
hızlarının ölçülmesi ve dinamik elastik
parametrelerinin hesaplanması. Elektrik İşleri
Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü Mühendislik
Hizmetleri Normları, Ankara.
EİE-122, 1992. Plaka Yükleme Deneyi Normu.
Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü
Mühendislik Hizmetleri Normları, Ankara.
EİE-124, 1992. Oyo 200 Dilatometre Deneyi Normu.
Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü
Mühendislik Hizmetleri Normları, Ankara.
Galera, M.J., Alvarez, M., Bieniawski, Z.T., 2005.
Evaluation of the deformation modulus of rock
masses: comparison of the pressuremeter and
dilatometer tests with RMR prediction. ISP5-
PRESSIO International Symposium.
Hoek, E., Diederichs, M.S., 2006. Empirical
estimation of rock mass modulus. International
Journal of Rock Mechanics & Mining Sciences.
43. 203-215.