İslam Mimarîsinde Mezhep Etkisi: Fas Câmileri Örneği

İslamiyet’in yaygın olduğu coğrafyaya bakıldığında mimarînin bölgelere göre farklı özellikler gösterdiği görülür. Çünkü bir mimarî eser bulunduğu yerin coğrafî ve iklim özellikleri, tarihçesi, eseri inşa eden toplumun inanç kaideleri, kültürü, gelenek ve görenekleri ile sosyal hayatlarından izler taşır. Mesela 16. yüzyılda Osmanlı döneminde yapılan bir cami ile İran’da Safevîler tarafından yapılan bir cami ya da Kuzey Afrika’da Fas’ta Sa’dîler döneminde yapılan bir câmi mimarî olarak birçok farklılık gösterir. Hepsi cami olmasına ve aynı zaman diliminde inşa edilmelerine rağmen yukarıda değindiğimiz farklılıklar sebebiyle o coğrafyaya has özelliklerle biçimlenir. Hazreti Peygamber (s.a.s)’in vefatından sonra çeşitli sebeplerle ortaya çıkan mezhepler de mimaryi etkileyen bir başka husustur. Bu araştırmamızda Fas coğrafyasını esas alarak bölgede yaygın olan mezhebin câmi mimarîsi üzerine etkilerini örneklerle açıklamaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

Mimarî, mezhep, Malikîlik, Fas, Cami

PDF

___

Abushanp, Halit-Emam, “İslam Şehirciliği ve Mimarisi Fıkhının Çağdaş Kaynakları”, Düşünen Şehir, Kayseri 2017, sy. 4, s. 124-129.Ali, Ahmed Receb Muhammed, el-Mescidü’l-Nebevî bi’l-Medîneti’l Münevvere ve Rusumuhî fi’l-Fenni’l-İslâmî, Kahire 1999.Bozkurt Nebi; Küçükaşçı M. Sabri, “Mescid-i Nebevî”, DİA, c. XXIX, s. 281-290.Can, Yılmaz, “Minberin Cami Mimarisine Katılması”, Dinbilimleri Akademik Araştırmaları Dergisi, sy. 3, s.9-30.Çakmak, Ahmet, “Ulucamii; Diyarbakır Ulucamii”, DİA, c. XLII, s. 96-97.Çam, Nusret, “İslâm’da Bazı Fıkhî Meselelerin ve Mezheplerin Türk Cami Mimarisine Tesiri”, Vakıflar Dergisi, 1990, sy. 21, s. 375-394; “Gaziantep Camilerinde Minber Problemi ve Müteharrik Minberler”, Belleten, Ankara 1988, c. LII, sy. 205, s. 1683-1694.Doğanay, Aziz, Mimarî ve Tezyinî Unsurlarıyla Câmi,Cezirî, Abdurrahman b. Muhammed b. İyâd (çev. Hasan Ege), Dört Mezhebin Fıkhı, İstanbul 1941.Hudayrî, İbrahim b. Salih, Ahkâmü’l- Mesâcid fi’ş- Şeriati’l-İslâmiyye, Riyad 2001.Kasımî, Muhammed Cemaleddin, Islâhu’l-Mesâcid mine’l-Bida’ ve’l-Avâid, Beyrut 1983.Golvin, Lucien, Essai sur L’arcitecture , Religieuse Musulmane; L’art Hispano-Musulman, Paris 1979.Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, İstanbul 2003.İbn Manzur, Lisânü’l-Arab, Beyrut 1997.İbn Rüşd, Abdullah b. Muhammed Kurtubî, Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l Muktesid: Mezheplerarası Mukayeseli İslam Hukuku, İstanbul 1991.Kaya,Eyyüp Said, “Mâlikî Mezhebi”, DİA, İstanbul 2003, c. XXVII, s. 519-535.Kösmene, Süleyman, Dört Mezhebin İslam İlmihali, İstanbul 2012.Omaran, Hamdi Bakhit, Zuhrufetü’l-Mesâcid fî Dav’i’l-Şerîati’l-İslâmiyye, Çağımızda Cami Mimarisine Yeni Arayışlar Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Giresun 2017, s. 168-180.Önkal,Ahmet; Bozkurt Nebi, “Cami”, DİA, Ankara 1993, c. VII, s. 46-56.Özkurt, Kemal, ”Cami Mimarîsinde Kadınlara İlişkin Mekânlar”, İslam ve Sanat: Tartışmalı İlmî Toplantı 07-09 Kasım 2014, İstanbul 2015, s. 215-238.Pekdemir, Şevket, “ Fıkhın Cami Mimarisine Etkisi “, Çağımızda Cami Mimarisine Yeni Arayışlar Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Giresun 2017, s. 187-195.Sarı, Süleyman, “Cami ve Mescidlerle İlgili Fıkhî Hükümler”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Konya 2009, sy. 13, s. 335-360.Sözen, Metin, Diyarbakır’da Türk Mimarisi, İstanbul 1971. Şeker, Mehmet, “Fâtımîlerde ve Memlûklerde Dört Mezhep Başkadılarının Tayini”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırmaları Dergisi, 2017, sy. 82, s. 163-170.Şener, Mehmet, “Cenaze; İslamda Cenaze”, DİA, c. VII, s. 354-357. Üzüm, İlyas, “Mezhep”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara 2004, c. XXIX, s.526-532.Velî, Taha, el-Mesâcid fi’l-İslâm, Beyrut 1988.Zuhaylî, Vehbe, İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, İstanbul 1989.