Dilek ENER, Yasemin SEYFELİ, Fevziye ÇETİNKAYA

BULAŞICI HASTALIKLAR RİSK FARKINDALIĞI VE KORUNMA ÖLÇEĞİ GELİŞTİRME

Amaç: Dinamik bir seyir göstererek toplum açısından önemini koruyan bulaşıcı hastalıklardan korunmak için bireylerin risk farkındalığı ve korunma düzeylerinin ölçülebilmesi önemlidir. Bu çalışmada yetişkin bireyler için bir ölçme aracı olarak ‘Bulaşıcı Hastalıklar Risk Farkındalığı ve Korunma Ölçeği’nin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Metodolojik tipte bir araştırmadır ve amaçlı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmacılar tarafından hazırlanan madde havuzunun kapsam geçerliliği uzman görüşleri ile sağlanmıştır. Pilot çalışma sonrasında 60 maddelik taslak ölçek, 740 kişiden oluşan araştırma grubuna uygulanmıştır. Madde analizi ve açımlayıcı faktör analizi sonrasında, taslak ölçek için doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Bulgular: Temel bileşenler analizi ve Varimax döndürme yöntemi sonucunda toplam varyansı %45,21 olarak açıklanan altı faktörlü yapı oluşturulmuştur. Ki-kare / sd:2,78, RMSEA:0,049, CFI:0,97, GFI:0,97, AGFI:0,97, NFI:0,96, RFI:0,96 uyum ölçütlerini karşıladığından ölçeğin yapı geçerliliği doğrulanmıştır. Güvenirlik analizinde: Ölçeğin Cronbach ᾳ değeri 0,91; alt boyutları 0,60-0,78 arasındadır. Spearman-Brown katsayısı 0,86 ve test-tekrar test korelasyon değeri 0,95’ti. Sonuç: Altı alt boyut ve 36 maddeden oluşan ‘Bulaşıcı hastalıklar risk farkındalığı ve korunma ölçeği’ geçerli ve güvenilir olarak belirlenmiştir. Toplam puan artışı, bulaşıcı hastalıklara risk farkındalığı ve korunma düzeyinin arttığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Bulaşıcı hastalıklar ölçeği, ölçek geliştirme, geçerlik, güvenilirlik

A SCALE DEVELOPMENT AND VALIDATION STUDY: COMMUNICABLE DISEASES RISK AWARENESS AND PROTECTION SCALE

Objective: It is important to measure the risk awareness and protection levels of individuals to be protected from infectious diseases that maintain their importance for society by showing a dynamic course. This study was aimed to develop the “Communicable Diseases Risk Awareness and Protection Scale” as a measurement tool for adult individuals. Materials and Methods: This is a methodological research, and the purposeful sampling method was used. The item pool prepared by the researchers has been provided with scope validity with expert opinions. After the pilot study, the 60-item draft scale was applied to the research group, consisting of 740 individuals. After an item analysis and an exploratory factor analysis, a confirmatory factor analysis was performed on the draft scale. Results: As a result of the principal components analysis and the Varimax rotation method, a six-factor structure was formed with the explained total variance of 45.21%. Since the Chi-square/ df:2.78, RMSEA:0.049, CFI:0.97, GFI:0.97, AGFI:0.97, NFI:0.96, and RFI:0.96 met the fit criteria, the construct validity of the scale was confirmed. In reliability analysis: Cronbach ᾳ value of the scale was 0.91; sub-dimensions were between 0.60-0.78. The Spearman-Brown coefficient was 0.86, and the test-retest correlation value was 0.95. Conclusion: It has been determined that the ‘Communicable diseases risk awareness and protection scale,’ consisting of 6 sub-dimensions and 36 items, was determined to be valid and reliable. The increase in the total score indicates a high level of risk awareness and protection from communicable diseases.

Keywords:

