Şok Zarara Uğrayan Kişi Tazminat İsteminde Bulunulabilir Mi?

Şok zarar, ağır bedensel zararla neticelenen kaza benzeri olaylarda doğrudan haksız fiile uğrayan kişi dışında üçüncü kişilerin, aynı fiil dolayısıyla uğradıkları travmaya bağlı ruhsal çöküntü, ağır psikolojik rahatsızlık geçirmeleri nedeniyle uğradıkları zararı ifade eder. Bu zarar, doğrudan bir zarar olduğu gibi kişinin ruhsal bütünlüğü ve dolayısıyla mutlak haklardan kişilik hakkını ilgilendirir. Şok zarar hakkında mevzuatımızda özel bir düzenleme bulunmaması nedeniyle tazmininin söz konusu olamayacağı düşünülebilir. Bu yönde bir yorum, zarar görenin korunması amacını güden tazminat hukukunun genel ilkelerine ters düşecektir. Yabancı hukuk sistemlerinde de şok zarar kavramının benimsenmekle birlikte hakkında farklı görüşler, hukuki düzenlemeler ve uygulamaların mevcut olduğu görülür. Bugün Türk hukukunda gelinen son noktada modern hukuk anlayışıyla paralel şekilde, ilk zarar görenden bağımsız şekilde üçüncü kişilerin de aynı haksız fiile bağlı olarak kişilik haklarının ihlale uğramasından ötürü kendilerinde tezahür eden bu zararı ileri sürebilecekleri kabul edilmiştir. Şu hâlde haksız fiil hukuku kapsamında göreceli yeni bir kavram olarak karşımıza çıkan şok zararın yabancı hukuk sistemlerindeki hukuki dayanağı, hukuki niteliği ve şartlarının (bu kapsamda özellikle de yakın bir diğer kavram olan yansıma zararla karşılaştırılarak sınırlarının) net olarak belirlenmesi, hangi tazminat türü kapsamında talep edileceğinin ortaya konulması önem arz eder. Nitekim çalışmamızda da belirtilen bu hususlarla birlikte Türk hukukunda ilgili kuruma duyulan ihtiyaç üzerine bunun uygulamadaki kabulünün tarihi gelişimi, başvurulan hükümler ve özellikle de şok zararın doğrudan zarar olma niteliği üzerinde durulmuştur. Bu itibarla ölen ya da ağır yaralanan kişinin yakını olmayan üçüncü kişiler bakımından da söz konusu olabileceğinin kabulüyle birlikte bunun beraberinde getirebileceği sorumluluk kapsamının aşırı biçimde genişletilebileceği riskine de dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Şok zarar, Doğrudan Zarar, Yansıma Zarar, Kişilik Hakkı, Tazminat Hukuku, Nervous Shock, Direct Injury, Damage by Reflection, Personal Rights, Compensation Law

Can One Claim Compensation for Nervous Shock?

Injury from nervous shock refer to the damage resulting from a person’s mental breakdown or psychological disorder rather than the victim being directly injured in an accident. These types of injuries are directly related to one’s mental integrity and therefore to one’s personality rights, which are considered absolute rights. The lack of any special provision for injury from nervous shock in Turkish law may be interpreted as this being a non-compensable injury. However, such a misinterpretation would be contradictory to the general principles of Compensation Law, which seeks merely to protect victims who have been personally injured. Injury from nervous shock is legally recognized by foreign legal systems, although different legal opinions and regulations still occur in this regard. In accordance with modern legal understanding under current Turkish law, one closely related to the victim of a tort is also entitled to claim compensation for damage that has arisen due to a violation of their personal rights independent of the primary victim of the tort. Given the scope of injury from nervous shock, its legal nature and conditions (along with a detailed comparison with Damage by Reflection) shall be broadly examined in order to fully comprehend this fairly new term entered in Tort Law. This study focuses on these matters, as well as the historical development and the related provisions of its recognition in Swiss and Turkish legal systems, in addition to its nature as a form of direct injury and the ability of those not related to the victim to claim compensation for injury from nervous shock in Tort Law.

