TBMM Hükûmeti ile Arnavutluk Hükûmeti Arasında İmzalanan Gizli Anlaşmanın Sebep ve Sonuçları

I. Dünya Savaşı’nda Londra Gizli Anlaşması ile paylaşılan Anadolu ve Arnavutluk toprakları, savaş sonrası haksız ve hukuksuz işgallerle karşı karşıya kalmıştır. Anadolu ve Arnavutluk işgal altındayken Türkler ve Arnavutlar, ülkelerinin işgalden kurtarılabilmesi için 1920 yılında çareler aramaya başlamışlardır. Bu kapsamda TBMM Hükûmeti temsilcisiyle Arnavutluk Hükûmeti temsilcileri arasında on iki maddelik bir gizli anlaşma imzalanmıştır. İstiklâl mücadelesi döneminde TBMM Hükûmetiyle Arnavutluk Hükûmeti arasındaki ilişki ve dayanışmanın bu anlaşmaya uygun olarak yürütülerek Anadolu ve Arnavutluk’un işgallerden kurtarıldığını söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

TBMM Hükûmeti, Arnavutluk, Gizli Anlaşma, İstiklâl Mücadelesi, Türkiye

A Confidential Agreement Signed Between the Government of the Turkish Grand National Assembly (TGNA) and Albania and Results of This Agreement

The territories of Anatolia and Albenia, which were divided as to the London Confidential Agreement in world war I, were now exposed to the unjust and the unlawful occupations. When Anatolia and Albania were under occupation, Turks and Albanians were trying to seek solutions to rescue their countries from the occupation in 1920. In this context, a 12 item secret agreement was signed between the Representatives of the TGNA Government and the Albanian Government. It is possible to state that Anatolian and Albanian were freed from invasion thanks to the relations and solidarity between the TGNA Government and the Albanian Government carried out in terms of this agreement during the period of fight for Independence.

Keywords:

TGNA Government, Albania, Confidential Agreement, Fight for Independence, Turkey,

