XIII-XV. Yüzyıllar Arasında Suriye Bölgesinde Veba Salgınları

Tarihte toplumların en büyük korkularından biri şüphesiz ki kitlesel ölümlere sebep olan salgın hastalıklardı. Olumsuz yaşam koşulları, yoksulluk, tedavi yöntemlerinin yetersiz kalması gibi hususlar bunun en önemli nedenlerindendir. Bu hastalıkların başında ise veba gelmektedir. İnsanlık tarihinde pek çok kez yaşanan salgın hastalıklar XIII-XV. yy. arasında da defalarca yaşanmıştır. Araştırmamız, söz konusu dönemde Memlûk Devleti’nin hakimiyeti altında olan Suriye bölgesinde yaşanan veba salgınlarını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu dönemde ortaya çıkan salgınlardan en şiddetlisi 1347-1351 yılları arasında meydana gelmiştir. Avrupa ile aynı zamanda baş gösteren bu korkunç hastalığa insanlar “kara ölüm (mevtü’lesved)” veya “büyük yok oluş/tükeniş (fenâü’l-kebîr)” adlarını vermişlerdi. Salgının yayıldığı diğer bölgelerde olduğu gibi, Suriye bölgesinde de çok sayıda insan hayatını kaybetmiştir. Bunlarla ilgili rivayetler kaynaklarda bazen bir günde ölen kişilerin sayılarının verilmesi şeklinde, bazen de belli bir tarih aralığında ölenlerin sayılarının toplamının ifade edilmesi şeklinde yer almaktadır. Biz araştırmamızda öncelikle bu salgınlar arasında diğerlerine göre daha şiddetli olanlarını tespit etmek, sonra da bu sebeple hayatını kaybeden insanların sayısı hakkındaki rivayetleri değerlendirmek, insanların bu illetten kurtulma çabalarının bir neticesi olarak yaptıkları uygulamaları ortaya koymak ve ölülerin cenaze işlerinde yaşanan zorlukları açıklamayı hedeflemekteyiz

Anahtar Kelimeler:

Suriye, Memlûkler, Veba, Tâun, Salgın, Ölüm

Plague Epidemics in Syria between XIII-XV. Centuries

Epidemic diseases that cause mass death has been one of the greatest fears of the society in the past century Usually due to poor living conditions, poverty, the inadequate treatment. Plague is one of them. Plague word is sometimes used synonymously with the word tâûn, sometimes considered to be a greater sense of the Word plague. These outbreaks occured repeatedly in human society and many times occured between XIII-XV. centuries. Our research aims to examine the plague occured in Syria in the Mamluk state domination discussed period. One of the outbreaks have occured in the period between the years 1347-1351. Epidemic was looming at the same time with the European named the black death or large extinction. Many people have been killed in Syria as in other places where the epidemic has spread. Rumors about them are given in the source is situated in the form of the issuance of the number of people who died in one day and sometimes the total number of deaths took place at a given date range. In this study, we aimed to determine which is more severe than the others in the outbreak, to assess the rumor about the number of deaths from this cause, to reveal the difficulties of the funeral of the dead, to uncover practices that people do to get rid of this disease.

Keywords:

Syria, Mamlouks, Plague, Epidemic, Death,

PDF

___

Buhârî, M. (1979). Sahîhu’l-Buhârî, I-VIII, (nşr. Muhammed Özdemir), İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmî.
Ebü’l-Fidâ, İ. (1907). el-Muhtasar fî ahbâri’l-beşer, I-IV, Kahire: el-Matbaatü’l-Hüseyniyyeti’l-Mısriyye.
Gökhan, İ. (2006). “Memluk Sultanı Zahir Seyfuddin Çakmak Döneminin Salgın Hastalık ve İktsâdî Buhranları (H. 842-857/M. 1438-1453)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 15, Konya, s. 341-366.
İbn Battûta, M. (ts.). Rihletü İbn Battûta, Dârü Sâdır, Beyrut ts.
İbn Fazlullah el-Ömerî, A. (2003). Mesâlikü’l-ebsâr fî memâliki’l-emsâr, (nşr. Ahmed Abdülkādir eş-Şâzelî), I-XXVII, Ebûzabî.
İbn Hacer el-Askalânî, A. (1969-1998). İnbâ‘ü’l-ġumr bi-enbâ‘i’l-‘umr, (nşr. Hasan Habeşî), I-IV, Kahire: Lecnetü İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmiyye.
İbn Hacer, el-Askalânî, A. (1990). Bezlü’l-mâ‘ûn fî fazli’t-tâ‘ûn, (nşr. Ahmed İsâm Abdülkādir el-Kâtib), Riyâd.
İbn İyâs, M. (2010). Bedâ‘i‘u’z-zühûr fî vekā’i‘i’d-dühûr, (nşr. Muhammed Mustafa), I-V, Beyrut.
İbn Kesîr, İ. (1988). el-Bidâye ve’n-nihâye, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî.
İbn Tağriberdî, Y. (1992). en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kāhire, (nşr. Muhammed Hüseyin Şemseddîn), I-XVI, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
İbnü’l-Verdî, Ö. (1996). Tetimmetü’l-Muhtasar fî ahbâri’l-beşer (Târîhu İbni’l-Verdî), I-II, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Kaadan, A. ve Angrini M. (t.s.). “Was the Plague Disease a Motivating or an Inhibiting Factor in the Early Muslim Community?”, http://www.ishim.net/articles.htm
Kortantamer, S. (2002). “Memlûk Toplumunda Kadın”, Türkler Ansiklopedisi, V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
Kortantamer, S. (2009). “Memlûk Toplum Hayatında Ölüm Olayları”, Uçmağa Varmak Kitabı, (ed. Emine Gürsoy Naskali ve Gülden Sağol Yüksekkaya), İstanbul: Kitabevi Yayınları, s. 241-254.
Makrîzî, A. (1997). es-Sülûk li ma‘rifeti düveli’l-mülûk, (nşr. Muhammed Abdülkādir Atâ), I-VIII, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Sıbt İbnü’l-Acemî, A. (1996). Künûzü’z-zeheb fî târîhi Haleb, (nşr. Şevki Şa’s ve Fâlih Bekkûr), I-II, Halep: Dârü’l-Kalemi’l-Arabî.
Tabbâh, M. (1988). İ‘lâmü’n-nübelâ’ bi-târîhi Halebi’ş-şehbâ’, I-VII, Halep: Dârü’l-Kalemi’l-Arabî.
Varlık, N. (2011). “Tâun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XL, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, s. 175-177.
Yiğit, İ. (2004). “Memlûkler Zamanında (1250-1517) Kadın”, Diyanet İlmi Dergi, XL, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, s. 131-144.
Zehebî, M. (1987-2000). Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-(tabakātü’l-) meşâhîr ve’l-a‘lâm, (nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî), I-LII, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Arabî.
Zehebî, Ş. (1985). el-‘İber fî haberi men ġaber, (nşr. Ebû Hacer Muhammed Zağlûl), I-IV, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.