Şîa Mezhebinin Kur’an Anlayışı
Şîa mezhebinin ortaya çıkışı ve temel düşünce yapısı siyasî içeriklidir. Hz. Peygamber’in vefatından hemen sonra başlayan “halifenin kim olacağı” sorunu giderek büyümüş ve farklı siyasî-dinî düşüncelerin oluşmasına zemin hazırlamıştı. Siyasî alanda başlayan tartışmalar dinî zemine kaymış ve farklı dinî-siyasî gruplar ortaya çıkmıştı. Şîa’nın Kur’an’a yaklaşımı da siyasi olmuştur. Kur’an anlayışları, siyasi görüşlerinin gölgesinde kalmıştır. Önce kendi siyasi düşüncelerine göre inanç esasları oluşturmuş, daha sonra da bu inanç esaslarına göre Kur’an’ı açıklamaya çalışmışlardır. Şîa’nın Kur’an’a yaklaşımlarını tek bir şekilde değerlendirmek mümkün değildir. Diğer siyasî mezheplerde olduğu gibi Şîa mezhebinde de zaman içerisinde bazı değişiklikler yaşanmıştır. İlk dönem Şîa düşüncesi ile sonraki dönemi birbirinden farklılıklar göstermektedir. Şîa’ya göre Kur’an’ın her âyeti anlaşılma bakımından aynı seviyede olmayıp kendi arasında dörde ayrılır. Kur’an’da yer alan bazı bilgiler sadece Allah’a aittir. Ondan başka kimse onları bilemez. Bazı bilgileri Arapça bilen herkes bilebilir. Bunları bilmek için Arapça bilmek yeterlidir. Bazı bilgiler Kur’an’da mücmel olarak bulunurlar. Bunları bilmek için sadece Arapça bilmek yeterli değildir. Bazı bilgileri ise sadece Hz. Peygamber ve imamlar bilir. Şîa’nın içerisinde Kur’an’ın değiştirildiğine inananlar olduğu gibi bunu kabul etmeyenler de bulunmaktadır. Tahrifin varlığını kabul edenler bilhassa da Ehl-i Beyt hakkında birçok ayetin Kur’an’dan çıkarıldığına inanırlar. Şîa men-supları arasında Kur’an’ın bizzat Hz. Peygamber hayatta iken toplatılarak bir kitap haline getirildiğine inanalar olduğu gibi bunun Hz. Peygamberin vefatından sonra yapıldığını kabul edenler de bulunmaktadır. Her ayetin bir zahiri bir de batıni manası olduğunu kabul ederler. Önemli olan ise batınî manalardır. Bunu da sadece imamlar bilebilir. Kendi görüşlerine uyan âyetleri muhkem kabul ederlerken diğerlerini de müteşabih olarak kabul etmiş-lerdir. Onlara göre tüm kıraatlar ictihad mahsulüdür.
Understanding of the Qur'an of the Shia Sect
The emergence of the Shia sect and its basic structure of thought have a political content. The question of “who will be the caliph", which started after the death of the Prophet, gradually grew, and his different politics prepared the ground for the formation of his religious thoughts. The discussions that started in the political field shifted to the religious ground and different religious-political groups emerged. Shia's approach to the Qur'an has also been political. Their understanding of the Qur'an has remained in the shadow of their political views. First, they established the principles of belief according to their own political ideas, and then they tried to explain the Qur'an according to these principles of belief. It is not possible to evaluate Shi'a approaches to the Qur'an in a single way. As in other political sects, there have been some changes in the Shia sect over time. The first period of Shia thought and the next period show differences from each other. According to Shia, each verse of the Qur'an is not at the same level in terms of Deciphering, but is divided into four among itself. Some of the information contained in the Qur'an belongs only to Allah. No one knows about them but him. Anyone who knows some information in Arabic can know. It is enough to know Arabic to get to know them. Some information is contained in the Qur'an as closed (mujmal). It is not enough to know only Arabic to know these things. Only the Prophets and Imams know some of the information. There are those who believe that the Qur'an has been changed within the Shi'a, as well as those who do not accept it. In particular, they believe that many verses have been revealed about the Ahl al-Bayt. There are those who believe that the Qur'an was collected and made into a book while the Prophet was alive, as well as those who accept that it was made after the Prophet's death. They accept that each verse has an external and an western meaning. The important thing is the western meanings. Only the imams can know this too. While they accepted the verses that fit their views as muhkam, they accepted the others as mutashabih. According to them, all qiraats are the product of ijtihad.
___
- Ağırkaya, Güven. “Öteki Algısının Tefsirdeki Yansımaları: Şîa Örneği”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2020), 1435-1456.
