Milli Parkların Planlanması: Uzun Devreli Gelişme Planlarının İşlevi ve Hukuki Niteliği Üzerine Bir İnceleme

Korunan alanlar, yaşamsal alanların, biyoçeşitliliğin, ekosistemin ve doğal kaynakların sürdürülebilirliğinin sağlanması amacına hizmet eden alanlardır. Korunan alanlar küresel ölçekli doğa koruma politikalarının somutlaşmış halidir. Doğal miras özellikleriyle korunan alan olarak muhafazası önem arz eden varlıklardan birisi de milli parklardır. Milli parklar, doğal, kültürel ve estetik kaynakların belki de en iyi örneklerini temsil etmektedir. Milli parkların bugünü ve geleceği için planlama faaliyeti vazgeçilmezdir. Milli parklarda hazırlanacak öncelikli planlar uzun devreli gelişme planlarıdır. Uzun devreli gelişme planları, milli park anlayışının doğup geliştiği ABD’deki master planlardan ilham almaktadır. Uzun devreli gelişme planları birçok uzmanlık alanından yetkin kişilerin ortak çalışmalarının sonucunda meydana gelecek çok yönlü, kapsamlı, kendine özgü ve özel amaçlı planlardandır. Esasen uzun devreli gelişme planları milli parklara düzenli, tutarlı ve kapsayıcı bir çerçeve sunmaktadır. Uzun devreli gelişme planları, hem milli parkın fiziki yapısını ortaya koyan hem de milli park için benimsenecek strateji ile yürütülecek uygulamaları şekillendiren politika belgeleridir. Bu yönüyle uzun devreli gelişme planları tüm yönetim politikaları ve uygulamalarında sürekliliği hedefleyecektir. Yine milli parklar için hazırlanacak diğer planlara kaynaklık etmesiyle uzun devreli gelişme planları, söz konusu planlara yön verecektir. Uzun devreli gelişme planlarının önde gelen işlevi ise, tüm nesiller için milli parkların etkin korunması ile milli parklarda insan kullanımının sağlanması arasında en doğru uzlaşmayı temin etmektir. Gerçekten de gerek bugün gerekse gelecek için en ideal milli park yönetimi anlayışı, mümkün olduğunca zarar görmesi engellenen bu doğal güzelliklerin insan etkileşimleriyle kaynaştırılmasından geçmektedir. Çalışmada milli parklara ve milli parkların planlanmasına ilişkin verilecek bilgilerin ardından milli parklara özgü planlardan uzun devreli gelişme planlarının işlevi ve hukuki niteliği irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Milli Park, Uzun Devreli Gelişme Planı, Master Plan, Korunan Alan, Koruma Amaçlı İmar Planı

Planning of National Parks: An Investigation on the Function and Legal Nature of Long-Term Development Plans

Protected areas serve the purpose of ensuring the sustainability of vital ecosystems, biodiversity, and natural resources. Protected areas represent the embodiment of conservation policies on a global scale. National parks, with their natural heritage characteristics, are one of the assets that are important to preserve as protected areas. National parks can be counted as the finest examples of natural, cultural, and aesthetic resources. Therefore, planning activity is essential for the current and future survival of national parks. The priority plans to be prepared in national parks are long-term development plans. The inspiration for long-term development plans comes from the master plans in the United States, where the concept of national parks first emerged and developed. Long-term development plans are multifaceted, comprehensive, unique, and special-purpose plans that result from the collaboration of competent people from various fields of expertise. Fundamentally, long-term development plans provide national parks with an orderly, consistent, and inclusive framework. Long-term development plans are policy papers that set out the physical structure of the national park and shape the strategies to be adopted and the practices to be implemented in the national park. In this regard, long-term development plans will aim to ensure the continuity of all management policies and practices. Long-term development plans, which will serve as a source for other plans to be prepared for national parks, will guide the plans in question. Moreover, the primary function of long-term development plans is to provide the most suitable agreement between the effective preservation of national parks for all generations and the provision of human use within national parks. Indeed, the ideal understanding of national park management for the present and the future is to combine these natural wonders, which are protected as much as possible, with human interactions. The present study will investigate the function and legal nature of long-term development plans, one of the plans unique to national parks, following information about national parks and their planning.