Communicable diseases scale, scale development, validity, reliability,

PDF

___

1. Güler Ç, Akın L. Halk sağlığı temel bilgiler. 3. baskı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi yayınları, 2015;1350-53.
2. Tezcan SG. Temel epidemiyoloji. 1. baskı. Ankara: Hipokrat Kitabevi, 2017;179-198.
3. Büyüköztürk Ş. Faktör analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi 2002;32:470-83.
4. Şencan H. Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. 1. baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2005;362-397.
5. Tezbaşaran Ata. Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 1996; 14.
6. Seçer İ, Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci. Ankara: Anı yayıncılık 2. baskı; 2018;45-59.
7. DeVellis RF. Ölçek geliştirme kuram ve uygulamalar. 3.basımdan çeviri. Ankara: Nobel kitabevi, 2017, 99-100.
8. Çokluk ÖS, Şekercioğlu G, Büyüköztürk S. Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LİSREL uygulamaları. 5.baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2018; 11.
9. Özdamar K. Ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi. Eskişehir: Nisan kitabevi, 2017, 65.
10. Crowley SL, Fan X. Structural equation modelling: Basic Concepts and applications in personality assessment research. J Pers Assess 1997;68(3):508-31. [CrossRef]
11. TURCOSA Cloud (Turcosa Analytics Ltd Co, Türkiye). www. turcosa.com.tr.
12. Jöroskog KB. Sorbom D. SIMPLIS: A Simplified version of LISREL. Mooresville, IN: Scientific Software, Inc. 1987.
13. Evcili F, Gölbaşı Z. Cinsel Sağlık Bilgi Testi: geliştirme, geçerlik ve güvenirlik çalışması. ACU Sağlık Bilimleri Dergisi 2017;1:29-33.
14. Aydemir N, Yakın İ, Arslan HS. Developing AIDS knowledge and AIDS attitude scales and assessing their reliability and validity. Psikoloji Çalışmaları - Studies in Psychology 2018;38(1):73-93. [CrossRef]
15. Solmaz Avcıkurt A. Evaluation of knowledge and attitudes on HIV/AIDS of Balikesir University students. Balıkesir Health Sci J 2014;3(2):79-86. [CrossRef]
16. Akalpler Ö, Eroğlu K. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde üniversite öğrencilerinin sık görülen cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara ilişkin bilgileri ve cinsel davranışları. Hacettepe Üniversitesi Hemşire Fakültesi Dergisi 2015;2(2):1-19.
17. Karabulutlu Ö, Kılıç M. Üniversite öğrencilerinin cinsel sağlık ve üreme sağlığı hakkındaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2011;14(2):39-45.
18. Demir G, Şahin TK. Selçuk üniversitesi öğrencilerinin cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusundaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2014;4(18):19-24.
19. Karaköse A, Aydın S. Genç erkeklerin cinsel yolla bulaşan hastalıklar hakkındaki bilgi düzeyinin incelenmesi. Yeni Üroloji Dergisi 2011;6(1):31-7.
20. Ulu NK, Demı r H, Taşar MA, Dallar YB. Ankara’da düşük sosyoekonomik düzeyi olan bir bölgede ergenlerin cinsel yolla bulaşan hastalıklar hakkındaki bilgi düzeyleri. Türkiye Çocuk Hastalık Dergisi 2015;9(1):32-8.
21. Topbaş M, Çan G, Kapucu M. Trabzon’da bazı liselerdeki adolesanların aile planlaması ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar hakkındaki bilgi düzeyleri. Gülhane Tıp Dergisi 2003;45:331-7.
22. Yalnız H, Nebioğlu M, Karacan BS, Güven M, Geçici Ö. Madde bağımlılığı tanısı alan gençlerde cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve aile planlaması ile ilgili bilgi düzeyi ve verilen eğitimin etkisi. Dusunen Adam 2011;24:106-12. [CrossRef]
23. Yıldız H, Pan E, Bolu A, Bilgili ME, Gümüş İ, Abuaf ÖK. Antisosyal kişilik bozukluğu olan erkek hastalarda cinsel ve kan yoluyla bulaşan hastalık prevalansının araştırılması. Türk Dermatoloji Dergisi 2015;9(1):18. [CrossRef]
24. Akçay D. Madde kullanım bozukluğu olan gençlerin cinsel yolla bulaşan hastalık bilgi düzeyleri. Genel Tip Dergisi 2019;29(1):24-8. [CrossRef]
25. Tokuç B, Gül H, Eski Ocak M, Ekuklu G. Edirne genelevinde çalışan kadınların cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar konusunda bilgi, tutum ve davranışları. 2006;25(1):27-32.
26. Öcal BÇ, Börekçi G. Genelevde çalışan kadınların ve ev kadınlarının cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusundaki bilgi düzeylerinin anksiyete ile ilişkisi. Erciyes Medical Journal 2007;29(6):456-66.
