1828-29 Osmanlı-Rus Savaşının Mali Sonuçları: Ticaret ve Savaş Tazminatları Meselesi

Bu çalışma 1828-29 Osmanlı Rus savaşının mali sonuçlarını ele almaktadır. Savaş sonunda iki devlet arasında Osmanlı Devleti aleyhine çok ağır şartlar içeren Edirne Antlaşması imzalanmış, bu antlaşma ile İstanbul yönetimi mali gücünü oldukça aşan bir tazminat yükünün altına girmiştir. Ödenecek tazminat; ticaret ve savaş tazminatı olmak üzere iki kalemden oluşmaktadır. Doğurduğu mali sonuçlar açısından tazminat meselesi çalışmamızın ana odağını teşkil etmektedir. Çalışmada T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri’ndeki belgelerden yararlanılarak tazminat ödemelerinin finansmanı, ödemelerde yaşanan sorunlar ve ödemeler çevresinde gelişen siyasi ilişkiler ele alınmıştır. Tazminat ödeme süreci Osmanlı Devleti’nin içerisinde bulunduğu mali bunalımı derinleştirirken, para sisteminin istikrarsızlaşmasında da önemli rol oynamıştır. Savaş ve takiben tazminat ödemeleri ile geçen süreçte İstanbul idaresi varlığını farklı devletlerle politik bağımlılık ilişkileri kurarak sürdürmek durumunda kalmıştır. Öyle ki Osmanlı Devleti bu süreçte ortaya çıkan Mehmet Ali Paşa’nın isyanı ile ancak Rusya’nın himayesiyle başa çıkılabilmiştir. Tazminat meselesi çözüme kavuşturulana kadar mütemadiyen Rusya tarafından İstanbul yönetimi üzerinde finans politik bir baskı aracı olarak kullanılmıştır. Osmanlı Devleti’ne büyük mali ve siyasi yükler getiren bu süreç; gerçekleştirilmek istenen reformları sekteye uğratmıştır. Tazminat meselesi çözülüp Avrupa devletleri ile ilişkiler düzelmeye başlayınca, reformlar için uygun zemin oluşmuş gibi gözükse de bu dönemdeki ekonomik ve mali bozulmanın kalıcı etkileri devam etmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Edirne Antlaşması, Osmanlı-Rus Savaşı, Savaş Tazminatı, Ticaret Tazminatı

Fiscal Consequences of the Ottoman-Russian War of 1828-29: The Issue of Trade and War Repararations

This study focuses on the financial results of the Ottoman-Russian war of 1828-29. At the end of the war, the Treaty of Adrianople, which included very harsh conditions against the Ottoman Empire, was signed between the two states. With this treaty, the Ottoman Empire was under a burden of reparation that far exceeded its financial power. The reparation to be paid consisted of two parts, trade reparation and war reparation. The issue of reparation is the main focus of our study in terms of its financial results. In the study; the financing of the reparation payments, the problems experienced in the payments, and the political relations developed around the payments were discussed by making use of the documents in T.R. Presidency Directorate of State Archives. While the reparation payment process deepened the financial crisis of the Ottoman Empire, it also played an important role in the instability of the monetary system.The war and the following reparation payments put Ottoman Empire in such a position that it could only cope with its governor Mehmet Ali Pasha’s revolt by establishing political dependency relations with other countries. Ultimately, the Ottoman Empire overcame this revolt under the patronage of Russia. Until the reparation issue was resolved, Russia was constantly using it as a financial-political pressure tool on the Ottoman State. This process, which brought great financial and political burden on the Ottoman Empire, hindered the reforms that were to be carried out. After the Ottoman Empire resolved the reparation issue and developed better relations with European states, a suitable ground for reforms seemed to have been formed but the permanent effects of the economic and financial deterioration in this period continued.

Keywords:

