Finansal İstikrar ve Para Vakıfları Etkisi: Rumeli Para Vakıfları Örnekleri
Vakıflar, İslam toplumlarında yardımlaşmanın ve toplumsal dayanışmanın yanında sosyal ve ekonomik hayatın önemli unsurları olarak karşımıza çıkmaktadır. Vakıfların en önemli özelliği bu yardımlaşma ve dayanışmayı kurumsal hale getirmeleridir. Osmanlı Devleti’nde toplumsal hayatta çok önemli bir yer tutan vakıflar, Osmanlı Devleti’nin bir vakıf medeniyeti olarak anılmasına vesile olmuştur. Yapılan akademik çalışmalar ve analizler de vakıfların ekonomik sistemde merkez hazinesi ve tımar sisteminin hemen arkasında üçüncü bir ekonomik kurum olarak ortaya çıktığını göstermektedir. Bu sebeple, Osmanlı ekonomik yapısı üzerine yapılacak çalışmalarda vakıfların rolünü incelemek de oldukça önemlidir. Bu vakıfların bir türü “para (nukud) vakıfları” bu çalışmanın konusunu oluşturacaktır. Birincil kaynaklardan incelenen vakfiyeler üzerinden para vakıfların kuruluşları ve dayandıkları İslami arka plan incelenecektir. Ayrıca bu vakıfların uyguladıkları kâr oranlarının uzun dönemli analizi üzerinde durulacaktır. Aynı dönemlerde Avrupa’da uygulanan faiz oranları ile Osmanlı para vakıflarının kâr oranlarının karşılaştırması yapılacaktır. Bölge olarak Rumeli’nin seçilmesi de bu bölge hakkında para vakıfları hakkında yeterli derecede çalışma olmamasından ötürüdür.
Anahtar Kelimeler:
Para Vakıfları, Osmanlı Devleti, Rumeli, Vakfiye, İslam Ekonomisi, Finansal İstikrar
We meet waqf not only institutions provided the assistance and social solidarity between people but also an important elements of social and economic life in Islamic societies. The most important feature of waqf is to make this cooperation and solidarity institutional. The waqfs that had a very important place in social life in the Ottoman State have been instrumental that Ottoman State is a civilization of waqfs. Academic studies and analysis also shows that waqf system was third place in economic institutions after central treasury and timar system in economic system (Özcan, 2008, p. 143). Therefore, it is important to examine the role of waqf in studies on Ottoman economic structure. One type of this waqfs, “cash waqfs” will be subject of this study. The establishment procedure of cash waqfs and Islamic background of cash waqfs will be examined from primary sources (waqfiyahs). Moreover, we will emphasized long-term analysis on the profit rates that were determined by cash waqfs. The comparison between the European interest rates and profit rates of Ottoman cash waqfs at same era will be made. The region of Rumelia is selected as subject because there are not enough works about cash waqfs in this region.
Keywords:
Cash Waqfs, the Ottoman State, Rumelia, Waqfiyah, Islamic Economics, Financial Stability,
___
- Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi
- Defter No:570, Sayfa No:40 Sıra No:17 – Hüseyin Çelebi ibn Hasan e-Hisâri Vakfı
- Defter No:991, Sayfa No:18, Sıra No:19 – Muharrem Efendi bin Mehmed Ağa Vakfı
- Defter No:990, Sayfa No:85, Sıra No:7 – Receb bin Halil Vakfı
- Defter No:988, Sayfa No:5, Sıra No:6 – Ahmed Bey bin Abdullah Bey Vakfı
- Defter No: 2105, Sayfa No:230, Sıra No: 148 – Gazanfer Bey bin Abdullah Vakfı
- Edirne Şeriyye Sicil Defteri: 05155.00020:73:1 – Mehmed Efendi bin Abdurrahman Vakfı
- Kitap, Makale ve Kitapta Bölümler
- Akgündüz, A. (1996). İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi. Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
- Allen, R. C. (2001). The Great Divergence in European Wages and Prices from the Middle Ages to the First World War. Explorations in Economic History, 38(4), 411-447.
- Çam, M. (2014). Vakıf Müessesi ve Para Vakıfları. Lira – Bülten. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Ankara. 35-41
- Furat, A. H. (2012). İslam Hukukunda Vakıf Akdinin Bağlayıcılığı/Binding of Waqf Treatment in Islamic Law. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (27), 61-84.
- Homer, S. & Sylla, R. E. (1996). A History of Interest Rates. New Jersey. Rutgers University Press.
- Koyunoğlu, H. H. (2008). Para Vakıfları Muhasebe Defterlerine Göre 17. Yüzyıl İstanbul Uygulaması. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 8(1): 253-304
- Kunt, İ. M., Yurdaydın, H. G., Ödekan, A., & Akşin, S. (1988). Osmanlı Devleti, 1300-1600. Cem Yayınevi.
- Kurt, İ. (2010). Para Vakıfları ve Davut Paşa Mahkemesi’nde Kayıtlı Para Vakfiyeleri. Prof. Dr. Sacit Adalı’ya 65. Yaş Armağanı içinde, İstanbul, Filiz Kitabevi. 179-214
- Mandaville, J. E. (1979). Usurious Piety: The Cash Waqf Controversy in the Ottoman Empire. International Journal of Middle East Studies. 10(3): 289-308
- Okur, K. H. (2005). Para Vakıfları Bağlamında Osmanlı Hukuk Düzeni ve Ebussuud Efendinin Hukuk Anlayışı Üzerine Bazı Değerlendirmeler. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(7-8), 33-58.
- Özcan, T. (1999). Sofyalı Bâlî Efendi’nin Para Vakıflarıyla İlgili Mektupları. İslâm Araştırmaları Dergisi. (3): 125-155
- ______, (2000). İbn Kemal’in Para Vakıflarına Dair Risâlesi. İslâm Araştırmaları Dergisi. Sayı. (4): 31-41
- ______, (2003). Osmanlı Para Vakıfları Kanûnî Dönemi Üsküdar Örneği. Ankara. Türk Tarih Kurumu Yayınları
- ______, (2008). Osmanlı Toplumuna Özgü Bir Finansman Modeli: Para Vakıfları. İslâm Ülkeleri Arasında Ekonomik İşbirliği Dosyası, Çerçeve Dergisi. MÜSİAD. 324-328
- Pamuk, Ş. (2004). Institutional change and the longevity of the Ottoman Empire, 1500–1800. Journal of Interdisciplinary History, 35(2), 225-247.
- _______, (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. İstanbul. Tarih Vakfı Yurt Yayınları
- _______, (2013). Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları. İstanbul.Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
- Şimşek, M. (1986). Osmanlı Cemiyetinde Para Vakıfları Üzerinde Münakaşalar. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 27(1): 207-220
- Tabakoğlu, A. (2012). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul. Dergâh Yayınları
- Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti Teşkilâtından Kapıkulu Ocakları 1. Ankara. Türk Tarih Kurumu Yayınları
- ISSN: 2149-3820
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Türkiye’de Katılım Bankacılığı Fikrinin Doğuşu Ve Kavramsal Önemi
Faiz ve Sosyal Adalet: Reel Faiz Oraninin Gelir Adaletsizliği Üzerindeki Etkisi
Finansal İstikrar ve Para Vakıfları Etkisi: Rumeli Para Vakıfları Örnekleri
İslam Entelektüel Geleneğinde İktisadi Boyutun Teşekkülü: Şeybânî, Serahsî Ve Kitâbu’l-Kesb (III)
İslami Finans ve Bankacılığın Sosyal, Etik ve Ahlak Boyutlarını Anlama