27. Akan S, Ediz C, Kızılkan YE, Tavukçu HH, Hayit H, Yılmaz Ö. Erkek askeri personelin cinsel yolla bulaşan hastalıklar hakkındaki bilgi düzeyinin incelenmesi. Yeni Üroloji Dergisi 2019;14(3):152-59. [CrossRef]
28. Guner O, Celik N, Ertem G. Investigation of the knowledge level of married men about sexually transmitted diseases. Eur J Ther 2017;22(4):202-8. [CrossRef]
29. McMillen CW. Pandemics: A Very Short Introduction. Oxford University Press, New York 2016. [CrossRef]
30. Şahin NH, Bilgiç D, Esen Ü, Çetinkaya R, Tozoğlu Z. Bayan kuaförü çalışanlarının Hepatit B›ye ilişkin bilgi ve uygulamalarının belirlenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin 2009;8(2):147-54.
31. Ogan T, Tosun S, Turan H, Arslan H. Aksaray il merkezinde kuaför çalışanlarının Hepatit konusundaki bilgi düzeyi ve davranışları. Ege Tıp Dergisi 2014;53(4):189-94. [CrossRef]
32. Güney Y, Dabak Ş. Fatsa’da kuaför salonlarında çalışanların kanla bulaşan hastalıklar konusundaki bilgi düzeyleri ve uygulamaları. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 2019;17(18):249- 62. [CrossRef]
33. Vurucuoğlu A, Güngör DÖ, Berber İC, Kidak LB. Kuaför ve güzellik salonu çalışanlarının bulaşıcı hastalıklar konusunda bilgi düzeyleri ve uygulanan korunma yöntemleri. Izmir Democr Univ Health Sci J 2018;1(1):27-38.
34. Eroglu C, Zivalioglu M, Esen S, Sunbul M, Leblebicioglu H. Detection of Hepatitis B virus in used razor blades by PCR. Hepatitis monthly 2010;10(1):22-5.
35. Güler Ç. Tıp dışı deri girişimlerinde hijyen (Özgür Doruk Güler Çevre Dizisi 64). Yazıt Yayıncılık, Ankara 2011, pp. 3-16.
36. Abacigil F, Ulu G, Pirincci S, Arikan A, Okyay P, Beser E. Knowledge of Hepatitis B virus ınfection and ınfection control practices among faculty of dentistry workers, in Aydin. TAF Prev Med Bull 2016;15(5):421. [CrossRef]
37. Balin SO, Denk A. Assessment of Hepatitis B awareness among high school students. Klimik Dergisi Klimik J 2016;29(2):78-82. [CrossRef]
38. Keten HS, Ersoy Ö, Yıldırım F, Ölmez S, Keten D, Çelik M. Lise öğrencilerinin Hepatit B hastalığı konusunda bilgi düzeyleri. Çağdaş Tıp Dergisi 2014;4(18):138-42. [CrossRef]
39. Ünsal A, Tözün M. Lise öğrencilerinin Hepatit B bilgi düzeyi, Eskişehir. TAF Preventive Medicine Bulletin 2012;11(5):609- 16.
40. Savaşer S, Yalçın ZH, Savaşer S, Balcı S, Ceylan N, Yalçın Z, et al. Lise öğrencilerinin Hepatit B hastalığı ve hastalıktan korunmaya yönelik farkındalık durumu. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi 2011;19(1):1-8.
41. Şahın M, Nazlı can E, Akbaba M. Hayvancılıkla uğraşanlarda zoonotik hastalıklarla ilgili bilgi, tutum ve davranış üzerine kesitsel bir çalışma. Sak Tıp Dergisi 2019;9(18):426-32. [CrossRef]
42. Babaoğlu Ü, Demir G. Yarı kentsel bölgede yaşayan kişilerin brusella hakkında bilgi durumları. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2017;4:214-219.
43. Babaoglu UT, Ogutucu H, Demir G, Sanli D, Babaoglu AB, Oymak S. Prevalence of Brucella in raw milk: an example from Turkey. Nigerian Journal of Clinical Practice 2018;21(7):907-11.
44. Taştan R, Altıntaş L, Cevizci S. The determination of knowledge level of nurses working in the hospitals in the centre of Kocaeli province about zoonotic diseases. Turk Bull Hyg Exp Biol 2016;73(4):365-78. [CrossRef]
45. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı. Zoonotik hastalıklar hizmet içi eğitim modülü. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayını, 2011.
46. Erkuş A. Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-1. Ankara: Pegem akademi 3. Baskı, 2016;59-60.
47. Çokluk ÖS, Şekercioğlu G, Büyüköztürk S. Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LİSREL uygulamaları. 5.baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2018;194-200.
48. Tavşancıl E. Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. 5. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım; 2014;48.
49. Tavşancıl E. Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. 5. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2014;29.
50. Çokluk ÖS, Şekercioğlu G, Büyüköztürk S. Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LİSREL uygulamaları. 5.baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2018;271.