Niyazi İPEK

Rusya Federasyonu-Çin Halk Cumhuriyeti İlişkileri: Çok Kutupluluğun İnşası

Uluslararası sistem tarihsel süreç içerisinde pek çok defa olduğu gibi günümüzde bir kere daha yeniden yapılanmaktadır. Dünya siyasetinin büyük aktörleri Rusya Federasyonu (RF) ve Çin Halk Cumhuriyeti (Çin), sistemin yeniden yapılanma sürecini hem söylem hem de eylem düzeyinde etkileme kapasitesine sahiptir. Kurumsallaşan ve liderlik düzeyinde geliştirilen ilişkilerin müttefiklik değeri herhangi bir anlaşmayla teyit edilmediyse de her iki ülke lideri de bu iş birliğini en ileri düzeyde ve çok değerli olduğunu defaten vurgulamaktadır. RF ve Çin’i yakınlaştıran pek çok ortak nokta olmakla birlikte ‘çok kutupluluk’ söylemi, bunun en kapsayıcı ve sistemik olanı olarak öne çıkmaktadır. Makale, RF ve Çin arasında özelikle Soğuk Savaş sonrası dönemde gelişen ikili ilişkilerin bir ‘güç merkezi’ oluşturduğunu, bu güç merkezinin uluslararası sistemin inşasını etkilediğini ve taraflar arası ilişkilerin taşıdığı çeşitli zayıf noktalara rağmen bir alt-sistem özeliği sergilediğini ileri sürmektedir. Çalışmada, RF ve Çin’in iddiası olarak çok kutupluluk inşası irdelenecek ve bu iddiaların geçerliliği alt-sistem analizi çerçevesinde sınanacaktır. Bu noktada alt-sistem analizi, kutuplaşma eğiliminin ölçeği olarak kullanılacaktır. Çalışma, bölgesel alt-sistem düzeyinde ele alınacak; analiz birimi olarak RF-Çin ilişkilerinin eksenine odaklanacaktır. Bu bağlamda çalışmanın temel sorunsalı, RF ve Çin’in kolektif biçimde geliştirdikleri çok kutupluluk iddiasının pratik bir değer ifade edip etmediğidir. Çalışmanın temel savı ise RF ve Çin ilişkilerinin kendi etki alanlarında yarattıkları ve inşa ettikleri ‘güç merkezi’ ile sistemin çok merkezli görünümünü arttırdıkları yönündedir.

Anahtar Kelimeler:

Alt-sistem analizi, Rusya Federasyonu, Çin Halk Cumhuriyeti, çok kutupluluk, güç merkezi

Relations Between the Russian Federation and the People's Republic of China: Building Multipolarity

The international system, as it has been so many times, today, is undergoing a restructuring process once again. The Russian Federation and the People's Republic of China, which are among the great states of world politics, have the capacity to influence the restructuring process of the system at both rhetorical and action levels. Although the alliance value of the institutionalized relations developed at the leadership level has not been confirmed by any agreement, the leaders of both countries emphasize that this cooperation is at the highest level and is very valuable. Although there are many common points that bring RF and China together, the discourse of multipolarity stands out as the most inclusive and systemic one. The article argues that the bilateral relations that developed between the RF and China, especially in the post-Cold War period, constitute a 'power center', that this power center affects the construction of the international system and exhibits a sub-system characteristic despite various weak points of the relations between the parties. In the study, the construction of multipolarity as the claim of Russia and China will be examined and the validity of these claims will be tried to be tested within the framework of subsystem analysis. At this point, subsystem analysis will be used as the scale of polarization tendency. The study will be dealt with at the regional subsystem level and will focus on the axis of Russia-China relations as a unit of analysis. The research question of this study is whether the multipolarity claim developed by Russia and China collectively has practical value. The main argument of the study is that the relations between Russia and China created their own hinterlands and increased the multicenter appearance of the system with the 'power center' they built.