PDF

___

A. AFETİNAN, M. Kemal Atatürk’ün Karlsbad Hatıraları, TTK Basımevi, Ankara, 1991.
Akademia e Shkencave te Shqiperise, Fjalor Encıklopedik Shqiptar, Kristalina-KH, Tirane, 2008.
AKDAĞ, Ömer, “Millî Mücadele Şahsiyetlerinden Yusuf Kemal Bey (TENGİRŞENK)”, http://www.atam.gov.tr/index.php?Page=DergiIcerik&IcerikNo=460 18.07.2011.
AKŞİN, Aptülahat, Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1991.
AKŞİN, Sina ve Fırat, Melek, “İki Savaş Arası Dönemde Balkanlar” Balkanlar, Ortadoğu ve Balkan İncelemeleri Vakfı Yayınları, İstanbul, 1993, s.97-124.
AKYÜZ, Yahya, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu 1919-1922, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988.
ALPAN, Necip P., “Türkiye İle Arnavutluk’un İstiklâl Savaşlarındaki Parelelizm Doğrultusunda Yaptıkları İşbirliği”, X.Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler VI.Cilt, TTK Basımevi, Ankara, 1994, ss. 2897-2904.
Anadolu’da Yeni Gün Gazetesi, 6 Eylül 1921 ve 20 Aralık 1922.
Arkivi i Ministrise Puneve Te Jashtme (AMPJ) (Arnavutluk Dışişleri Bakanlığı Arşivi), fon:251, yıl:1923, dosya:200, s.1.
Arkivi i Ministrise Puneve Te Jashtme (AMPJ) (Arnavutluk Dışişleri Bakanlığı Arşivi), fon:251, yıl:1923, dosya:200, s.5.
Arkivi Qendror Shtetëror (AQSH) (Arnavutluk Devlet Arşivi), Fon:146, tarih:1921, Dosya 30, s.1.
Arkivi Qendror Shtetëror (AQSH) Arnavutluk Devlet Arşivi, Fon:146, tarih:1921, Dosya 30, s.21.
Arkivi Qendror Shtetëror (AQSH) Arnavutluk Devlet Arşivi, Fon:146, tarih:1922, Dosya 82, s. 57-65.
Atatürk’ün Milli Dış Politikası: (Milli Mücadele Dönemine Ait 100 Belge) 1919-1923, T.C. Kültür Bakanlığı, Atatürk Dizisi, C.1, Ankara, 1994. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 1926, fon kodu:18.01.01. yer no:018.28.5.
BELLO, Hasan, “Mexheleja – Kodi Civil Osman dhe trashëgimia juridike osmane në Shqipërinë e viteve 1912-1929”, http://zaninalte.al/2013/09/mexheleja-kodi-civil-osman-dhe-trashegimia-juridike-osmane-ne-shqiperine-e-viteve-1912-1929/
ÇETİNER, Yılmaz, Bilinmeyen Arnavutluk, y.y., İstanbul, 1966.
DELVİNA, Sherif ve KALOÇİ, Dashnor, “Roli i Sulejman Delvinës si atdhetar dhe Kreyministër i Shqipërisë”, Gazeta Shqip, 19 Nisan 2008 s.18-19., 19 Nisan 2008, s.18-19.
DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara, 1999.
FISCHER, Bernd Jurgen, King Zog and The Struggle for Stabilty in Albania, Columbıa Unıversıty Press, New York, 1984. Gazeta Shqip, 19 Nisan 2008.
GIAFFO, Lou, ALBANIA: Eye Of The Balkan Vortex, Xlıbrıs Corporation, United States Of America, 1999.
GLENNY, Misha, Balkanlar 1804-1999: Milletçilik, Savaş ve Büyük Güçler, Türkçesi: Mehmet Harmancı, Sabah Kitapları, İstanbul, 2001.
H.Milliye Gazetesi, 7 Kasım 1921.
HALILAJ, İsa, “Selahudin Shkoza-Kurorë Lavdie në Ushtrinë Kombëtare Shqiptqre (Në prag të 135 vjetorit të lindjes)”, Revista Koha i, Nisan 2002, sayı:75, 48-50.
http://www.mfa.gov.tr/_disisleri-bakanlari-listesi.tr.mfa, 20.07.2011.
KAÇI, Nesip, “Atatürk Arnavutluk’ta Nasıl Değerlendiriliyor?”, Atatürk’ün Ölümünün 50. Yılı Sempozyumu (31 Ekim- 1 Kasım 1988), Ankara Üniversitesi, Ankara, 1988, s. 49-58.
KANSU, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, I.Cilt, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1997.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi IX. Cilt: İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1999.
KASAPI, Vangjel, “ Selaudin Shkoza Reformator i Madh Ushtar)”, Rılındja, 10 Mart 1999, sayı:14, s.12.
KOCATÜRK, Utkan, Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2007.
KUYUCUKLU, Nazif, Balkan Ülkeleri İktisadı 1 Arnavutluk, İstanbul Üniversitesi Yayını, İstanbul, 1985.
MACCAS, Leon, La Question Greco-Albanaise, Berger Levnault Editeurs, Paris, 1921.
MIHALOPULOS, Dimitris /Selanik “Prospatheies gia Simbraksi Alvanias kai Kemalikis Tourkias: İ Mistiki Simfaniatou 1922”, E’Panellinio Istoriko Sinderio Praktika, Thessaloniki, 1984, s.93-108.
OKAR, Mehmet Ali, Osmanlı Balkanlarının Son On Yılı (1902-1912), yayına hazırlayan Ahmet Mesut Okar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ağustos, 2013, İstanbul.
ÖZCAN, Halil, ”Emekli Erkânıharp Miralay Selahattin Bey’in II. Meşrutiyet’in İlânına Katkısı”, Atatürk Yolu Dergisi, Bahar 2010, Yıl: 23, Sayı: 45. S. 83-102.
ÖZCAN, Halil, Atatürk Dönemi Türkiye-Arnavutluk İlişkileri (1920-1938), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2011. P. Sabah Gazetesi, 11 Mayıs 1921.
PAPADOPOULOS, Aleksandros K., Apeiros” Khora O Oikoumenikos Ellenismos kai o Albanikos Ethnikismos, Nea Synora-A.A. Livanis, Atina, 1992.
PEARSON, Owen, Albania and King Zog: Independence, Republic and Monarchy 1908-1939, The Center of Albanian Studies In Association with I B Tauris&Co Ltd., Newyork, 2004.
Posta e Korçes, 19 Temmuz 1921.
SELENİCA, T., Ahqıprıa e Ilustruar L’albanıe Illustrëe, Albumı ı “Shqıprs më 1927.
SHPUZA, Gazmend, “Arnavutluk-Türkiye İlişkileri”, Ankara Üniversitesi TİTE Atatürk Yolu Dergisi, yıl 6, c.3, Ankara, Mayıs 1993, s. . 335-347.
SKENDI, Starvo, The Albanian National Awakening 1878-1912, Prınceton Unıversity Press Prınceton, New Jersey, 1967.
SONYEL, Sâlahi R., Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2003.
SOYAK, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar,Yapı Kredi Yayınları, 3.Baskı, İstanbul, Ocak 2006.
ŞİMŞİR, Bilâl N., Türkiye-Arnavutluk İlişkileri, Büyükelçilik Anıları (1985-1988), Asam Yayınları, Ankara, 2001.
T.Selenica, Ahqıprıa e Ilustruar L’albanıe Illustrëe, Albumı ı “Shqıprs më 1927, Tiran, 2008.
TBMM Z.Ceridesi, i.1,c.I8, s. 12.
TENGİRŞENK, Yusuf Kemal, Vatan Hizmetinde, Bahar Matbaası, İstanbul, 1967.
TENGİRŞENK, Yusuf Kemal, Vatan Hizmetinde, Kültür Bakanlığı Cumhuriyet Kitapları, Ankara, 2001.
TURAN, Mustafa, Millî Mücadele’de Siyasî Çözüm Arayışları, Siyasal Kitabevi, 2. Genişletilmiş Baskı, Ankara, 2005. Vakit Gazetesi, 9 Mayıs 1921.
YALÇIN, E.Semih, “Yusuf Kemal Tengirşenk (Hayatı ve Eserleri)”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara, 1986.
YEL, Selma ve ÖZCAN, Halil “Mustafa Kemal’in Selahattin Saip Bey’i Arnavutluk’ta Görevlendirmesinin Sebep ve Sonuçları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Mart 2008, Cilt: XXIV, sayı: 70, 57-74.