Keywords:

Nervous Shock, Direct Injury, Damage by Reflection, Personal Rights, Compensation Law,

PDF

___

Antalya G, Marmara Hukuk Yorumu - Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt V/1, 2 (Genişletilmiş 2. Baskı, Seçkin 2019). google scholar
Atamer Y, Haksız Fiillerden Doğan Sorumluluğun Sınırlandırılması, Özellikle Uygun Nedensellik Bağı ve Normun Koruma Amacı Kuramları (Beta 1996). google scholar
Brehm R, ‘OR 46/I. -II. Die Entstehung durch unerlaubte Handlungen, Art. 41-61 OR Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Obligationenrecht’ (2013) 4. überarbeitete auflage (BKBerner Kommentar) 421-444. google scholar
Brehm Roland, ‘OR 47 Art. 47/IV.-V. Die Entstehung durch unerlaubte Handlungen, Art. 41-61 OR Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Obligationenrecht’ (2013) 4. überarbeitete auflage (BK- Berner Kommentar) 555-577. google scholar
Burcuoğlu H, Selahattin ST, Akman S ve Altop H, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (Vedat 1993). google scholar
Çakırca Sİ, Türk Sorumluluk Hukukunda Yansıma Zararı (Vedat 2012). google scholar
Çavuş HÖ, ‘Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Kapsamında Çocuğun Durumu’ (2020) 10(1) Sosyal Güvenlik Dergisi 41-58. google scholar
Eren F, ‘Hukuka Aykırılık Bağı veya Normun Koruma Amacı Teorisi’ (1975) AÜHFY Prof. Dr. Mahmut Koloğlu’ya 70inci Yaş Armağanı 461- 491. google scholar
Erlüle F, Türk Borçlar Kanunu’na Göre Bedensel Bütünlüğün İhlalinde Manevi Tazminat (3. Bası, On İki Levha 2021). google scholar
Erlüle F, ‘6098 sayılı Türk Borçlar Kanununda Beden Bütünlüğünün İhlalinden Doğan Manevi Tazminat Talebi’ Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayısı 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sempozyumu, Sempozyum No: II Prof. Dr. Cevdet YAVUZ’a Armağan 141-203. google scholar
Eveline Schneider Kayasseh, ‘Haftung bei Verletzung oder Tötung eines Tieres - unter besonderer Berücksichtigung des Schweizerischen und U.S. Amerikanischen Rechts’ (2009) Band/Nr. 215 ZStP-Zürcher Studien zum Privatrecht 174, 176. google scholar
Fischer W, Vorbemerkungen zu Art. 41-61 OR, Haftpflichtkommentar Kommentar zu den schweizerischen Haftpflichtbestimmungen (Dike 2016). google scholar
Gökyayla E, Destekten Yoksun Kalma Tazminatı (Seçkin 2004) google scholar
Honsell H, Isenring B and Kessler MA, Schweizerisches Haftpflichtrecht (5., neu bearbeitete und ergänzte Auflage, Schulthess Juristische Medien 2003). google scholar
Hütte K and Landolt H, Genugtuungsrecht, Grundlagen zur Bestimmung der Genugtuung. inkl. CD. Band 1: Hütte: Genugtuung als Folge von Tötung oder Sexualdelikten. Band 2: Landolt, Genugtuung bei Körperverletzung (Dike 2013). google scholar
Jaun M, ‘Die haftpflicht- und privatversicherungsrechtliche Rechtsprechung des Bundesgerichts im Jahr 2012’ (2014) 150 ZBJV, 749-765. google scholar
Schneider Kayasseh E, ‘Haftung bei Verletzung oder Tötung eines Tieres-unter besonderer Berücksichtigung des Schweizerischen und U.S. Amerikanischen Rechts’ (2009) Band/Nr. 215 ZStP-Zürcher Studien zum Privatrecht 174-182. google scholar
Kılıçoğlu K, Yansıma Yoluyla Zarar (Turhan 2012). google scholar
Kocabaş G, ‘Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Un3surları’ (2014) 20(3) MÜHFHAD 273302. google scholar