Keywords:

subsystem analysis, Russian Federation, People, multipolarity, power center,

PDF

___

Aytekin, E. (2022, Mart 31). Çin: Rusya'ya uygulanan yaptırımlar gelişmekte olan ülkeleri olumsuz etkileyecek. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/cin-rusyaya-uygulanan-yaptirimlar-gelismekte-olan-ulkeleri-olumsuz-etkileyecek/2550788
Biden, J. R. (2021, March). Interim national security strategic guidance. The White House. https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2021/03/NSC-1v2.pdf
Bilal, A. (2019, Aralık 18). İşte BM’nin Kırım kararına “hayır” diyen ülkeler. Kırım Haber Ajansı. https://qha.com.tr/haberler/politika/iste-bm-nin-kirim-kararina-hayir-diyen-ulkeler/132973
Binder, L. (1958). The middle east as a subordinate international system. World Politics, 10(3), 408–429. https://doi.org/10.2307/2009495
Bloomberg. (2022, Mayıs 21). Çin, BRICS grubunun genişletilmesini istiyor. Bloomberg ht. https://www.bloomberght.com/cin-brics-grubunun-genisletilmesini-istiyor-2306840
Brecher, M. (1963). International relations and Asian studies: The subordinate state system of Southern Asia. World Politics, 15(2), 213–235. https://doi.org/10.2307/2009374
BRICS. (2021). Evolution of BRICS. BRICS India 2021. https://brics2021.gov.in/about-brics
BRICS. (2022a). About BRICS +. https://brics-plus.com/#about
BRICS. (2022b, June 23). XIV BRICS Summit Beijing Declaration. BRICS 2022 China. http://brics2022.mfa.gov.cn/eng/dtxw/202206/t20220624_10709295.html
Bryanski, G. (2012, June 21). Russia says BRICS eye joint anti-crisis fund. Reuters. https://web.archive.org/web/20150410102743/http://in.reuters.com/article/2012/06/21/russia-brics-imf-idINDEE85K04C20120621
Çernikova, L. (2015). Rossiysko-Kitayskie Otnoşenie: İstoriya i Sovremennost [Russian-Chinese relations: History and modernity]. Problemı Vostokovedeniya, 2(68), 42–47.
Çolakoğlu, S. (1999). Çin-Sovyet ittifakı döneminde (1950-1963) Orta Asya. Bilig, (8), 13–25. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bilig/issue/25406/268083
Dedekoca, E. (2017). ABD–Çin İlişkilerinde Kriz Yönetimi. Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 1(3), 141–168. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/391848
Demirtaş, Ö. (2014). Rusya ve Çin arasında imzalanan doğalgaz anlaşması [Bilgi Notu]. Türkiye İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü. https://ekonomi.isbank.com.tr/ContentManagement/Documents/ar_06_2014.pdf
Engin Güder, B. & Pekcan, C. (2020). Bir kuşak bir yol projesi çerçevesinde Çin’in Afrika politikası ve çatışma çözümü yaklaşımı. International Journal of Politics and Security, 2(4), 173–196. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijps/issue/54281/747093
Federalnaya Tomojennaya Slujba. (2021). İtogi vneşney torgovli s osnovnımi stranomi. https://customs.gov.ru/folder/511
Global Fire Power. (2022). Military strength ranking. https://www.globalfirepower.com/countries-listing.php
Golos Ameriki. (2019, Eylül 12). Rossiya podderjala deystviya kitayskih vlastey v sintzane. Golos Ameriki. https://www.golosameriki.com/a/russia-supports-china-un-uighur/4997962.html
Güler, M. Ç., & Teke, M. A. (2021). Resmi belgeler ışığında Rusya’nın dış politika eğilimi. SETA Yayınları. https://setav.org/assets/uploads/2021/07/R189-Rusya.pdf
Hanuschek, C. (2018, January 23). BAV group unveils 2018 best countries Rankings. BAV Group. https://www.bavgroup.com/brands-culture/bav-group-unveils-2018-best-countries-rankings
