Liman özelleştirmelerinin operasyonel etkinlik üzerindeki etkisi: Türk limanları üzerinde dönemsel bir çalışma

Bu araştırma, özelleştirme sonrasında limanların operasyonel etkinlik seviyelerinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla, Türkiye’de 1997 yılında özelleştirilen beş limana ait veriler değerlendirilerek, özelleştirilmelerini takip eden 14 yıllık sürede etkinlik seviyelerinde meydana gelen değişimler yıllar itibariyle ve karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışmada, etkinliği belirleyecek girdi ve çıktılar literatür taraması yapılarak belirlenmiştir. Veri Zarflama Analizi (VZA) ve Malmquist Verimlilik İndeksi kullanılarak, 5 limanın 14 yıllık etkinlikleri karşılaştırmalı olarak ölçülmüştür. Sonuçlar, 14 yıllık periyodda limanlardan sadece bir tanesinin etkinlik sınırını geçtiğini, diğerlerinin ise etkinlik sınırının altında kaldığını göstermektedir. Böylelikle, özelleştirilmiş limanların her zaman için yüksek bir etkinlik sergileyemeyeceği ortaya konmuştur. Özelleştirmeyi takip eden yıllarda, limanların işlem hacimleri gelen gemi sayısı, elleçlenen yük miktarı ve elde edilen gelir bağlamında önemli ölçüde artmasına karşın, eş zamanlı olarak toplam harcamalarda meydana gelen yüksek artışlar nedeniyle etkinliğin artmadığı belirlenmiştir. Ayrıca, mevcut özelleştirme modelinin de limanların etkin çıkmaması üzerinde etkili olabileceği tartışılmıştır. Çalışmanın bulguları ve sonuçları detaylı olarak analiz edilmiştir

Anahtar Kelimeler:

Etkinlik; Liman; Malmquist Verimlilik İndeksi; Özelleştirme; Veri Zarflama Analizi

Bu araştırmanın amacı, özelleştirmenin limanların operasyonel etkinliği üzerindeki etkilerini ortaya koymaktır. Bu amaçla, Türkiye’de 1997 yılında özelleştirilen beş limana ait veriler değerlendirilerek, özelleştirilmelerini takip eden 14 yıllık sürede etkinlik seviyelerinde meydana gelen değişimler yıllar itibariyle ve karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışmada, etkinliği belirleyecek girdi ve çıktılar literatür taraması yapılarak belirlenmiştir. Veri Zarflama Analizi (VZA) ve Malmquist Verimlilik İndeksi kullanılarak, 5 limanın 14 yıllık etkinlikleri karşılaştırmalı olarak ölçülmüştür. Sonuçlar, 14 yıllık periyodda limanlardan sadece bir tanesinin etkinlik sınırını geçtiğini, diğerlerinin ise etkinlik sınırının altında kaldığını göstermektedir. Böylelikle, özelleştirmenin her zaman için liman etkinliğinde bir artış ile sonuçlanmayabileceği ortaya konmuştur. Özelleştirmeyi takip eden yıllarda, limanların işlem hacimleri gelen gemi sayısı, elleçlenen yük miktarı ve elde edilen gelir bağlamında önemli ölçüde artmasına karşın, eş zamanlı olarak toplam harcamalarda meydana gelen yüksek artışlar nedeniyle etkinliğin artmadığı belirlenmiştir. Çalışmanın bulguları ve sonuçları detaylı olarak tartışılmıştır.

PDF

___

A.J. Baird, V.F. Valentine, Port Privatization in the United Kingdom. Research in Transportation Economics, 17, 55–84 (2007).

S. Kikeri, J. Nellis, M. Shirley, Privatization: The Lessons of Experience, Country Economic Department, The World Bank, 1992.

J.A. Schmitz, A. Teixeira, Privatization’s Impact on Private Productivity: The Case of Brazilian Iron Ore, Review of Economic Dynamics, 11, 745-760 (2004).

Ö.C. Başkaya, Türkiye'de Liman Hizmetlerinin Özelleştirilmesi ve İzmir Limanı Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, 1999.

M. Ünalmış, Maritime Transportation in Turkey and European Union with Special Reference to Privatization of Ports, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2005.

E. Ünal, Liman Özelleştirmesinin Türkiye'deki Ekonomik Boyutunun İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2006.

E. Doğan, Türkiye'de Liman Özelleştirmeleri ve Tekirdağ Limanı’nın Özelleştirme Sürecinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, 2007.