Keywords:

National Park, Long-Term Development Plan, Master Plan, Protected Area, Conservation Zoning Plan,

PDF

___

AKDEMİR, Büşra, “İmar Planlarında Hiyerarşi”, Konya Barosu Dergisi, S. 1, 2021, s. 133-173.
AKIN, Galip, “Yozgat Çamlığı Milli Parkı’nın Özellik ve Gizemleri”, Afet ve Risk Dergisi, 2(2), 2019, s. 105-114.
AKYILMAZ, Bahtiyar / SEZGİNER, Murat / KAYA, Cemil, Türk İdare Hukuku, Savaş Yayınevi, Ankara, 2021.
ANTOLINI, Denise E., “National Park Law in the U.S.: Conservation, Conflict and Centennial Values”, William & Mary Environmental Law and Policy Review, Vol. 33, Issue 33, 2009, s. 851-921.
BAYER, M. Zekai, “Milli Parklar ve Türkiye Açısından Önemi, Alınması Gereken Önlemler (II)”, Anatolia, Ocak-Haziran 1994, s. 53-57.
BUTLER, Tim, “An Overview of the National Parks System in England & Wales”, Revue Juridique de l’environment, Vol. 43, 2018/2, s. 317-328.
CIRIK, Umut, “Milli Parklar ve Uzun Devreli Gelişme Planları”, Planlama, 2007/1, s. 45-50.
ÇİÇEK, Meral / TAŞ, Nurettin, “Planning Process and Projects in National Parks of Turkey”, IJLAR, 2(2), 2018, s. 24-31.
ÇOLAK, Nusret İlker, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015.
DAVEY, Adrian G., Ed. PHILLIPS, Adrian, National System Planning for Protected Areas, IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK, 1998.
DEMİREL, Öner / SARIKOÇ, Elif / ÖZDEMİR, Buket / PİRSELİMOĞLU Zeynep, “Ülkemizde Koruma Bölgeleri (Milli Parklar) ile İlgili Sorunlar ve Yeni Korunan Alan Planlama Yaklaşımı”, Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, SDÜ, Isparta, 2005, s. 71-80.
DİKYAR, Ramazan / KIRIŞ, Rüstem, “Korunan Alanlardaki Orman Amenajman Planları”, Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, SDÜ, Isparta, 2005.
DUDLEY, Nigel (Ed.), Guidelines for Applying Protected Area Management Categories, IUCN, Gland, Switzerland, 2008.
EROĞLU, Semih, “Milli Parklar Kanununda Belirlenen Korunan Alan Metodolojisi”, Denetişim, S.13, 2014, s. 85-90.
ERÖKSÜZ, Can, Korunan Alanlar Doğal Sit ve İlgili Mevzuat, Adalet Yayınları, Ankara, 2016.
FEISS, Carl, “National Park and Monument Planning in the United States”, The Town Planning Review, Vol. 21, No. 1, 1950, s. 40-56.
FORSTER, Richard R., Planning for Man and Nature in National Parks, International Union for Conservation of Nature and Natural Resources, Morges, Switzerland, 1973.
GÖKTUĞ, Tendü Hilal / KURKUT, Gamze, “Korunan Alanlarda Sürdürülebilir Ziyaretçi Yönetimi: Stratejiler ve Araçların İncelenmesi”, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 18(1), 2016, s. 118-131.
GÖZLER, Kemal, İdare Hukuku, C.I, Ekin Yayınevi, Bursa, 2019.
HOU, Jinglu, “Research on the Planning and Management of National Parks: Based on the Public Engagement Mechanism”, Journal of Building Construction and Planning Research, 7, 2019, s. 32-38.
HOUGH, John L., “Obstacles to Effective Management of Conflicts Between National Parks and Surrounding Human Communities in Developing Countries”, Environmental Conservation, Vol. 15, No. 2, 1988, s. 129-136.
IUCN, “Effective Protected Areas”, (Çevrimiçi) http://www.iucn.org, E.T. 07.05.2023.
IUCN, Guidelines for Protected Areas Management Categories, IUCN Publications, 1994.
