Muhammed Emin AKYÜREK, Mehmet Selim ÖKTEN

Zeyrek Sosyal Sigortalar Kurumu Külliyesi'nin Yapı ve Strüktür Bağlamında İncelenmesi

Türkiye toplumunun cumhuriyetin ilanı ile birlikte aradığı yeni kimlik arayışı mimariye de yansımıştır. Cumhuriyet döneminde Sedad Hakkı Eldem ve Emin Onat’ın önderliğinde gelişen II. Ulusal Mimarlık akımı ile plan tipinde ve yapı elemanlarında standardizasyon, yerli malzeme ve yerli iş gücü kavramları ortaya çıkmıştır. Eldem’in II. Ulusal Mimarlık Akımı’nın ışığında, Geleneksel Türk Evi üzerine sağlamış olduğu edinimin bir yorumu olarak ortaya koyduğu projelerden birisi Zeyrek Sosyal Sigortalar Kurumu Külliyesi’dir. Unkapanı ile Saraçhane’yi birbirine bağlayan cadde üzerinde bulunan Zeyrek SSK Külliyesi Zeyrek yokuşunun alt kotuna kadar küçülerek alçalan 5 ayrı kütleden oluşmaktadır. Kullanılan standart söve, pencere, cephe kaplaması ve saçaklar yapıya karakteristik özellik katmaktadır. Betonarme karkas sistemle oluşturulmuş bu yapı, belirgin ve standart akslarla oluşturulmuş bir strüktürel sisteme sahiptir. Bina kompleksinin öne çıkan karakteristik özelliklerinden olan çift çıkmalar, döşeme üzerine yerleştirilen prefabrike betonarme söveler ile desteklenmektedir. Böylelikle bu yapı manzumesi, Geleneksel Türk Sivil Mimarisi öğelerinin dönemin inşaat teknikleriyle yeni bir ifadesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı 1964’ten beri ayakta olan Zeyrek SSK kompleksinin strüktürel incelemesini yapmak ve yapısal elemanlarının güncel durumunu tespit etmektir. Bu kapsamda: · Yapıyla ilgili çeşitli kaynaklar süperpoze edilerek kısmi olarak tekrar projelendirilmiştir. · Yapı elemanlarının boyutları ve yapıya dair olası hasarlar yerinde gözlemlenerek tespit edilmiştir. · Yapının taşıyıcı sisteminin güncel deprem yönetmeliğine uygun olmayan tarafları ortaya konmuştur. Bunların sonucunda elde edilen verilerle konstrüksiyonel sürdürülebilirliğin; doğru detaylandırma, uygun malzeme seçimi ve düzgün işçilik ile sağlanabileceği kanısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

II. Ulusal Mimarlık Akımı, Sedad Hakkı Eldem, Zeyrek SSK, Strüktür

AN EXAMINATION ABOUT ZEYREK SOCIAL SECURITY INSTITUTION COMPLEX IN THE CONTEXT OF STRUCTURE AND CONSTRUCTION SYSTEM

After proclamation of republic, New idendity which Turkey’s society seeking was also reflected in architecture. During the Republican period, Sedad Hakkı Eldem and Emin Onat leading the II. National Architecture Movement, emerged concepts of standardization, local materials and local labor within plan type and building elements. Zeyrek Social Security Institution Complex is one of the project designed by Eldem under the light of this movement is an interpretation of his repertuar on traditional Turkish houses. Zeyrek SSI Complex, located on the street connecting Unkapanı and Sarachane, is composed by 5 different masses that descend to the lower elevation of the Zeyrek slope. The standard posts, windows, facade cladding and eaves used in the building contribute characteristic features to the structure. This building, which has been constructed with reinforced concrete frame system, has a structural system which is formed with explicit and standard axis. The prominent characteristic features of the building complex are the double protrusions supported by prefabricated reinforced concrete posts placed on the slabs. Thus, this building complex emerges as a new expression of traditional Turkish civil architecture elements built with the construction techniques of the period. The main goal of this study is to conduct a structural analysis of Zeyrek SSI complex which has been standing since 1964 and to determine the current status of its structural elements. In this context: • Various references related to the structure were superposed and partially re-designed. • The dimensions of the building elements and possible damages to the building were observed on site. • The parts of the structural system of the building which do not comply with the current earthquake regulations have been revealed. As the result of these data, main factors of the constructional sustainability are correct detailing, proper material selection and smooth workmanship.

Keywords:

II. National Architecture Movement, Sedad Hakkı Eldem, Zeyrek Social Security Institution Complex, Construction System,

PDF

___

Acer, Ö. (TY). II: Ulusal Mimarlık Akımı. Academia. Erişim adresi (11.07.2019): https://www.academia.edu/4377038/II.ULUSAL_M%C4%B0MARLIK_AKIMI_%C3%96ZLEM_ACER
Aga Khan Trust for Culture, Erişim adresi (11.07.2019): https://archnet.org/sites/16
Anıktar, S. (2016). Tarihi Zeyrek Semti’ne İki Yeni Dokunuş: İstanbul Manifaturacılar Çarşısı ve Sosyal Sigortalar Kurumu. IV. Çevre-Tasarım Kongresi bildiri kitabı içinde (ss. 257-268). Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
Arkiv. Sosyal Sigortalar Kurumu Tesisleri, Zeyrek. (TY). Erişim adresi (11.07.2019): http://www.arkiv.com.tr/proje/sosyal-sigortalar-kurumu-tesisleri-zeyrek/3226
Aysel, N. R. (2008). MSGSÜ Arşivlerinde Sedad Hakkı Eldem, Tasarım+Kuram Dergisi, 6, 82-106.
Bozdoğan, S., Özkan S., Yenal, E. (2005). Sedad Eldem. Literatür Yayınları, İstanbul, Türkiye. ISBN:9750403371
Eldem, S. (1930). Milli Hakkında. Milliyet Gazetesi Küpürü.
Eldem, S. (1940). Yerli Mimariye Doğru. Arkitekt Dergisi, 4-5, 69-74.
Eldem, S. (1971). Sosyal Sigortalar Kurumu Tesisleri. Arkitekt Dergisi, 343, 105-109.
Eldem, E. (2008). Sedad Hakkı Eldem-I: Gençlik Yılları. Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, İstanbul, Türkiye. ISBN: 9789944731058
Mimar Sinan Üniversitesi(MSÜ). (1983). Sedad Hakkı Eldem: 50 Yıllık Meslek Jübilesi. Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Türkiye.
Özkan, S. & Yenal, E. (2014). Sedad Eldem ile Söyleşiler. Literatür Yayıncılık, İstanbul, Türkiye. ISBN: 9789750406607
Porsuk, F. (2008). Zeyrek SSK Binalarının 20.Yüzyıl Mimarlık Mirası Korunma Ölçütleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Türkiye.
Tanju, B. (2009). Sedad Hakkı Eldem-II: Retrospektif. Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, İstanbul, Türkiye. ISBN: 9789944731126
Tanyeli, U. (2018). Mütereddit Modernler: Dünya ve Türkiye’de Mimar İdeologlar. Işık Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Türkiye. ISBN: 9789756494141
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, EK: Deprem Etkisi Altında Binaların Tasarımı İçin Esaslar (2019).
Yandex Haritalar, Erişim adresi (11.07.2019): https://yandex.com.tr/harita/11508/istanbul/?l=sat&ll=28.958467%2C41.018344&z=19