OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA EFES HARABELERİ’NİN İNGİLTERE’YE GÖTÜRÜLMESİ ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER
Bu çalışma 19. yüzyılda Efes Harabeleri’nin İngiltere’ye nasıl götürüldüğünü bilimsel verilerle ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Birçok medeniyeti içinde barındıran Anadolu toprakları, sahip olduğu kültürel varlıklar sebebiyle tarih boyunca Batılı devletlerin ilgisini çekmiştir. Kimlik arayışında olan Avrupalı devletler Anadolu’da bulunan antik kentler üzerinde yoğunlaşmışlar ve buralarda pek çok kazı çalışmaları yapmışlardır. Kazı çalışmaları yapılan kentlerden birisi de Efes antik kentidir. 2015 yılı itibariyle UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine alınan Efes kentindeki çalışmalar, İngiltere ve Avusturya tarafından yürütülmüştür. Bu kazı çalışmaları sırasında bulunan antik eserler kazıları yapan ülkelerin müzelerine taşınmıştır. Eserleri arama ve taşıma işlemleri sırasında pek çok antik eser de tahrip edilmiştir. Avrupa’da eski eser bilinci Rönesans ile başlarken, Osmanlı Devleti’nde çok geç oluşmuştur. 19. yüzyılda dağılma ve çöküş sürecinde olan Osmanlı Devleti içinde bulunduğu siyasi durum sebebiyle eski eserlere gereken önemi gösterememiştir. Efes antik kentindeki ilk kazılar, 1869 yılında İngiliz Mühendis John Turtle Wood tarafından başlatılmıştır. Padişah adına müze kurulması bahanesiyle bir garda toplanan antik eserler İzmir limanından gemilerle İngiltere’ye götürülmüştür. Osmanlı Devlet yöneticileri bu durumu çok geç fark etmişlerdir. Bu durum başta Osman Hamdi Bey olmak üzere bazı aydınlar tarafından tepki ile karşılanmış ve birtakım önlemler almaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Osmanlı İmparatorluğu, Efes Harabelerinin Nakli, John Turtle Wood, Osman Hamdi Bey, Tarihi Eser Kaçakçılığı
SOME THOUGHTS ON THE CONVEYED OF THE RUINS OF EPHESUS TO ENGLAND IN THE OTTOMAN EMPIRE
The main aim of this article is to identify how the ruins of Ephesus was taken from to England in the 19th century, by using scientific data. Throughout history, the western countries have been attracted to the Anatolian lands, which contain many civilizations, because of their cultural assets. The European states in search of identity have concentrated on the ancient cities in the Anatolia and they have done a lot of excavations around here. One of the cities where excavation work was done is the ancient city of Ephesus. The work of Ephesus in the list of UNESCO World Cultural Heritage in 2015, conducted by England and Austria. The ancient artifacts found during these excavations were moved to the countries that made excavations. Many ancient artifacts were destroyed during the search and transportation of artifacts. The ancient artifacts consciousness in Europe began with the Renaissance, it was too late in the Ottoman Empire. Due to the political situation in the Ottoman Empire which was in the process of disintegration and collapse in the 19th century, did not show the necessary importance to the ancient artifacts. The first excavations in the ancient city of Ephesus were initiated by the English engineer John Turtle Wood in 1869. The ancient artifacts gathered in a station under the pretext of building a museum on behalf of the sultan, were taken to England by ships from İzmir port. Ottoman state officials have noticed this too late. This situation was met with reaction by some intellectuals, especially Osman Hamdi Bey and tried to take some precautions.
Keywords:
Ottoman Empire, Conveying Ephesus Ruins, John Turtle Wood, Osman Hamdi Bey, Historical Artifacts Smuggling,
___
- KAYNAKÇA1. Başbakanlık Osmanlı ArşiviBaşbakanlık Osmanlı Arşivi [BOA], Hariciye Nezareti [HR], İdare [İD], Dosya No: 1444/ Gömlek No: 11/3.BOA, HR, İD, Dosya No: 1444/ Gömlek No: 11/5.BOA, HR, İD, Dosya No: 1444/ Gömlek No: 14.BOA, HR, Londra Sefareti [SFR.3], Dosya No: 194/ Gömlek No: 8.