International Monetary Fund [IMF]. (2020). SearchReport for selected countries and subjects: October 2020. World Economic Outlook Database. https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2020/October/weo-report?c=922,&s=NGDPD,NGDPDPC,PPPSH,NGSD_NGDP,PCPIPCH,TM_RPCH,TX_RPCH,LUR,LP,GGR_NGDP,GGSB,GGXWDG_NGDP,BCA,&sy=2019&ey=2021&ssm=1&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1
İpek, N. (2022). Rusya’nın Avrasya tahayyülü: Söylem ve siyaset. İçinde A. Yıldırım & M. Akçapa (Ed.), Dünya politikasında Avrasya: Aktörler ve stratejiler (ss. 25-58). Paradigma Akademi.
Karaca, R. K., & Yüce, M. (2017). The analysis of the regional sub-systems in international relations: South and East Asia as a regional sub-system. Akademik Bakış, 11(21), 157–182. https://doi.org/10.19060/gav.379605
Karaca, R. K. (2020, Kasım 30). Kuşak ve yol projesi Çin için küresel askerî güç olma aracı mı?. FikirTuru. https://fikirturu.com/jeo-strateji/kusak-ve-yol-projesi-cin-icin-kuresel-askeri-guc-olma-araci-mi
Kim, E. (2017, 22 Haziran). Srednaya aziya i kitay: perspektivı sotrudniçestvo. Regnum. https://regnum.ru/news/2291051.html
Kissinger, H. (2006). Diplomasi (İ. H. Kurt, Çev.; 5. bs.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Koçetkov, N. (2019). Problemı i protivoreçie v BRICS. Çem vıgodna organizatsıya dlya rossii. Mirovaya Ekonomika, 3, 83–89.
Korkmaz, H. (2020, Mayıs 14). Asya Pasifik’te jeopolitik rekabet derinleşiyor. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/analiz/asya-pasifik-te-jeopolitik-rekabet-derinlesiyor/1840579
Kotkin, S. (2016, June 15). Russia’s perpetual geopolitics. Global Affairs. No. 3. https://globalaffairs.ru/articles/vechnaya-geopolitika-rossii
Kremlin. (1997, Nisan 23). Rossiysko kitayskaya sovmestnaya deklaratsıya mnogopolarnom mire i formirovaniye novogo mejdunarodnogo poradka. http://www.legal-way.ru/agr47.php
Kremlin. (2005, Haziran 30). Sovmestnaya deklaratsıya rosiyskoy federatsıyı i Kitayskoy Narodnoy Respubliki o mejdunarodnom poradke v 21. Veke. http://www.kremlin.ru/supplement/3660/print
Kremlin. (2016). Ukaz Prezidenta Rossiyskoy Federastsıyı ot 30.11.2016 g. No: 140. http://www.kremlin.ru/acts/bank/41451
Lavrov, S. (2019, Ocak 16). O rassiysko-kitayskih otnoşeniyah startegiçeskogo partnyörstva. MİD Rossii. https://www.mid.ru/ru/strategiceskoe-partnerstvo-s-kitaem
Leonard, M. (2022, June 13). The real end of pax Americana. Foreign Affairs, https://www.foreignaffairs.com/articles/japan/2022-06-13/real-end-pax-americana
Lowy Institute. (2020). Trade. https://power.lowyinstitute.org/network-power/trade/china
Madra, Ö. (1971). Kruşçef'ten sonra Çin-Sovyet ilişkileri (1965-1970). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 26(01), 273–321. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001187
Maizland, L. (2022, June 14). China and Russia: Exploring ties between two authoritarian powers. Council on Foreign Relations. https://www.cfr.org/backgrounder/china-russia-relationship-xi-putin-taiwan-ukraine
Malyarenko, E. (2014, Ekim 13). Kratkaya İstoriya Rossiysko-Kitayskih Otnoşeniy. Kommersant Gazetesi. https://www.kommersant.ru/doc/2587637
Marakhovsky, V. (2017, Mayıs 23). Çto Nujno Znat O Kitayskoy Ugrozı i Kak Ot Neyo İzbavştsa. https://ria.ru/analytics/20170523/1494873303.html
Maslov, A. (2020, Kasım 6). Rossiya i kitay: teoriçeski vosmojnıy voennıy soyuz. Russian Council on Foreign Affairs. https://russiancouncil.ru/analytics-and-comments/comments/rossiya-i-kitay-teoreticheski-vozmozhnyy-voennyy-soyuz