KALABALIK, Halil, İmar Hukuku, C.III, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
KEITER, Robert B., “The National Park System: Visions for Tomorrow”, Natural Resources Journal, Vol. 50, Issue 1, 2010, s. 71-110.
KELSEY, Craig / GRAY, Howard, Master Plan Process for Parks and Recreation, Reston, VA.: American Association for Leisure and Recreation, 1985.
KILIÇ, Mahinur, Türkiye’de Milli Parkların Gelişimi: Yozgat Çamlığı Milli Parkı Örneği, SDÜSBE Yüksek Lisans Tezi, 2018.
KUVAN, Yalçın, “Korunan Alan Yönetiminde Etkinliğin Önemi ve Değerlendirilmesi”, Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, SDÜ, Isparta, 2005, s. 81-89.
KUVAN, Yalçın, “Korunan Alan Yönetiminin Genel Esasları ile Ülkemizdeki ve Bolu Yöresindeki Korunan Alanların Bir Değerlendirmesi”, İÜOFD, C. 49, S. 1-2-3-4, 1999, s. 65-75.
LEMONS, John / STOUT, Dean, “National Parks Legislative Mandate in the United States of America”, Environmental Management, Vol. 6, No. 3, 1982, s. 199-207.
ORTA, Elif, İmar Hukukunda Plan Hiyerarşisi ve Planların Çatışması, İÜSBE Yüksek Lisans Tezi, 2005.
ÖZBAY, Sevcan, Doğa Koruma Alanlarında Planlama Çalışmaları ve Ayvalık Adaları Tabiat Parkı Yönetim Planı Önerisi, İTÜFBE Yüksek Lisans Tezi, 2008.
ÖZKAYA ÖZLÜER, Ilgın, Sit Alanlarının Planlanması, AÜSBE Doktora Tezi, 2018.
RUNTE, Alfred, National Parks-The American Experience, Taylor Trade Publishing, UK, 2010.
SANCAKDAR, Oğuz / YAĞCI, Pınar / TAŞYILDIZ, Şükür / ÇIRAK, Ezgi, Kültür ve Tabiat Varlıkları Hukuku, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
SHAFER, Craig L., “History of Selection and System Planning for US Natural Area National Parks and Monuments: Beauty and Biology”, Biodiversity and Conservation, 8, 1999, s. 189-204.
THOMAS, Lee / MIDDLETON, Julie / PHILLIPS, Adrian, (Series Ed.), Guidelines for Management Planning of Protected Areas, IUCN, Gland, Switzerland, and Cambridge, UK, 2003.
THOMPSON, Nicola / GARRAD, Guy / RALEY, Marian, “Planning and Sustainable Land Management in England’s National Parks”, Management & Policy Issues, Vol. 6, No. 1, 2014, s. 67-69.
TUNÇER, Mehmet / ÖZDAL OKTAY, Simge, “Milli Parklarda Uzun Devreli Gelişme Planı Hazırlanması Yöntem ve Teknikleri”, GRID, Vol. 1, No. 2, 2018, s. 59-81.
ÜLGEN, Hüma / ZEYDANLI, Uğur (Ed.), Orman ve Biyolojik Çeşitlilik, Doğa Koruma Merkezi, Ankara, 2008.
WADE, John W., “Importance of Legal Authorities: How National Park Service Operations Relate to Law and Policy”, Journal of Interpretation Research, Vol. 15, No. 2, 2010, s. 33-39.
WILLIAMS, David A., “The National Park Service’s Master Plan: An Unconstitutional Delegation of Legislative Power?”, New England Law Review, Vol. 11, No. 1, 1975, s. 7-24.
WINKS, Robin W., “The National Park Service Act of 1916: ‘A Contradictory Mandate’?”, Denver Law Review, 74(3), 1997, s. 575-624.
YAYLA, Yıldızhan, Şehir Planlamasının Başlıca Hukuki Meseleleri ve İstanbul Örneği, İÜHF Yayını, İstanbul, 1975.
YÜCEL, Muzaffer, “Korunan Alanların Sınıflandırılması ve Uzun Devreli Gelişme Planları Yapımında Yaşanan Sorunlar”, Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, SDÜ, Isparta, 2005, s. 53-60.