Çevre ve Dış Politika İlişkisi: Çernobil Kazası ve Türk Dış Politikasına Yansıması

26 Nisan 1986’da Çernobil nükleer enerji santralinde meydana gelen kaza sonucunda oluşan nükleer serpinti, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu pek çok ülkeyi etkilemiştir. Sonuçları itibariyle çevresel problemlerin sınır aşan niteliğini gösteren bir örnek olan Çernobil kazası, ağırlıklı olarak insan sağlığı ve çevreyle ilgili problemlere yol açmıştır. Ekonomik ve dış politikaya dair yansımalarıyla birlikte uluslararası bir sorun halini alan bu kaza, kısa sürede siyasi bir krize dönüşmüştür. Kazanın öğrenilmesinden sonra etki altında kalan ülkelerin birbirinden farklı acil durum ve kriz yönetimi süreçleri söz konusu olmuştur. Bu makale, söz konusu krizde Türkiye'nin tutumunu, acil durum ve kriz yönetim süreçlerini ve kazanın Türk dış politikasına yansımalarını analiz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Çernobil, Nükleer Kaza, Acil Durum Yönetimi, Kriz Yönetimi, Türk Dış Politikası

Environment and Foreign Policy Relations: Chernobyl Accident and Its Reflections on Turkish Foreign Policy

Many countries including Turkey were affected by the nuclear accident that took place at the the Chernobyl nuclear power plant on April 26, 1986. Regarding its consequences, Chernobyl accident, which was an example of the transboundary nature of environmental problems, have mainly caused human health and environmental problems. This accident, which became an international problem with its economic and foreign policy reflections, soon turned into a political crisis. After learning the accident, the affected countries went through different emergency and crisis management processes. This article analizes Turkey’s attitude, emergency and crisis management processes, and the reflections of this accident on Turkish foreign policy.

Keywords:

Chernobyl, Nuclear Accident, Emergency Management, Crisis Management, Turkish Foreign Policy,

