KUZEY AFRİKA MİNARELERİ
Kuzey Afrika günümüzde Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Mısır ve Sudan’ı kapsayan coğrafya olarak kabul edilmektedir. Bu bölgede tarih boyunca Antik Mısır, Kartacalılar, Romalılar, Emevîler, Abbasîler, Rüstemîler, Tolunoğulları, İdrisîler, Fâtımîler, Murabıtlar, Muvahhidler, Memlüklüler, Osmanlılar gibi birçok hanedanlık hâkimiyet kurmuştur. Çoğunlukla Müslümanların hüküm sürdüğü Kuzey Afrika’da, zamanla değişen yöneticilerin mensubu oldukları milliyetleri, dinî ve dünyevî algıları ve kültürel birikimleri, inşa ettikleri şehirlerin mimarisine etkili bir şekilde yansımıştır. Bu değişen ve gelişen mimarî ile sanat anlayışının zuhur ettiği en göze çarpan yapılardan biri de zamanla câmilerin ana unsurlarından biri haline gelen minarelerdir. Doğudan batıya tüm İslam coğrafyasında farklı zamanlarda farklı devletlerce inşa edilen câmilerin minareleri mimari bakımdan çeşitlilik gösterir. Minare, her ne kadar dinî bir yapıya ait mimari unsur olsa da yapıldığı coğrafyanın İslamiyet öncesi kültürel birikiminden etkilenmiş olabilir. Bölgelere göre farklılık gösteren farklı minare tarzları, araştırmacıları minarenin kökeni ve ilk minare örnekleri üzerine araştırmaya yöneltmiş ve birçok farklı görüş ortaya atılmıştır. Biz de bu çalışmamızda, minarenin mimari bir unsur olarak ortaya çıkışına dair olan görüşlerle ilgili kısa bir giriş yaptıktan sonra asıl konumuz olan Kuzey Afrika minarelerini tarihî, mimarî ve tezyînî açılardan ele alacağız. Mısır, Tunus, Cezayir, Fas bölgelerine ait minareleri bizzat ziyaret edip gözlemlediğimiz için daha ayrıntılı şekilde ele alarak değerlendirmeye çalışacağız.
Anahtar Kelimeler:
Kuzey Afrika, Mimari, Minare, Fas, Tunus
Minarets in North Africa
North Africa is considered today as a geography including Morocco, Algeria, Tunisia, Libya, Egypt and Sudan. Throughout history, many dynasties such as Ancient Egypt, Carthaginians, Romans, Umayyads, Abbasids, Rustamids, Tolunids, Idrisids, Fatimids, Almoravids, Almohads, Mamluks, and Ottomans have ruled this region. In North Africa, where Muslims mostly ruled, the nationaliy, religious, secular and cultural views of the different rulers have also been reflected in the architecture of the cities in which they founded. One of the most notable structures emerged by this changing and developing architecture and the understanding of art are the minarets that have become one of the important parts of the mosques over time. The minarets built by different states at various times in the entire Islamic geography from east to west show architectural diversity. Although the minaret is an architectural element of a religious structure, it may have been influenced by the pre-Islamic cultural charasteristics of the regions it was built. Various minaret styles, which differ according to the regions, have motivated the researchers to think about on the origin of the minaret and the first minaret samples. As a result of this many different opinions have been put forward. In this study, after making a brief introduction outlined the views about the origins of the minaret as an architectural element, we will discuss the main subject, North African minarets, with their historical, architectural and architectural aspects. Since we personally visited and observed the minarets of Egypt, Tunisia, Algeria, Morocco, we will try to explain the minarets of these countries with more details.
Keywords:
North Africa, Architecture, Minaret, Morocco, Tunisia,
___
- Abouseis-Bahrens, Doris. Islamic Architecturein Cairo: An Introduction. Leiden: Brill, 1992.
- Aykaç, Fettah. K.A.C Creswell’e Göre Erken Devir İslâm Mimarisi. İstanbul: Mimarlar ve Mühendisler Grubu Yayınları, 2020.
- Bianquis, Thierry. “Autonomous Egypt from Ibn Tulun to Kafur, 868-969”. The Cambridge Hİstory of Egypt: Islamic Egypt 640-1517. 1: 86-119. Cambridge: Cambridge University, 1998.
- Bloom, Jonathan. “Creswell and the Origins of the Minaret”. Muqarnas 8 (1991): 55-58.
- Creswell, K.A.C. “Evolution of the Minaret”. The Burlington Magazine (1926): 1-21.
