Batı-Dışı Modernleşme Kavramı Temelinde Türkiye’de Cumhuriyetin İlk Yıllarında Modernleşme Çabaları

Doğu ve Batı, Avrupa merkez alınarak kurgulanmış, gerçekte var olmayan, bütünüyle Avrupalının düşüncesinde doğmuş ve baskın kültür aracılığıyla dünyaya kabul ettirilmiş adlandırmalardır. Bu iki kutuplu yön anlayışı, yine bir üçüncüsü olmayan iki kültür ve uygarlığı ifade eder. Oryantalizm bu uygarlıklardan birini (Batı/Kuzey) ilerlemenin, sürekli gelişmenin, diğerini (Doğu/Güney) ise durağanlığın, geriliğin sembolü olarak bilimde, sanatta, kültürde, ekonomide vb. sürekli yeniden üretir. Bu yapılanma Batı’nın Aydınlanma felsefesi ışığında kurguladığı modern dünya görüşünü yansıtmaktadır. Modernleşmenin farklı toplumsal geleneklere sahip olan Batılı toplumlarda farklı kaynaklardan doğarak aynı modernlik temeline ulaştığı görülmektedir. Bu gerçekliğin sonucu olarak, modernliğin evrensellik ilkesinin sorgulanabileceği düşüncesinden hareket eden Batı-dışı modernlik düşünürleri, günümüzde halen modernleşme yolunda olan toplumların Batı’nın empoze ettiği kendisini taklit etmeyi öneren yolun, tek doğru yol olmayabileceğini, farklı izler üzerinden giderek de modernliğe ulaşılabileceğini iddia etmektedirler.

Anahtar Kelimeler:

Aydınlanma, Türk Modernleşmesi, Batı-Dışı Modernleşme, Çoğul Modernlik, Gelenek

Analysis of Modernization Efforts Applied in the First Years of the Republic in Turkey on the Basis of the Concept of Non-Western Modernization

The East and West are the names edited by based on Euopean think, which do not exist in reality, born in the whole European idea and brought to the world through dominant culture. This two-pole approach refers two cultures and civilizations (West/North) as a continuous development, and the other (East/South) as a symbol of stagnation, tension in science, art, culture, economy, etc. This structure reflects the modern world view that the West has built in light of the philosophy of enlightenment. Modernization in Western socities, which have different social traditions, has emerged from different sources and reached the same basis of modernity. As a result of this reality, non-Western thinkers of modernity, who act on the idea that principle of universality can be questioned, the path suggesting that societies that are still on the path to modernization may not be the only right path to emulate what the West imposed and they claim that modernity can be reached by going through different paths.

Keywords:

Enlightenment, Non-Western Modernization, Plural Modernity, Turkish Modernization, Tradition,