PDF

___

ARPAT, Recep Sait, Acil Durum ve Kriz Yönetimi: NATO, AB, ABD, Birleşik Krallık Analizleri ve Türkiye Modeli, Ankara: Gece Kitaplığı, 2016.
BOHLEN, Celestine, “Soviet Secrecy in the Face of Calamity”, ed. David Erik Nelson, Perspectives on Modern World History: Chernobyl. Farmington Hills, Greenhaven Press, 2009: 36-42.
BRECHER, Michael, Crisis in World Politics: Theory and Reality. Oxford: Pergamon Press, 1993.
CHERNOUSENKO, Vladimir M., Chernobyl: Insight from the Inside. çev. John G. Hine, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 1991.
ÇAKMAK, Haydar, Uluslararası Krizler ve Türk Silahlı Kuvvetleri. Ankara: Platin, 2004.
ÇİMEN, Ali, Tarihi Değiştiren Günler. 3. bs. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.
Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi, Nükleer Enerjiye Geçişte Türkiye Modeli, ed. Sinan Ülgen. İstanbul, 2011.
EICH, Werner. “The Compensation of Damage in Germany Following the Chernobyl Accident”, Indemnification of Damage in the Event of a Nuclear Accident, Workshop Proceedings Paris, France 26-28 November 2001: 89-99.
GUSTAFFSON, Lena, “Environmental Crisis as Drivers of the State and Use of Swedish Forests”. External Drivers Affecting Swedish Forest and Forestry. Future Forest Working Report. 2009.
Greenpeace Raporu. http://www.greenpeace.org/turkey/Global/ turkey/report/2012/04/cernobilin-turkiye-uzerindeki-etkileri.pdf (Erişim Tarihi 15 Aralık 2015).
KAPLAN, Steven G., “Compensating Damage Arising From Global Nuclear Accidents: The Chernobyl Situation”. Loyala of Los Angales International and Comparative Law Review. Cilt 10. No 1. (1988): 241-269. http://digitalcommons.lmu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1133&context=ilr (Erişim Tarihi 08 Nisan 2016).
LEVY, Richard E., “International Law And The Chernobyl Accident: Reflections On An Important But Imperfect System”. Kansas Law Review. Cilt 36. No 8. (1987): 81-131. https://kuscholarworks.ku.edu/handle/1808/1004 (Erişim Tarihi 08 Nisan 2016).
MARA, Wil, The Chernobyl Disaster: Legacy and Impact on the Future of Nuclear Energy. New York: Marshall Cavendish, 2011.
MAZLUM, İbrahim, “Küresel Siyaset ve Çevre”. Küresel Siyasete Giriş: Uluslararası İlişkilerde Kavramlar, Teoriler, Süreçler. Der. Evren Balta. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
Meclis Araştırması Komisyonu Raporu, https://www.tbmm.gov.tr/ sirasayi/donem19/yil01/ss455.pdf. (Erişim Tarihi 24 Kasım 2015).
OTWAY, Harry, “The Media and Crisis Management”, Chernobyl: A Policy Respond Study, ed. Boris Segerstahl, (Laxenburg: International Institute for Applied Systems Analysis, 1991): 133-146.
ÖZCAN KARA, Pelin, Emel Ceylan Günay. “Çernobil Kazası ve Etkileri”. M. Ü. Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. s. 3. n. 2. (2013): 32-36.
ÖZEMRE, Ahmed Yüksel. Çernobil Komplosu. İstanbul: Bilge Yayıncılık, 2004.
ÖZYAR, Enis, “Effects of Chernobyl”, http://link.springer.com/chapter/ 10.1007%2F978-94-007-0975-1_13#page-1. (Erişim Tarihi 24 Kasım 2015).
PALABIYIK, Hamit. Hikmet Yavaş, Murat Aydın. Türkiye’de Nükleer Santral Kurulabilir mi? Çatışmadan Uzlaşıya Nükleer Enerji ve Sosyal Kabul. Ankara: Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu, 2010.
Perspectives on Modern World History: Chernobyl. ed. David Erik Nelson. Farmington Hills, Greenhaven Press, 2009.
SCHWARTZ, Julia A., “International Nuclear Third Party Liability Law: The Response to Chernobyl”. International Nuclear Law in the Post-Chernobyl Period, OECD Nuclear Energy Agency, 2006: 37-72, https://www.oecd-nea.org/law/chernobyl/SCHWARTZ.pdf (04 Nisan 2016).
STERN, Eric K., Crisis Decisionmaking: A Cognitive Institutional Approach. Stockholm: Swedish National Defence College, 2003.
STOKES, Lee, “Britain may Press for Chernobyl Compensation”. United Press International. 30 Haziran 1986. http://www.upi.com/Archives/1986 /06/30/Britain-may-press-for-Chernobyl-compensation/5060520488000/ (Erişim Tarihi 9 Nisan 2016).
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem 17. Toplantı 99. c. 28. Nisan, 1986.
TELLAL, Erel, “SSCB’yle İlişkiler”. Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar. c.2. 4. bs. ed. Baskın Oran. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002. 158-166.
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, “Sağlık Bakanlığı Bilimsel Kurul Raporu ve Üniversite Görüşleri”. Çernobil Serisi. no. 2. 2. bs. Ankara, 2007.
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, “Çernobil Nükleer Santralinin Özellikleri ve Kazanın Oluşumu”. Çernobil Serisi. no. 4. 2. bs. Ankara, 2007.
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, “Çernobil Kazasının Ülkeler Üzerindeki Etkileri”. Çernobil Serisi. no. 5. 2. bs. Ankara, 2007.
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, “Türkiye’de Çernobil Sonrası Radyasyon ve Radyoaktivite Ölçümleri”. Çernobil Serisi, no. 6. Ankara, 2006.
TÜRKKAN, Alpaslan, “Çernobil Nükleer Santral Kazasının Türkiye’ye Etkisi”. Çernobil Nükleer Kazası Sonrası Türkiye’de Kanser, Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları, 2006: 45-72.
VAROL SARAÇOĞLU, Gamze, “Son Yirmi Yılda Çernobil Kazası Sonrası Dünyada Yaşananlar”. Çernobil Nükleer Kazası Sonrası Türkiye’de Kanser, Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları, 2006: 11-43.
http://www.mfa.gov.tr/uluslararasi-cevre-konulari.tr.mfa (Erişim Tarihi 07 Aralık 2015).
http://teknolojikkazalar.org/show_article/46485cb8ca2dd (Erişim Tarihi 13 Aralık 2015).
http://ayintarihi.byegm.gov.tr/turkce/date/1986-05-18 (Erişim Tarihi 13 Aralık 2015).
http://www.gecmisgazete.com/haber/tepemizde-olum-bulutu-dolasiyor (Erişim Tarihi 13 Aralık 2015).
http://fotoanaliz.hurriyet.com.tr/galeridetay/45429/4369/4/25-yil-onceki-mansetler (Erişim Tarihi 13 Aralık 2015).
http://ayintarihi.byegm.gov.tr/turkce/date/1986-04-29. (Erişim Tarihi 13 Aralık 2015).
http://ayintarihi.byegm.gov.tr/turkce/date/1986-04-30. (Erişim Tarihi 15 Aralık 2015).
http://ayintarihi.byegm.gov.tr/turkce/date/1986-06-7. (Erişim Tarihi 13 Aralık 2015).
http://ayintarihi.byegm.gov.tr/turkce/date/1986-11-10. (Erişim Tarihi 13 Aralık 2015).
“Çaycı Bakan”, Milliyet, 09 Aralık 1986, s. 7.
“Readers Offer Help to Chernobyl Victims”, Observer-Reporter, 19 Mayıs 1986. https://news.google.com/newspapers?id=9yxiAAAAIBAJ&sjid =vnYNAAAAIBAJ&pg=1126%2C2434306 (Erişim Tarihi 09 Nisan 2016).
“Chernobyl and Eastern Europe: One Year After the Accident”, Radio Free Europe Research. http://osaarchivum.org/files/holdings/300/8/3/pdf /69-7-122.pdf (Erişim Tarihi 01 Nisan 2016).
http://tdpkrizleri.org/index.php?option=com_k2&view=item&id=229:kriz-c-karan-taraf-n-niyeti-veya-roluene-goere-tuerkiye-nin-d-s-politika-krizleri&Itemid=103&lang=tr(Erişim Tarihi 10 Nisan 2016).
http://tdpkrizleri.org/index.php?option=com_seoglossary&view=glossary&catid=1&id=17&Itemid=111&lang=tr (Erişim Tarihi 10 Nisan 2016).
http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2690.pdf
http://www.taek.gov.tr/nukleer-guvenlik/nukleer-enerji-ve-reaktorler/166-gunumuzde-nukleer-enerji-rapor/442-bolum-08-uluslararasi-nukleer-duzenlemeler-ve-nukleer-silahlarin-yayilmasinin-onlenmesi.html (Erişim Tarihi 01 Nisan 2016).
http://news.bbc.co.uk/2/shared/spl/hi/guides/456900/456957/html/nn3page1.stm (Erişim Tarihi 12 Mayıs 2016).