OSMANLI KOMŞULUK HUKUKUNDA MÜLKİYET HAKLARININ SINIRLANDIRILMASI: ZARAR-I FAHİŞ

Zarar-ı fahiş, Osmanlı komşuluk ilişkilerinin hukuki düzende en önemli yansımalarından biridir. Bir mahalle düzeni içerisinde yaşayan komşuların birbirinin mülküne zarar vermeyecek şekilde eylemde bulunmaları esastır. Bunun yanında malikin de mülkiyet hakkından serbest bir şekilde tasarruf edebilmesi gerekir. Malik mülkünde tasarruf ederken komşusuna kasti olmayan bir şekilde zarar vermesi durumunda zararın oranına göre katlanma yükümlülüğü devreye girmekte ya da zarar katlanma yükümlülüğünü aşarsa zarar gören zararın giderilmesini mahkemeden talep edebilmektedir. Zarar-ı fahiş, bir kimsenin mülkünden esas menfaatini engelleyecek şekilde komşusu tarafından zarara uğratılmasıdır. Bu çalışmada, Osmanlı uygulamasında ve hukuki metinlerde zarar-ı fahişin nasıl ele alındığı incelenecektir. Zarar-ı fahiş, Osmanlının dönemleri itibariyle her zaman yürürlükte olduğu için kaynaklar bakımından herhangi bir kısıtlama yapılmamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Zarar-ı Fahiş, Havayic-i Asliye, Menfaat-i Asliye, Toplumun Örfü, Makarr-ı Misvan, Kadim

EXORBITANT DAMAGE: LIMITATION OF PROPERTY RIGHTS IN THE FRAMEWORK OF OTTOMAN NEIGHBORHOOD LAW

Excessive damage is one of the most important reflections of Ottoman neighborly relations in the legal order. It is essential that neighbors living in a neighborhood order in a way that not harming each other's property. In addition, the owner must be able to freely dispose of his property right. In the event that the owner unintentionally harms his neighbor while disposing of his property, the obligation to bear comes into play according to the rate of the damage, or if the loss exceeds the obligation to bear, he can request the compensation of the damaged damage from the court. Excessive damage is the harm done by one's neighbor in a way that hinders his main interest in his property. In this study, it will be examined how exorbitant harm was handled in Ottoman practice and legal texts. Since excessive damage was always in effect during the Ottoman period, no restrictions were made in terms of resources.

Keywords:

Exorbitant Damage, Essential Requirements, Main Interest, The Place of Women Frequent, Time Immemorial,

PDF

___

Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi.
Sadaret Deavi Evrakı, A.}MKT. DV, 220/93, H-20-10-1278.
Sadaret Deavi Evrakı, A.}MKT. DV, 91/96, H-10-08-1272.
Sadaret Umum Vilayat Evrakı, A.}MKT.UM, 432/57, H- 03-04-1277.
Sadaret Deavi Evrakı, A.}MKT. DV, 16/45, H-21-08-1265.
Sadaret Mektubi Kalemi Evrakı, A.}MKT, 41/72, H- 11-05-1262.
Sadaret Deavi Evrakı, A.} MKT. DV, 162/67, H-07-12-1276.
Teftişat-ı Rumeli Evrakı Arzuhaller, TFR.I..SKT, 47/4626.
Cevdet Belediye, C.BLD, 32/1560, H-29-12-1255.
Teftişat-ı Rumeli Evrakı Arzuhaller, TFR. I. ŞKT, 7/625, H-11-01-1321.
AKİPEK, Jale G.: Türk Eşya Hukuku (Ayni Haklar), İkinci Kitap: Mülkiyet, Sevinç Matbaası, Ankara, 1973.
ALİ HAYDAR EFENDİ: Dürerü’l Hükkam Şerhu Mecelleti’l-Ahkam, 4 cilt, Diyanet İşleri Başkanlığı, 2017.
ANSAY, Sabri Şakir: Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2002.
ARSEBÜK, Esat: “Hak Tepkilerinin Tevlit Ettiği Durumlar”, AÜHFD, Y. 1949, C. 6, No: 2, s. 157-178.
AYBAKAN, Bilal: “Zarar”, DİA, Y. 2013, C. 44, s. 130-134.
AYDIN, M. Âkif: İslam ve Osmanlı Hukuku Araştırmaları, İz Yayıncılık, İstanbul, 1996.
———: “İtlaf”, DİA, C. 23, 2001, s. 466-469.
AYDIN M. Âkif, Coşkun YILMAZ, (ed.): Anadolu Sadâreti Mahkemesi 2 Numaralı Sicil (H. 1251-1257/ M. 1835-1841), C. 94, çev. Salih Kahriman, Mümin Yıldıztaş, Kültür A.Ş., 2019.
———, (ed.): İstanbul Mahkemesi 22 Numaralı Sicil (H. 1107-1108 / M. 1695-1697), C. 57, çev. Ali Coşkun, Mehmet Akman, İstanbul, Kültür A.Ş., 2019.
———, (ed.): İstanbul Mahkemesi 24 Numaralı Sicil (H. 1138-1151/M.1726-1738), C. 21, çev. Fuat Recep vd., İSAM, 2010.
———, (ed.): Üsküdar Mahkemesi 56 numaralı sicil (H. 990-991 / M. 1582-1583), C. 9, çev. Hilal Kazan, Kenan Yıldız, Mehmet Akman, İSAM, 2010.
BİLMEN, Ömer Nasuhi: Hukuk-i İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhiye Kamusu, 8 Cilt, Ravza Yayınları, 2018.
BUHARİ: el-Camiu’s-Sahih.
ÇALIŞ, Halit: İslam Hukukunda Özel Mülkiyet ve Sınırlamaları, Yediveren Yayınevi, Konya, 2004.
ÇATALCALI ALİ EFENDİ: Fetava-yı Ali Efendi, 2 Cilt, ed. H. Necati Demirtaş, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul, 2014.
DEMİR, Fahri: İslâm Hukukunda Mülkiyet ve Servet Dağılımı, İlmi Yayınlar, 1981.
EBÛ ABDİLLÂH MUHAMMED B. YEZÎD MÂCE EL-KAZVÎNÎ (ö. 273/887): es-Sünen.
EBU ZEHRA, Muhammed: el-Milkiyye ve Nazarriyeü’l-akd fi’ş-şeriati’l-İslamiyye, Darü’l-Fikri’l-Arabi, Kahire, 1977.
EFE Mustafa, (çev.): Fetâva-yı Hindiyye Ansiklopedik İslam Fıkhı, 16 cilt, Huzur Yayınevi, İstanbul, t.y.
EFENDİ ES-SEYYİD AHMED, ES-SEYYİD HAFIZ MEHMED B AHMED EL-GEDUSİ, (ed.): Neticetü’l Fetava, Klasik Yayınları, 2014.
EKİNCİ, Ekrem Buğra: İslam Hukukunda Değişmenin Sınırı, Arısanat Yayınları, İstanbul, 2005.
EKİNCİ, Ekrem Buğra, Ahmet ŞİMŞİRGİL: Ahmed Cevdet Paşa ve Mecelle, Ktb Yayınları, 2008.
GÜR, A. Refik: Mecelle: Hukuk Tarihi ve Tefekkürü Bakımından, Sebil Yayınevi, 1993.
Hacak, Hasan: “İrtifak”, DİA, Y. 2000, C. 22, s. 460-464.
———: “Mülkiyet”, DİA, Y. 2020, C. 31, s. 541-546.
HAFIZ MEHMED ZİYAEDDİN: Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye Şerhi, Dersaadet, Kasbar Matbaası, 1312.
HAFÎF, Ali El-: İslam Hukukuna Göre Hukuki İşlemler ve Hükümleri: Eşya Hukuku ve Borçlar Hukuku, çev. Rahmi Yaran, 1. Baskı, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, 2011.
İLHAN, Cengiz: Mecelle: Hukukun Doksan Dokuz İlkesi, Tarih Vakfı Yayınları, 2003.
İlmiye Salnamesi, C. Birinci Defa, Matbaa-i Amire, 1334.
İMAM MÂLİK: el-Muvatta.
KARAMAN, Hayreddin: Mukayeseli İslâm Hukuku, 3 Cilt, İz Yayıncılık, İstanbul, 2001.
KÖSE, Saffet: Hakkın Kötüye Kullanılması, İstanbul, İFAV Yayınları, 2018.
MEVAFİ, Ahmed: ez-Zarar fi’l-fıkhi’l-İslâmî: ta’rifihi, envaihi, alakatihi, davabitihi, cezaihi, 2 Cilt, C. 1, Huber: Dâru İbn Affan, 1997.
OĞUZMAN, M. Kemal, Özer SELİÇİ, Saibe OKTAY ÖZDEMİR: Eşya Hukuku, Gözden geçirilmiş 20. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2017.
SCHACHT, Joseph: İslam Hukukuna Giriş, çev. Mehmet Dağ, Abdulkadir Şener, Otto, 2018.
SERAHSİ: Mebsut, 31 cilt, ed. Mustafa Cevat Akşit, Gümüşev Yayıncılık, 2016.
ŞEYHÜLİSLAM YENİŞEHİRLİ ABDULLAH EFENDİ: Behcetü’l Fetava, ed. Süleyman Kaya vd., Klasik Yayınları, 2012.
ZUHAYLİ, Vehbe: İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, Risale Yayınları, 1990.