N. Akarçay, Liman Özelleştirmeleri ve Türkiye Uygulaması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2009.

M.E. Baysal, M. Uygur, B. Toklu, Veri Zarflama Analizi ile TCDD Limanlarında Bir Etkinlik Ölçümü Çalışması. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19, 4, 437-442 (2004).

S. Bayar, Veri Zarflama Analizi Kullanılarak Liman Verimliliğinin Ölçülmesi: Türk Limanlarından Bir Örnek, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği, İstanbul, 2005.

C.K. Çetin, A.G. Cerit, Organizational Effectiveness at Seaports: A Systems Approach. Maritime Policy & Management: The Flagship Journal of International Shipping and Port Research, 37, 3, 195-219 (2010).

V. Çağlar, Türk Limanlarının Etkinlik ve Verimlilik Analizi, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir, 2012.

S. Güner, K. Taşkın, E. Coşkun, “Evaluating the Operational Efficiencies of Turkish Passenger Ports with Data Envelopment Analysis”, 10th International Logistics & Supply Chain Management Congress, İstanbul, 406-412 (2012).

S. Güner, E. Coşkun, “Efficiency Measurement of Passenger Ports with Data Envelopment Analysis and Utilizing Malmquist Productivity Index, 11th International Conference on Data Envelopment Analysis, Samsun, 147-153 (2013).

K. Bircan, Kruvaziyer Yolcu Taşımacılığı Kapsamında Kruvaziyer Limanların Etkinliğinin Değerlendirilmesi: Alternatif Liman Önerisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın, 2014.

J. Gaviria, Port Privatization and Competition in Colombia, Public Policy for the Private Sector, World Bank, Washington, DC, Note No: 167, 1998.

D. Haarmeyer, P. Yorke, Port Privatization: An International Perspective. Policy Study, No. 156, 2-18, (1993).

A.J. Baird, Privatization of Trust Ports in the United Kingdom: Review and Analysis of the First Sales. Transport Policy, 2, 2, 135-143 (1995).

G.M. Llanto, E.L. Basilio, L. Basilio, Competition Policy and Regulation in Ports and Shipping, PIDS-World Bank Competition Policy Project, 2005, 4.

G. Demonie, Guidelines for Port Authorities and Governments on the Privatization of Port Facilities, UNCTAD Sekreterliği Raporu, 1998, 1.

A.L. Smith, Privatization of Water Transportation Systems, 2nd International Congress on Maritime Technological Innovations and Research, İspanya, (2000).

A. Estache, J.C. Carbajo, G. Rus, Argentina’s Transport Privatization and Re- Regulation: Ups and Downs of a Daring Decade-Long Experience, World Bank, Policy Research Working Papers, No: 2249, 1999, 2.

J. Tongzon, W. Heng, Port Privatization, Efficiency and Competitiveness: Some Empirical Evidence from Container Ports (Terminals). Transportation Research Part A, 39, 405–424 (2005).

K. Cullinane, P. Ji, T.F. Wang, The Relationship between Privatization and DEA Estimates of Efficiency in the Container Port Industry. Journal of Economics and Business, 57, 433–462 (2005).

World Bank, Port Reform Toolkit, Second Edition, Modules 1-8, Public-Private Infrastructure Advisory Facility, Washington, 2007, 225.

R.O. Goss, Economic Policies and Seaports. Part 2. The Diversity of Port Policies. Maritime Policy and Management: The Flagship Journal of International Shipping and Port Research, 17, 3, 221–224 (1990a).

R.O. Goss, Economic Policies and Sea Ports. Part 3. Are Port Authorities Necessary. Maritime Policy and Management: The Flagship Journal of International Shipping and Port Research, 17, 4, 257–271 (1990b).

A. Hakan, Özelleştirmenin Yüz Karası: IDO, Hürriyet Gazetesi, 24 Haziran 2012.

M.N. Doğan, Rakamlarla Özelleştirme: Türkiye’de ve Dünyada Özelleştirme Uygulamaları ve Özelleştirme Fonu’nun Kaynak ve Kullanımları, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Ankara, 2012, 25.

Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. Genel Müdürlüğü, TDİ, Özelleşen Limanlar 2010 Yılı Faaliyet Raporu, İstanbul, 2010, 1-124.

A.J. Baird, Privatization Trends at the World's Top-100 Container Ports. Maritime Policy & Management: The Flagship Journal of International Shipping and Port Research, 29, 3, 271-284 (2002).

C.A.K. Lovell, Production Frontiers and Productive Efficiency, Fried, S.S. Schmidt, Measurement of Productive Efficiency: Techniques and Applications, Oxford University Press, 1993, 3-67.