- 2. KitaplarAhmet Lütfi Efendi. (1989). Vak’a Nüvis Ahmet Lütfi efendi tarihi. (II.cilt). (M. Münir Aktepe, Haz.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Beyru, R. (2011). 19. yüzyılda İzmir kenti. İstanbul: Literature Yayınları. Cezar, M. (1994). Sanatta Batı’ya açılış ve Osman Hamdi. (I.cilt) İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Erdemgil, M. S. (1993). Efes. İzmir: Yeni Zamanlar Dağıtım.Freely, J. (2002). Türkiye uygarlıklar rehberi: Ege kıyıları, (III. cilt), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Gerçek, F. (1999). Türk müzeciliği. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Gül, Y. (1998). Antik kentler. İzmir: Okullar Yayınevi. Gür, S. (2007). Ilk insandan Selçuklu’ya Anadolu uygarlıkları ve antik şehirler. İstanbul: Alfa Yayınları.Özet, M. A. (2003). Yitik mirasın dönüş öyküsü. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık. Özkan, S. (2009). Osmanlı Devleti’nde arkeolojik kazı çalışmaları. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi. Özkan, S. (1999). Osmanlı Devleti’nde arkeolojik kazı ve müzecilik faliyetleri. Prof. Dr. İsmail Aka armağanı (449-477) İzmir: Beta Basım Yayını.Shaw, W. M. K. (2004). Osmanlı müzeciliği: müzeler, arkeoloji ve tarihin görselleştirilmesi. (Esin Soğancılar, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.Şapolyo, E. B. (1936). Müzeler tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi. Türkoğlu, S. (1971). Efes-tarih arkeoloji. İzmir: Ticaret Matbaası. Umar, B. (2001). Ionia. İstanbul: İnkilap Kitabevi Yayını. Umar, B. (1993). Türkiye’deki tarihsel adlar. İstanbul: İnkilap Kitabevi Yayınları. Yılmaz, Y. (2014). Türkiye’nin antik kentleri. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
- 3. MakalelerAkın, N. (1993). Osman Hamdi Bey, Asar-ı Atika nizamnamesi ve dönemin koruma anlayışı üzerine. Osman Hamdi Bey Dönemi Sempozyumu(17-18 Aralık 1992), (Zeynep Rona, Ed.), 233-239.Bayrakdar, B., Kucak, B., Karabulut, I., Ege, İ. ve Öcal, M. (2017). Osmanlı arşiv belgeleri ışığında Bergama Zeus Sunağı’nın Berlin’e götürülüşü hakkında bazı düşünceler. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVII (34), 43-67.Boztemur, R. (2009). Tarih anlayışı ve tarih araştırmaları. Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü, 1, 49-51.Doğan, İ. (2009). Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne toplumsal miras. Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü, 1, 21-25.Eyice, S. (1985). Arkeoloji müzesi ve kuruluşu. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 6, 1596-1603.Karaduman, H. (2004). Belgelerle ilk Türk Asar-ı Atika nizamnamesi. Belgeler Dergisi , XXV ( 29), 73-92.Kundakçı, G. (2002). 19.yy’da Anadolu arkeolojisine ve eskiçağ tarihine genel yaklaşım. XIII. Türk Tarih Kongresi (Ankara, 4-8 Ekim 1999), III (II), 1083-1094.Mumcu, A. (1970). Eski eserler hukuku ve Türkiye. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26, 45-78.Ortaylı, İ. (1992). Osman Hamdi’nin önündeki gelenek. I. Osman Hamdi Bey Kongresi Bildiriler (2 Ekim 1990), (Zeynep Rona, Haz.), 126-131.Ortaylı, İ. (1985). Tanzimat’ta vilayetlerde eski eser taraması. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 6, 1599-1600.Şahin, G. (2007). Avrupalıların Osmanlı ülkesindeki eski eserlerle ilgili izlenimleri ve Osmanlı müzeciliği. Ankara DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 26 (42), 101-125.Tül, Ş. (1-5 October 2012). Ephesos. Mıd-Colloquıum Social Trip Guide, 22-30.Yıldırım, R. ve Martal A. (2002). Osmanlı yönetiminin arkeolojik eserlere bakış açısı. XIII. Türk Tarih Kongresi (Ankara, 4-8 Ekim 1999), 3 (2), 1095-1102.
- 4. TezlerKutlu, B. (2007). Batı Anadolu’daki arkeolojik kazılar (1860-1910), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İ. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Istanbul. Sina, A. Eti. (1994). Herodotos, Strabon ve Pausanias’ta Geçen Ionia Kent Devletleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Türkseven, H. (2010). Osmanlı Devleti’nde Eski Eser Politikası ve Müze-i Hümayun’un Kuruluşu, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale. Uluçay, A. (1997). Osmanlı Devleti Döneminde Bergama ve Efesteki Kazılar, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İ. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- 5.İnternet KaynaklarıTümer Erdem, Y. (Temmuz 2005). Atatürk dönemi arkeoloji Çalışmalarından biri: Sultanahmet kazısı , Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXI, Sayı: 62, http://www.atam.gov.tr/index.php?Page=DergiIcerik&IcerikNo=1069, (20.01.2017).
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: İzmir Demokrasi Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
ENDÜSTRİ 4.0 ÜRETİM SÜRECİNDE SÜREÇ DEĞİŞKENLİĞİNİN OPTİMİZASYONUNDA HEIJUNKA YÖNTEMİ
TURİZM SEKTÖRÜNDE CİNSİYETE DAYALI ÜCRET AYRIMCILIĞI
LANCHESTER N2 KANUNUNUN PREVEZE DENİZ ZAFERİNE UYARLANMASI VE ALTERNATİF SENARYOLARIN ANALİZİ
THE ANALYSIS OF UKRAINIAN CRISES’ EFFECTS ON BELARUS-RUSSIA BILATERAL RELATIONS
Veranika TAUSTYKH, Gökhan DUMAN
OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA EFES HARABELERİ’NİN İNGİLTERE’YE GÖTÜRÜLMESİ ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER