Küresel Sağlık Söyleminin Sosyolojik Eleştirisi: Çağdaş Kültürün Metaforu Olarak Salgın

Bu makalenin argümanına göre hastalık ile geçerli toplumsal işleyiş arasında belirgin bir bağıntı vardır. Bu açıdan her hastalık, içinden çıktığı çağın ve toplumun metaforu olarak görülmeye müsaittir. Başka bir ifadeyle her dönem, kendi başat yaşam tarzının izlerini taşıyan bir hastalık formunu bünyesinde taşımaktadır. İçinde yaşadığımız modern kültür bağlamında salgına bir tür sosyolojik projektör olarak yaklaşan bu makale, tartışmayı Susan Sontag’ın eleştirel bir şekilde açtığı yoldan sürdürmektedir. Hastalığı metafor olarak inceleyen Sontag gibi bu çalışma da, yaşanan Covid-19 kapsamında maske, mesafe ve hijyen söylemlerini sosyolojik eksende ve çağdaş kültürün başat göstergeleri olan hız, kontrol, enformasyon, aşırı-tıbbileşme ve ölüm kavramları etrafında ele almaktadır. Bu amaçla Bauman, Baudrillard, Turner, Furedi ve Chul-Han gibi öncü sosyal teorisyenler üzerinden şu sorulara yanıt aramaktadır: Yaşanan küresel salgın ve onda vücut bulan güncel sağlık söylemi sosyolojik kadrajda nasıl görünmektedir? Pandemi portresi toplumsal bir metafor olarak incelendiğinde hangi düşünce ve eğilimler belirmektedir? Örneğin hijyen ile kültürel korkular arasında, mesafe ile toplumsal izolasyon ve sakınma tavrı arasında ve maske ile sayısallaştırılarak örtülen ölüm fikri arasında ne tür bir ilişki vardır? Hiç şüphesiz modern tıp tarihinin kritik bir kırılma noktası olarak pandemi yalnızca küresel sağlık uygulamalarını değil, birçok değer yargısını paradoksal olarak hem kabule hem de hem de sorgulanmaya zorlamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sağlık, Kültür, Salgın, Korku, Kontrol, Ölüm

A Sociological Criticism of the Global Health Discourse: The Pandemic as a Metaphor of Contemporary Culture

This article argues that a clear correlation exists between disease and the prevailing social functioning. In this respect, every disease can be seen as a metaphor for the age and society in which it emerges. In other words, every period carries a form of disease that bears traces of the dominant lifestyle. This study approaches the epidemic as a kind of sociological projection in the context of studying modern culture and continues the discussion along the lines critically opened by Susan Sontag (2005). Just as Sontag examined disease as a metaphor, this article debates the discourses on masks, social distancing, and hygiene within the scope of COVID-19 along a specific sociological axis around the concepts of speed, control, information, hypermedicalization, and death as the dominant indicators of contemporary culture. For this purpose, the study seeks answers to the following questions through the leading social theorists of the field such as Bauman, Baudrillard, Turner, Furedi and Chul- Han: How does the global epidemic and the current health discourse embodied in it appear within the sociological context? What thoughts and tendencies emerge when examining the pandemic portrait as a social metaphor? For example, what kind of relationship exists between hygiene and cultural fears; among distance, social isolation, and avoidance; and between masks and the superficial idea of death concealed behind quantification? Undoubtedly, the pandemic is a critical breaking point in the history of modern medicine and has forced not only global health practices but also many value judgments to both paradoxically be accepted and questioned.

Keywords:

Health, Culture, Pandemic, Fear, Control, Death,

PDF

___

Adorno, T. W. (2005). Minima moralia (A. Doğukan & O Koçak, Çev.). Metis Yayınları.
Arendt, H. (1997). Şiddet üzerine (B. Peker, Çev.). İletişim Yayınları.
Arundhati, R. (2020). Arundhati Roy: The pandemic is a portal. https://www.ft.com/content/10d8f5e8- 74eb-11ea-95fe-fcd274e920ca
Badiou, A. (2012). Sonsuz düşünce (T. Birkan & I. Ergüden, Çev.). Metis Yayınları.
Barthes, R. (1993). Göstergebilimsel serüven (M. Rifat & S. Rifat, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
Baudrillard, J. (2001). Tam ekran (B. Gülmez, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
Baudrillard, J. (2005). Anahtar sözcükler (O. Adanır & L. Yıldırım, Çev.). Paragraf Yayınevi.
Baudrillard, J. (2006a). Cool anılar V 2000-2004 (A. Sönmezay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Baudrillard, J. (2006b). Sessiz yığınların gölgesinde (O. Adanır, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
Baudrillard, J. (2010). Kötülüğün şeffaflığı: Aşırı fenomenler üzerine bir deneme (I. Ergüden, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Baudrillard, J. (2012). Karnaval ve yamyam (O. Adanır, Çev.). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Baudrillard, J. (2013). Tüketim toplumu: söylencelerin yapıları (H. Deliceçaylı & F. Keskin, Çev..). Ayrıntı Yayınları.
Baudrillard, J. (2014). Cool anılar I-II (A. Sönmezay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Baudrillard, J. (2016). Simgesel değiş tokuş ve ölüm (Oğuz Adanır, Çev..). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Baudrillard, J. (2019). Şeytana satılan ruh ya da kötülüğün egemenliği (O. Adanır, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
Bauman, Z. (2006). Küreselleşme (A. Yılmaz, Çev.). Ayrıntı Yayınları. Bauman, Z. (2010). Etiğin tüketiciler dünyasında bir şansı var mı? (F. Çoban & İ. Katırcı, Çev.). De Ki Yayınları.
Bauman Z. (2012). Akışkan modern dünyadan 44 mektup (P. Siral, Çev.). Habitus Kitap.
Bauman, Z. (2014). Parçalanmış hayat (İ. Türkmen, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Bauman, Z., & Lyon, D. (2013). Akışkan gözetim (E. Yılmaz, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Berger, J. (2017). Düğüne (C. Çapan, Çev.). Metis Yayınları. Botton, A. (2020). Çalışmanın mutluluğu ve sıkıntısı (S. Sertabiboğlu, Çev.). Sel Yayıncılık.
Bridle, J. (2020). Yeni karanlık çağ: teknoloji ve geleceğin sonu (K. Güleç, Çev.). Metis Yayınları.
Canetti, E. (1998). Kitle ve iktidar (G. Aygen, Çev.). Ayrıntı Yayınları. ,
Canetti, E. (2001). Sözcüklerin bilinci (A. Cemal, Çev.). Payel Yayınları.
Canetti, E. (2011). İnsanın taşrası (A. Cemal, Çev.). Payel Yayınları.
Castells, M. (2013). Enformasyon çağı: ekonomi, toplum ve kültür-Ağ toplumunun yükselişi (E. Kılıç, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Chul-Han, B. (2016). Şiddetin topolojisi (D. Zaptçıoğlu, Çev.). Metis Yayınları.
Chul-Han, B. (2019). Yorgunluk toplumu (S. Karlıtekin, Çev.). Açılım Kitap.
Chul-Han, B. (2020). Psikopolitika neoliberalizm ve yeni iktidar teknikleri (H. Barışcan, Çev.). Metis Yayınları.
Crawford, D. H. (2020). Ölümcül yakınlıklar: mikroplar tarihimizi nasıl şekillendirdi? (Gürol Koca, Çev.). Metis Yayınları.
Demir, S. T. (2017). Modernite ve ölüm: Açık erişimli ölüm döşeğinden izole yoğun bakım ünitelerine bedenin ve ölmenin değişen yüzü. Global Media Journal, 7(14), 190–202.
Demir, S. T. (2018). Ten medeniyeti: modern kültürde beden ve ötesi. Açılım Kitap.
Di Cesare, D. (2020). Egemen virüs: kapitalizm nefessiz bırakır (B. Uysal, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
Eagleton, T. (2015). Hayatın anlamı (K. Tunca, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Ellul, J. (2003). Teknoloji toplumu (M. Ceylan, Çev.). Bakış Yayınları.
Feyerabend, P. (1999). Özgür bir toplumda bilim (A. Kardam, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Foley, M. (2011). Saçmalıklar çağı: modern hayat neden mutlu olmayı zorlaştırıyor? (A. Sezgintüredi, Çev.). Domingo Yayıncılık.
Foucault, M. (2018). Toplumu savunmak gerekir (Ş. Aktaş, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
Furedi, F. (2001). Korku kültürü: risk almamanın riskleri (B. Yıldırım, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Furedi, F. (2020). A disaster without precedent. https://www.frankfuredi.com/post/a-disaster-without-precedent
Gabe, J., & Monaghan, L. F. (2013). Key concepts in medical sociology. Sage Publications.
Galeano, E. (2017). Tepetaklak: tersine dünya okulu (B. Kale, Çev.). Sel Yayıncılık.
Giddens, A. (2008). Sosyoloji (E. A. Kayhan, Çev.). Kırmızı Yayınları.
Harari, N. Y. (2016). Homo Deus: yarının kısa bir tarihi (P. N. Taneli, Çev.). Kolektif Yayınları.
Huxley, A. (2004). Maymun ve öz (S. Evren, Çev.). İthaki Yayıncılık.
Illich, I. (1975). Medical nemesis: The expropriation of health. Calder and Boyars.
Keck, F., & Rabinow, P. (2013). Genetik bedenin keşfi ve temsili. Corbin A., Courtine J. J., Vigarello G. (Ed.) Bedenin tarihi 3 bakıştaki değişim: 20. Yüzyıl içinde (S. Özen, Çev., s. 59–72) Yapı Kredi Yayınları.
Le Breton, D. (2016). Bedene veda (A. U. Kılıç, Çev.). Sel Yayıncılık.
Moulin, A. M. (2013). Tıbbın karşısında beden. Corbin A., Courtine J. J., Vigarello G. (Ed.) Bedenin tarihi 3 bakıştaki değişim: 20. Yüzyıl (S. Özen, Çev., s. 15–57). Yapı Kredi.
Platt, A. E. (1996). Confronting infectious diseases. In L. R. Brown (Ed.), State of the world. WorldWatch Institute/W.W. Norton & Co.
Ranciere, J. (2016). Bela Tarr, ertesi zaman (E. Karakaya, Çev.). Lemis Yayın.
Sennett, R. (2013). Kamusal insanın çöküşü (S. Durak & A. Yılmaz, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Sennett, R. (2017). Yeni kapitalizmin kültürü (A. Onacak, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Sontag, S. (2005). Metafor olarak hastalık (O. Akınhay, Çev.). Agora Kitaplığı.
Turner, B. S. (2013). Tıbbi güç ve toplumsal bilgi (Ü. Tatlıcan, Çev.). Sentez Yayıncılık.
Virilio, P. (2003). Enformasyon bombası (İ. Kaya Şahin, Çev.). Metis Yayınları.