İktisadi ve Siyasi Etkenlerle Osmanlı’da Dış Göç: 16. Yüzyılda Mühimme Defterlerinde

Nüfus kazanma veya yitirme anlamına gelen dış göçün, 16. asırda Osmanlı’da, hangi etkenlerle yaşandığı sorgulandı. Dışardan göçerek gelen ve Osmanlı’dan dışarıya göç edenlerin hangi etkenler altında yer değiştirdikleri hakkında bilgi edinmek amaçlandı. Sınırlı sayıda Mühimme Defteri tarandı. İkincil kaynaklarla desteklendi. Hükümlerin; transkripsiyonu verildikten sonra günümüz Türkçesi ile özeti ve ana teması verildi. Bazı belgelerde sadeleştirme yapıldı. Doğuda Sâfevî İranı, Batıda ise Macaristan-Avusturya sınır bölgelerinde, nüfus hareketliliği işlendi. Uygulamada birlik, bütünlük, hukuka uygunluk, adalet ve uyum ilkeleri görüldü. Dışarıya göçün istenmediği, önlenmesi amacıyla tedbirlerin alınmasının yöneticilerden talep edildiği görülmüştür. Nüfus hareketlerinin; güvenlik arayışı, yaylak-kışlak yerlerinin yöneticiler tarafından başkalarına verilmesi, vergi yükünün ağırlığı, dışarıdan nüfus çağrılması, bir idarecinin verilen yerleri beğenmemesi, rea’âyadan bir kısmının Safevîlere katılma faaliyetleri, üç yıla kadar vergi muafiyeti, iç kesimlerden nüfus çekilmesi gibi ekonomik, politik, idari, sosyal ve mezhebî sebeplere dayandığı anlaşılmıştır. Nüfusun bulunduğu yerde yaşamasını teşvik edici, refah şartlarını sağlayan, ülkede kalmasını sağlayıcı nüfus politikalarının uygulanması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Göç, Nüfus Hareketleri, Aşiretler, Sâfevî, Osmanlı, Bozulus, Karaulus

-

Keywords:

-,

PDF

___

Akbayar, N. (2001). Osmanlı Yer Adları Sözlüğü. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Akkayan, T. (1979). Göç ve Değişme. İstabul: 1979.
Arslan, H. (2001). 16. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Yönetim, Nüfus, İskân, Göç ve Sürgün. İstanbul: Kaknüs Yay.
Geza, D. (1999). Osmanlı Macaristan’ında Toplum, Ekonomi ve Yönetim. 16. Yüzyılda Simontornya Sancağı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Djafar-Pour, A. (1977). Nadir Şah Devrinde Osmanlı-İran Münasebetleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi Kürsüsü.
Emecen, F. ve Şahin, İ. (1994). II.Bayezid Dönemine Ait 906/1501 tarihli Ahkam Defteri. İstanbul: TDAV.
Genç, M. (2013). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Genç, Y. İhsan ve arkadaşları. (2010). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. İstanbul: Başbakanlık Basımevi.
Kaya, M. (2011). Çepniler Tarihi Serüveni ve Giresin-Espiye Yöresinin Kültür Kökenleri. İstanbul: Togan Yayınları.
Kurtuluş, B. (1999). Amerika Birleşik Devletleri’ne Türk Beyin Göçü. İstanbul:. Alfa Yayınları.
Kurtuluş, R. (2003). Luristan. İslam Ansiklopedisi, c. 27, s. 227. Ankara: TDV.
Küpeli, Ö. (2010). Irak-ı Arapta Osmanlı-Safevî Mücadelesi (XVI-XVII. Yüzyıllar). History Studies. Middle East Special Issue, s. 228-230.
Sami, Ş. (1996). Kâmûs u’l-A’lâm. Ankara: Kaşgar Neşriyat.
Sami, Ş. (2004). Kamus- ı Türki. İstanbul: Kapı Yayınları.
Sümer, F. (1998). Çepni. İslam Ansiklopedisi, c. 8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı
Tuna, K. (1981). Yurt Dışına İşçi Gönderme Olayının Sosyolojik Eleştirisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Uzunçarşılı, İ. H. (1973). Osmanlı Tarihi, c. 3, k.1. Ankara: TTK..
Uzunçarşılı, İ. H. (1977). Osmanlı Tarihi, c. 3, k.2. Ankara: TTK.