Treaty of Adrianople, Ottoman-Russian War, War Reparation, Trade Reparation,

PDF

___

HAT. 365/20176, 19 Mayıs 1833.
HAT. 370/20368, 18 Mayıs 1833.
HAT. 370/20368-C, 18 Mayıs 1833.
HAT. 567/27810, 23 Temmuz 1830.
HAT. 567/27810-A, 24 Temmuz 1830.
HAT. 610/29972, 9 Nisan 1830.
HAT. 1009/42401-J, 21 Haziran 1830.
HAT. 1009/42401, 21 Haziran 1830.
HAT. 1023/42719, 21 Haziran 1830.
HAT. 1026/42758, 28 Nisan 1835.
HAT. 1026/42772, 16 Nisan 1836.
HAT. 1028-42798, 16 Mart 1830.
HAT. 1034/42922, 19 Mayıs 1833.
HAT. 1035/42935, 21 Haziran 1830.
HAT. 1040/43041, 28 Nisan 1835.
HAT. 1040/43059-A, 9 Mayıs 1834.
HAT. 1040/43059, 9 Mayıs 1834.
HAT. 1040/43062-A, 9 Mayıs 1834.
HAT. 1041/43068, 18 Mart 1830.
HAT. 1042-43126, 2 Temmuz 1829.
HAT. 1026/42774, 16 Nisan 1836.
HAT. 1042/43135, 21 Haziran 1830.
HAT. 1042/43126, 2 Temmuz 1829.
HAT. 1042/43135, 21 Haziran 1830.
HAT. 1043/43142-A, 2 Temmuz 1829.
HAT. 1043/43142, 2 Temmuz 1829.
HAT. 1044/43156, 16 Eylül 1830.
HAT. 1044/43172, 19 Mayıs 1833.
HAT. 1044/43159-D, 27 Mart 1836.
HAT. 1044/43166, 21 Haziran 1830.
HAT. 1044/43172, 19 Mayıs 1833.
HAT. 1044/43159-D 27 Mart 1836.
HAT. 1044/43159-C, 16 Nisan 1836.
HAT. 1045/43189, 30 Mayıs 1832.
HAT. 1045/43182-A, 21 Haziran 1830.
HAT. 1045/43182, 21 Haziran 1830.
HAT. 1046/43191-A, 21 Haziran 1830.
HAT. 1046/43197-A, 15 Eylül 1836.
HAT. 1046/43197, 15 Mart 1839.
HAT. 1046/43199-A, 4 Nisan 1836.
HAT. 1046/43199-B, 3 Şubat 1830.
HAT. 1046/43200, 19 Mayıs 1833.
HAT. 1047/43207, 1 Mayıs 1836.
HAT. 1047/43216, 4 Eylül 1829.
HAT. 1047/43219, 30 Mayıs 1832.
HAT. 1048/43253, 2 Temmuz 1829.
HAT. 1050/43271-B, 10 Haziran 1831.
HAT. 1050/43271-A, 2 Temmuz 1829.
HAT. 1050/43271, 2 Temmuz 1829.
HAT. 1051/43294, 21 Haziran 1830.
HAT. 1051/43285-A, 14 Ekim 1830.
HAT. 1051/43285, 10 Haziran 1831.
HAT. 1051/43297, 30 Mayıs 1832.
HAT, 1052/43312, 21 Haziran 1830.
HAT. 1052/43343, 10 Haziran 1830.
HAT. 1053/43366, 30 Mayıs 1832.
HAT. 1053/43366, 30 Mayıs 1830.
HAT. 1053/43371, 10 Haziran 1831.
HAT. 1053/43401, 10 Haziran 1831.
HAT. 1054/43416, 23 Mayıs 1830.
HAT. 1168/46216, 10 Haziran 1831.
HAT. 1182/46669-C, 7 Mayıs 1836.
HAT. 1186/46761, 21 Haziran 1830.
HAT. 1220/47731-Ğ, 10 Haziran 1831.
HAT. 1221/47760, 10 Haziran 1831.
HAT. 1231/47985, 28 Nisan 1835.
HAT. 1534/42914, 21 Haziran 1830.
HAT. 1579/29-3, 4 Kasım 1829.
HAT. 1579/29, 17 Nisan 1830.
HAT. 1590/25, 16 Nisan 1835.
HAT. 1590/25, s.4, 16 Nisan 1835.
HR. SYS. 1678/2/3. 22 Ocak 1834.
HR. SYS. 1678/2/5. 23 Mart 1834.
HR. SYS. 1187/1/6.
HR. SYS. 1187/1-18. 7 Mayıs 1831.
HR. SYS. 1187/1/22-24, 7 Aralık 1831.
HR. SYS. 1187/1/25. 10 Mart 1832.
HR. SYS. 1187/1/27. 2 Temmuz 1829.
HR. SYS. 1187/1/28. 7 Aralık 1832.
HR. SYS. 1187/1/32. 19 Eylül 1836.
HR. SYS. 1187/1/33. 7 Eylül 1836.
HR. SYS. 1187/1/34. 21 Ekim 1836.
HR. SYS. 2920/19. 4 Mart 1833.
TS.MA.e. 540-13. (TSMA:2673/8) 10 Haziran 1831
TS.MA.d. 789. 10 Haziran 1831
Aksan, V. (2017). Kuşatılmış Bir İmparatorluk Osmanlı Harpleri 1700-1870. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
AL, H., ve Akar Ş. K. (2014). Osmanlı Para Reformu. Ankara: TCMB Yayınları.
Anderson, M. S. (2001). Doğu Sorunu 1774-1923 Uluslararası İlişkiler Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Armaoğlu, F. (2017). 19.Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789-1914. İstanbul: Timaş Yayınları.
Cezar, Y. (1986). Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi 18. yy'dan Tanzimat'a Mali Tarih. Alan Yayıncılık
Driault, E. (1921). La Question d’Orient (Depuis Ses Origines Jusqu’a la Paix de Sevres). Paris.
Efendi, A. L. (1999). Vak’avinus Ahmet Lütfi Efendi Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Genç, M. (1995). Esham. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 11, 376-380. ss.), İstanbul.
Karal, E. Z. (1988). Osmanlı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
Mecmua-i Muahedat. (1928) İstanbul: Ceride-i Askeriyye Matbaası.
Pamuk, Ş. (2007).Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Paşa, M. N. (2008). Netayicü’l-Vukuat Kurumlarıyla Osmanlı Tarihi. Ankara: Birleşik Yayınevi.
Pillar, P. R. (1983). Negotiating Peace War Termination as a Bargaining Process. New Jersey: Princeton University Press.
Şirokarod, A. B. (2009). Rusların gözünden 240 yıl kıran kırana Osmanlı-Rus savaşları: Kırım Balkanlar-93 harbi ve Sarıkamış. İstanbul: Selenge Yayınları.
Turan, Ş. (1951). 1829 Edirne Antlaşması. Ankara Üniversitesi Dil Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, (9) 111-151.