PDF

___

ADORNO, T. W., HORKHEIMER, M. (2010). Aydınlanmanın diyalektiği felsefi fragmanları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
AĞAOĞLU, S. (1972). Demokrat Partinin Doğuş ve Yükseliş Sebepleri Bir Soru, Baha Matbaası.
AKSAKAL, H. (2013). Türk modernleşmesinin ambivalant doğası: Modernleşme, milliyetçilik, medeniyet ilişkisi üzerinden Türkiye’yi okumak. Türk cogitosu ve modern Türkiye’de politik yaşam.İstanbul:Ayışığı Kitapları, 2013.
ARNASON, J. P.(1990). Nationalism, globalization and modernity. Global culture. Ed: Mike Featherstone, Sage publications, London, p. 207-236.
BARAN, M.(Sonbahar 2013). Avrupa’da gelişen modernlik ve modernleşme anlayışları ve bu anlayışların Türkiye’ye yansımalarına tarihi, sosyolojik açıdan bir bakış. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of TurkishorTurkic. Cilt 8/1, 55-79.
BERKES, N. (1975). Türk düşününde Batı sorunu, Ankara, Bilgi Yayınevi.
BHABHA, H. K. (2007), The Location of Culture, London: Routledge.
BROWN, D. (1996). Rethinking Tradition in Modern Islamic Thought, Cambridge University Press, Cambridge.
FINDLEY, C. V. (2012). Dünya Tarihinde Türkler, Çev: Ayşen Anadol, İstanbul, Timaş yayınları.
ÇELİK, A. (2012). 1946-1950 döneminde Demokrat Parti-CHP karşıtlığı: Kemalist ilkeler üzerinden alternatif bir okuma, Demokrasi Platformu, Yıl: 8, Sayı: 30, ss. 95-119.
ÇİĞDEM, A. (2011). Aydınlanma düşüncesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
EISENSTADT, S.N (2007). Modernleşme, Başkaldırı ve Değişim, Çev. Ufuk Coşkun, Ankara, Doğu-Batı yayınları.
EISENSTADT, S. N.(Winter 2000). Multiplemodernities. Daedalus. Vol. 129, no: 1, 1-29
ERDAL. İ. (2017). Türk modernleşme sürecinde; İttihat ve Terakki’den Demokrat Partiye siyasal parti programlarında laiklik anlayışı, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 10, Sayı 49, ss. 97-107.
ESENBEL, S. (2012). Japon Modernleşmesi ve Osmanlı: Japonya 'nın Türk Dünyası ve İslam Politikaları. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
FOUCAULT, M. (2005). Aydınlanma Nedir? Özne ve İktidâr, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
GEORGEON, F. (2006). Osmanlı Türk Modernleşmesi, 1900-1930 Seçilmiş Makaleler, İstanbul: YKY yayınları.
GENCER, B. (2012). İslam’da modernleşme 1839-1939.Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
GIDDENS A., PIERSON C. (2001), Modernliği Anlamlandırmak, çev., Murat Sağlam ve Serhat Uyurkulak, İstanbul: Alfa Yayınları.
GIDDENS, A. (2010). Modernliğin Sonuçları, Çev. E. Kuşdil, İstanbul,Ayrıntı yay.
GÖLE, N. (2002). Batı dışı modernlik: Kavram üzerine. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Modernleşme ve Batıcılık.Cilt 3, İstanbul: İletişim Yayınları, 56-67.
GÖLE, N. (2011).Melez desenler İslam ve modernlik üzerine. İstanbul: Metis Yayınları.
HABERMAS, J. (2010). Modernlik: Tamamlanmamış Bir Proje, Dipnot, Nisan-Mayıs-Haziran, Sayı 1. ss. 29-42.
KAHRAMAN, B, F. KEYMAN, (1998). Kemalizm, Oryantalizm ve Modernite, Doğu-Batı Düşünce Dergisi, Doğu Ne? Batı Ne?, Yıl: 1, Sayı 2, ss. 75-88.
KANT, I. (1984). Aydınlanma Nedir?’ Sorusuna Yanıt, Seçilmiş Yazılar, İstanbul: Remzi Kitabevi.
KARPAT, K. H. (1996). Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul: Afa Yayıncılık.
KAYA M. (Yaz 2015). Batı dışı modernleşme örneği olarak Türkiye modernleşmesi: Süreklilikler, kopuşlar ve çatallanmalar. TurkishStudies - International Periodical For The Languages, LiteratureandHistory of TurkishorTurkic. Volume 10/2, 545-564,
KÜÇÜKALP, D. (2011). Siyaset Felsefesi. İstanbul: Say yayınları.
LOOMBA, A. (2000), Kolonyalizm/Postkolonyalizm, Birinci Baskı, çev. Ahmet Küçük, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
MARDİN, Ş. (2017). Türk Modernleşmesi Makaleler 4, İstanbul: İletişim Yayınları.
MERİÇ C. (2014). Umrandan Uygarlığa, Yay. Haz. Mahmut Ali Meriç, İstanbul: İletişim Yayınları.
MERİÇ, C. (2015a). Mağaradakiler, Yay. Haz. Mahmut Ali Meriç, İstanbul: İletişim Yayınları.
MERİÇ, C. (2015b). Bu Ülke, Yay. Haz. Mahmut Ali Meriç, İstanbul: İletişim Yayınları.
ÖZÇELİK, T. G. (2017), Oksidentalizm, Doğu Toplumlarında Modernizme Ulaşan Mecburi İstikamet, Bursa, Ekin Basın Yayın Dağıtım.
SAID, E. (1998), Oryantalizm, Sömürgeciliğin Keşif Kolu, Dördüncü Baskı, Tercüme Eserler: 2, İrfan Yayıncılık, İstanbul.
SAID, E. (2010), Kültür ve Emperyalizm, Üçüncü Baskı, çev: Necmiye Alpay, Hil Yayın, İstanbul.
SARIBAY, A. Y. (1993). Postmodernite ve kültür olarak İslam kültürel bir çözümleme. I nci İslam Düşüncesi Sempozyumu, Bildiriler-Tartışmalar. Beyan Yayınları, 93-106.
SARIBAY, A. Y. (1995). Postmodernite, Sivil Toplum ve İslam. İstanbul: İletişim Yayınları.
SARP Ç. (Sonbahar 2016). Osmanlı Türk toplumunda sorunlu bir sosyal değişim biçimi olarak modernleşme. SBARD dergisi. Yıl 14/2, 139-153.
SAYYID, S. (2000). Fundamentalizm korkusu: Avrupamerkezcilik ve İslamcılığın doğuşu. Ankara: Vadi Yayınları.
SERDAR, Z. (2001). Postmodernizm ve öteki, Batı kültürünün yeni emperyalizmi. İstanbul: Söylem Yayınları.
SUBAŞI, N. (Mayıs 2007). Müslüman modernleşmesi ve Türkiye örneği. İslam ve Modernite. İstanbul: Remzi Kitabevi,61-98.
TEKELİOĞLU, O. (Ocak 1999). Moderniteye sıkışan özgürlük, Foucault’un ‘kendilik teknolojilerine’ bir bakış. Doğu-Batı Düşünce Dergisi. Sayı: 9, 41-50.
THERBORN, G. (1999). Modernlik Yoluyla Modernliğe Giden Yollar, Postmodernizm ve İslâm, Küreselleşme ve Oryantalizm, Der. A. Topçuoğlu, Y. Aktay, Vadi yay. ss. 62-70.
TOURAINE, A. (2012). Modernliğin eleştirisi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
TUNA, M., ŞEN H., DURDU Z. (2011). Modern toplumun inşası (tarihsel ve sosyolojik bir perspektif, Ankara: Detay Yayıncılık.
VATANDAŞ, C. (2017). Kapsam ve yöntem açısından Türk modernleşmesi. Dünden bugüne Türkiye’nin toplumsal yapısı. Bursa: Dora Yayınları, 63-98.
WAGNER, P. (2003). Modernliğin sosyolojisi. İstanbul: Doruk Yayımcılık.
WEST, D. (2008).Kıta Avrupası felsefesine giriş. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
YÜCEDAĞ, İ. (Nisan 2010). Nilüfer Göle’de Batı-dışı modernliği anlamak, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. Sayı: III, 69-82.