- Çetin, Abdurrahman. “Ezan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 12: 36-38. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
- Doğanay, Aziz. Mimarî ve Tezyinî Unsurlarıyla Câmi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
- es-Sübkî, Taceddin Ebî Nasr Abdülvehhab Ali b. Abdülkâfî. Tabakatü’ş-Şafiiyyeti’l-Kübrâ - 6. thk. Abdülfettah Muhammed el-Hulv, Mahmûd Muhammed Tanâhî. Kahire: Matbaatu İsâ el-Bâbî el Halebî, 1964.
- Fattal, Antoine. Ibn Tulun’s Mosque in Cairo. Beyrut: el-Matbaatü’l-Katolikiyye, 1960.
- Golvin, Lucien. “ Essai Sur L’architecture Religieuse Musulmane”. L’Art Hispano-Musulman. Paris, 979: V.
- Gottheil, Richard R. H. “The Origin and History of the Minaret”. Journal of the American Oriental Society 30 (1910): 132-154.
- Hillenbrand, Robert. Islamic Architecture; Form, Function & Meaning. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1994.
- Marçais, Georges. Manuel D’art Musulman: L’architecture Tunisie, Algérie, Maroc, Espagne, Sicile I-II. Paris: Éditions Auguste Picard, 1926.
- Merzuk, Muhammed. Mesâcidü’l-Kahire: Kable Asri’l-Memâlik. Kahire: Matbaatu Ataya, 1942.
- Muhammed, Suad Mahir. Mesâcidü Mısr ve Evliyâuha’s-Salihûn-1. Kahire: Vizâretü’l-Evkâf, 1971.
- Mustafa, İbrahim - Zeyyât, Ahmed Hasan – Abdülkadir, Hamid – en-Neccâr, Muhammed. “Savmea’”. el-Mu’cemü’l-Vasît. 1: 532. Tahran: el-Mektebetü’l-İlmiyye.
- Mustafa, İbrahim - Zeyyât, Ahmed Hasan – Abdülkadir, Hamid – en-Neccâr, Muhammed. “Menara”. el-Mu’cemü’l-Vasît. 2: 971. Tahran: el-Mektebetü’l-İlmiyye.
- Ocak, Sümeyra. Fas’ta İslam Mimarisi: Kuruluşundan Sa’dîler’in Sonuna Kadar. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
- Pektaş, Kadir. Tunus’ta Osmanlı Mimari Eserleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2002.
- Salem, el- Sayed Abdel Aziz. “The Influence of the Lighthouse of the Alexandria on the Minarets of North Africa And Spain”, Islamic Studies 30/1-2, (1991): 149-157.
- Sultânî, Halid Sultânî. el-İmâra fî’l-Asri’l-Ümevî: el-İncâz ve’t-Te’vîl, Dımaşk: 2006.
- Yeomans, Richard. The Art and Architecture of Islamic Cairo, Reading: Garnet Publishing, 2006.
- Elektronik Kaynaklar
- Archnet. “Masjid al-Juyushi”. Erişim 23 Mayıs 2020. www.archnet.org
- CR, Construction Review Online. “CSCEC Completes Consruction of US $1bn Great Mosque in Algeria”. Erişim 19 Mayıs 2020. www.constructionreviewonline.com
- CGTN. “Africa’s Largest Mosque Set to Open in Algeria’s Capital”. Erişim 19 Mayıs 2020. news.cgtn.com
- Wikimedia Commons. “Great Mosque of Sfax”. Erişim 23 Mayıs 2020. commons.wikimedia.com
- Wikimedia Commons. “Kalâa des Béni Hammad”. Erişim 24 Mayıs 2020. commons.wikimedia.org
- Wikipedia: The Free Encylopedia. “Manial Palace and Museum”. Erişim 23 Mayıs 2020. en.wikipedia.org
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: Dumlupınar Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
BUDİZM’DE DÖRT TEMEL GERÇEK, SEKİZ DİLİMLİ YOL VE NİRVANA
ANADOLU SELÇUKLU MEDRESELERİNDE MEKÂN VE CEPHE KALİTESİNİN ANALİZİ: KONYA MEDRESELERİ ÖRNEĞİ
HİNT ALT KITASI’NDA “AVÂRİFÜ’L-MAÂRİF”
FELSEFE-KELÂM TARTIŞMALARINDA BİLGİNİN SERÜVENİ: MÂTURÎDÎ EKSENLİ BİR BİLGİ TARTIŞMASI