Landolt H, ‘Art. 49 / H. Vertragsverletzung’ (Dritte, völlig neu bearbeitete Auflage 2007) Band/ Nr. V/1c/2 ZK - Zürcher Kommentar (Die Entstehung durch unerlaubte Handlungen, Zweite Lieferung, Art. 45-49, Kommentar zum schweizerischen Zivilrecht, Obligationenrecht, Kommentar zur 1. und 2. Abteilung (Art. 1-529 OR)) 872-894. google scholar
Hardy Landolt, ‘Immaterielle Unbill nach Verkehrsunfall. Unter besonderer Berücksichtigung von Schockschäden’ (2011) Jahrbuch zum Strassenverkehrsrecht, Schriftenreihe des Instituts für Rechtswissenschaft und Rechtspraxis 67-109. google scholar
Landolt H, Pflegerecht - Band II: Schweizerisches Pflegerecht (Stämpfli 2002). google scholar
Landolt H and Herzog-Zwitter I, Arzthaftungsrecht, Handbuch zum Arzthaftungsrecht und elektronische Datenbank mit ca. 1400 Arzthaftungsentscheiden, frei recherchierbar nach Stichworten (Dike 2015). google scholar
Naneci Arıcı A, ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından İşverinin Sorumluluğu’ (2010) V(1-2) EÜHFD 97-149. google scholar
Nart S, ‘Ev ve Süs Hayvanlarının Konuttan Tahliye Edilmesi’ (2020) 22 (1) DEÜHFD 123-170. google scholar
Probst T, Die Behandlung von „Reflexschäden” und Schockschäden“ im schweizerischen Haftpflicht- und Strassenverkehrsrecht/V. Die Widerrechtlichkeit von Sekundärschäden Drittgeschädigter, Strassenverkehrsrechts-Tagung (Stämpfli 2012) 18-44. google scholar
Robert FM, ‘Werkstattgespräche Die strafrechtliche Verantwortlichkeit des Motorfahrzeughalters’ (2013) 3 Strassenverkehr 21-26. google scholar
Roberto V, Schweizerisches Haftpflichtrecht (Schulthes 2002). google scholar
Tandoğan H, Mukayeseli Hukuk, Hususiyle Türk-İsviçre ve Alman Hukuku Bakımından Üçüncü Şahsın Zararının Tazmini (Ajans-Türk Matbaası 1963). google scholar
Weber RH, OR 97, Art. 97/IV.-VI., “Die folgen der Nichterfüllung, Art. 97-109 OR Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungen”, BK-Berner Kommentar Band/Nr. VI/1/5 (Stämpfli 2000) google scholar
Weber RH, ‘OR 97, Art. 97 / IV. - VI., Die folgen der Nichterfüllung, Art. 97-109 OR Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungen’ (2000) Band Nr. VI/1/5 (BK-Berner Kommentar) 114-133. google scholar
Wildhaber I and Ludewig R, ‘Werden die Bedürfnisse von Opfern durch das Recht gedeckt?’ (2015) HAVE 427-464. google scholar
Elektronik Kaynaklar google scholar
www.bj.admin.ch/dam/bj/de/data/wirtschaft/gesetzgebung/archiv/haftpflicht/vn-ber-d.pdf (Erişim Tarihi: 3.3.2022). google scholar
www.bj.admin.ch/dam/bj/de/data/wirtschaft/gesetzgebung/archiv/haftpflicht/vn-ve-d.pdf. (Erişim Tarihi: 3.3.2022). google scholar
www.bj.admin.ch/bj/de/home/wirtschaft/gesetzgebung/archiv/haftplicht.html (Erişim Tarihi: 3.3.2022). google scholar
www.bj.admin.ch/dam/bj/de/data/wirtschaft/gesetzgebung/archiv/haftpflicht/vn-ber-d.pdf. (Erişim Tarihi: 3.3.2022). google scholar
www.bj.admin.ch/ejpd/de/home/aktuell/news/2009/2009-01-21.html google scholar
www. kazanci.com.tr google scholar
www.legalbank.net google scholar
www.lexpera.com.tr google scholar
www.rechtsanwalt-flatz.at/wann-steht-mir-ein-trauerschmerzensgeld-zu/ google scholar
search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectID= 09000016804f2a17 google scholar
www.istanbulbarosu.org.tr/files/Yayinlar/Kitaplar/doc/SUNGURBEY20142.pdf google scholar