- Alimoğlu, Amannisa. “Şîa Tefsiri ve Aşırı Bâtınî Yorum: Cafer b. Mansur Kitabu’l-Keşf Örneği”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4 (2014), 163-182.
- Ateş, Süleyman. “İmâmiyye Şîasının Tefsir Anlayışı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/1 (1975), 147-172.
- Ay, Mahmut. “İşârî Tefsirde İ‘tibâr/Analoji Yöntemi”. Dinî ve Felsefî Metinler Yirmi-birinci Yüzyılda Yeniden Okuma, Anlama ve Algılama Sempozyumu. İstanbul: Sultanbeyli Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Kültür Yayını, 1. Basım, 2012.
- Ayyâşî, Muhammed b. Mes’ûd. et-Tefsîr li’l-Ayyâşî. 3 Cilt. Tahran: Müessesetü’l-Bi’seti, 1. Basım, 1421.
- Bar-Asher, Meir M. “İmamiye Şîasının Kıraat Farklılıkları ve Kur’an’a İlaveleri”. çev. Mehmet Dağ. EKEV Akademi Dergisi-Sosyal Bilimler 1/3 (1998), 207-235.
- Çayıroğlu, Yüksel. “Ehl-i Sünnet ile Şîa Arasındaki Temel İhtilâf Noktaları”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/1 (2013), 199-243.
- Demirci, Muhsin. Tefsir Usulü. 1 Cilt. İstanbul: İFAV Yayınları, 2011.
- Habibov, Aslan. “İmâmiyye Şîası’nın Tefsir Tarihi ve Günümüze Ulaşan En Eski Şiî Tefsirler”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (2008), 207-251.
- Işıklar, Ahmet. Velâyet ve İmâmet. Ankara: Araştırma Yayınları, 2019.
- İlhan, Avni. “Şîa’da Usulü’d-Din”. Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiîlik Sempoz-yumu. 409-433. İstanbul, 1993.
- İsmail Çalışkan. Siyasal Tefsirin Oluşum Süreci. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2012.
- Kondi, Şaban. “Şîa’da Kur’an’ın Mevsukiyeti Sorunu: el-İntisar Adlı Eser Özelinde Bir Değerlendirme”. İlahiyat Akademi Dergisi 10 (2019), 171-194.
- Kummî, Ebu’l-Hasan Ali b. İbrahim. Tefsîru’l-Kummî. Müessesetü’l-İmâmı’l-Mehdî (as), 1435.
- Küleynî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ya‘kūb b. İshâk. el-Füru’ mine’l-Kâf. nşr. Ali Ekber el-Gaffârî. Tahran: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmiyye, 1388.
- Küleynî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ya‘kūb b. İshâk. el-Kâfî. 8 Cilt. Beyrut: Menşûrâtu’l-Fecr, 2007.
- Özek, Ali. “İmamiye-İsnaaşeriye Şîası ve Tefsır Anlayışı”. Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu. 215-237. İstanbul: İlmi Neşriyat, 1. Basım, 1993.
- Şahavatov, Sabuhi. “İmâmiyye Şîası’nın Kur’ân’ın Tahrifi Konusuna Yaklaşımı”. Usûl: İslami Araştırmaları 22 (2014), 43-61.
- Tabatabâî, Muhammed Hüseyin. el-Mîzân fî Tefsîrı’l-Kur’an. 23 Cilt. Beyrut: Dâr-u İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyyi, 1. Basım, 2006.
- Taberi, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b Cerir b Yezid. Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Ilmıyye, 2005.
- Tabersî, Ebû Alî el-Fazl b. el-Hasen b. el-Fazl. Mecmau’l-Beyân fî Tefsîrı’l-Kur’an. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Ilmıyye, 1. Basım, 1997.
- Tûsî, Ebu Cafer Muhammed b. el-Hasan et-. et-Tıbyân fî Tefsîri’l-Kur’an. 10 Cilt. Beyrut: Dar-u İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
- Uludağ, Süleyman. “Bâtın İlmi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/188-189. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Yıldız, Sakıp. “Şîa’nın Kur’ an-ı Kerim ve Tefsiri Hakkındaki Görüşleri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1982), 45-69.
- Yılmaz, Musa Kazım. “Şîa’nın Kur’an İlimleriyle İlgili Görüşleri”. Milletlerarası Ta-rihte ve Günümüzde Şiîlik Sempozyumu. İstanbul: İslâmi İlimler Araştırma Vakfı, 1993.
- ISSN: 2587-1757
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2017
- Yayıncı: Adıyaman Üniversitesi