J.F. Nolan, Determinants of Productive Efficiency in Urban Transit. Logistics and Transportation Review, 32, 3, 319-342 (1996).

M.G. Karlaftis, M.G., D. Tsamboulas, Efficiency Measurement in Public Transport: Are Findings Specification Sensitive?. Transportation Research Part A, 46, 392-402 (2012).

I.M. Tahir, K.N.K. Yusof, Estimating Technical and Scale Efficiency of Malaysian Public Listed Companies: A Non Parametric Approach. Interdisciplinary Journal of Research in Business, 1, 7, 01-07 (2011).

P.A. Viton, Changes in Multi-Mode Bus Transit Efficiency, 1988–1992. Transportation, 25, 1-21 (1998).

J. Sarkis, An Analysis of the Operational Efficiency of Major Airports in The United States. Journal of Operations Management, 18, 335-351 (2000).

A. Hamdan, K.J. Rogers, Evaluating the Efficiency of 3PL Logistics Operations. International Journal of Production Economics, 113, 235-244 (2008).

H. Min, H., S.J. Joo, Benchmarking the Operational Efficiency of Third Party Logistics Providers Using Data Envelopment Analysis. Supply Chain Management: An International Journal, 11, 3, 259-265 (2006).

G. Zhou, H. Min, C. Xu, Z. Cao, Evaluating the Comparative Efficiency of Chinese Third-Party Logistics Providers Using Data Envelopment Analysis. International Journal of Physical Distribution & Logistics, 48, 4, 262-279 (2008).

Y. Roll, Y. Hayuth, Port Performance Comparison Applying Data Envelopment Analysis (DEA), Maritime Policy& Management: The Flagship Journal of International Shipping and Port Research, 20, 2, 153-161 (1993).

B.M. Martinez, A.R. Diaz, I.M. Navarro, M.T. Ravelo, A Study of The Efficiency of Spanish Port Authorities Using Data Envelopment Analysis. International Journal of Transport Economics, 26, 2, 237-253 (1999).

J. Tongzon, Efficiency Measurement of Selected Australian and Other International Ports Using Data Envelopment Analysis. Transportation Research Part A, 35, 2, 107- 122 (2001).

V.F. Valentine, R. Gray, “The Measurement of Port Efficiency Using Data Envelopment Analysis”, Proceedings of the 9th World Conference on Transport Research, Cenova, (2001).

A. Kutlar, A. Babacan, Türkiye’deki Kamu Üniversitelerinde CCR Etkinliği-Ölçek Etkinliği Analizi: DEA Tekniği Uygulaması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 1, 148-172 (2008).

A. Ulucan, Yöneylem Araştırması, Siyasal Kitabevi, İkinci Baskı, Ankara, 2007.

A. Charnes, W.W. Cooper, E. Rhodes, Measuring Efficiency of Decision Making Units. European Journal of Operational Research, 2, 429-444 (1978).

R.D. Banker, A. Charnes, W.W. Cooper, Some Models For Estimating Technical and Scale Inefficiencies in Data Envelopment Analysis. Management Science, 30, 9, 1078- 1092 (1984).

W.W. Cooper, L.M. Seiford, K. Tone, Data Envelopment Analysis, Springer, İkinci Baskı, 2007.

S.E. Dinçer, Veri Zarflama Analizinde Malmquist Endeksiyle Toplam Faktör Verimliliği Değişiminin İncelenmesi ve İMKB Üzerine Bir Uygulama. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 25, 2, 825-846 (2008).

K. Cullinane, T. Wang, The Efficiency Analysis of Container Port Production Using DEA Panel Data Approaches. OR Spectrum, 32, 3, 717-738 (2010).

M. Asmild, J.C. Paradi, V. Aggarwall, C. Schaffnit, Combining DEA Window Analysis with the Malmquist Index Approach in a Study of the Canadian Banking Industry. Journal of Productivity Analysis, 21, 67–89 (2004).

M.C. Melchor, An Analysis of Technical Efficiency and Productivity Changes in Spanish Airports Using the Malmquist Index. International Journal of Transport Economics, 26, 2, 271-292 (1999).

A. Estache, B. de la Fe Tovar, L. Trujillo, Sources of Efficiency Gains in Port Reform: A DEA Decomposition of a Malmquist TFP Index for Mexico. Utilities Policy, 12, 4, 221-230 (2004).

Y.C.J. Wu, M. Goh, Container Port Efficiency in Emerging and More Advanced Markets. Transportation Research Part E, 46, 1030–1042 (2010).