Mercan, A. F. (2021, Ocak 24). Japonya ve ABD'den Güney ve Doğu Çin Denizi'nde tehditlere karşı 'kararlılık' mesajı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/japonya-ve-abdden-guney-ve-dogu-cin-denizinde-tehditlere-karsi-kararlilik-mesaji/2120834
Ministry of External Affairs of India. (2021, June 1). BRICS joint statement on strengthening and reforming the multilateral system. https://www.mea.gov.in/bilateral-documents.htm?dtl/33888/BRICS_Joint_Statement_on_Strengthening_ and_Reforming_the_Multilateral_System
Muhammed, M. & Ishiharo, S. (1998). Hayır diyebilen Asya (H. T. Kösebalaban, Çev.). İlke Yayıncılık. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1995).
North Atlantic Treaty Organization [NATO]. (2022, June 29). Madrid summit declaration. https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_196951.htm
O’Neill, J. (2001, November 30). Building better global economic BRICs (Global Economics Paper No. 66). Goldman Sachs. https://www.goldmansachs.com/insights/archive/archive-pdfs/build-better-brics.pdf
Özcan, O. (2021). Avustralya’nın Asya-Pasifik’te tehdit algısı: Sarı tehlike (1850–1914). Güvenlik Stratejileri Dergisi, 17(40), 865–898. https://doi.org/10.17752/guvenlikstrtj.1029874
Özsağlam, M. T. (2019). Sınırlı stratejik ortaklık: Rusya-Çin ilişkileri. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 70-90. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/773177
Putin, V. (2022, 3 Şubat). Rossiya i kitay: Stretegiçeskoe partnörstvo. Kremlin. http://kremlin.ru/events/president/news/67694
Rojkov, E. (2009, 16 Haziran). Deklaratsıya ŞOS: mnogopolarnost neobratima. Vesti. https://www.vesti.ru/doc.html?id=293997
Saçko, G. (2003). Evraziystvo i kontseptsiya vneşney sovremennoy Rossii. Вестник Челябинского Государственного Университета, 10(1), 46–55.
Sander, O. (1966). Khrushchev’den sonra Sovyetler Birliği - komünist Çin ilişkileri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 21(03), 253–280. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000000468
Stockholm International Peace Research Institute. [SIPRI]. (2020). Arms production. https://sipri.org/research/armament-and-disarmament/arms-and-military-expenditure/arms-production#expanded
Stockholm International Peace Research Institute. [SIPRI]. (2021). Yearbook 2021: Armaments, Disarmament and International Security. https://sipri.org/sites/default/files/2021-06/yb21_10_wnf_210613.pdf
Stockholm International Peace Research Institute. [SIPRI]. (2022). Military Expenditure 2021. https://www.sipri.org/research/armament-and-disarmament/arms-and-military-expenditure/military-expenditure
Statista. (2020). Value of Russian trade in goods (export, import, and trade balance) with China from 2007 to 2020. https://www.statista.com/statistics/1003171/russia-value-of-trade-in-goods-with-china
Sümer, G. (2011). Bölgesel alt sistemler karşısında demokratik barış. Alternatif Politika, 3(2), 198-227. https://alternatifpolitika.com/site/dosyalar/arsiv/8-Eylul-2011/4.gultekin-sumer.pdf
ŞOS. (2020a, Ekim 27). Otvetı na voprosı videokonferentsii ŞOS preobrajenie evrazii. http://rus.sectsco.org/news/20201027/686014.html
ŞOS. (2020b, Eylül 5). Sostoyalos sovmestnaya zasedaniye ministrov oboronı ŞOS, SNG i OBDK. http://rus.sectsco.org/news/20200905/674466.html
The Observatory of Economic Complexity. (2020). Russia/China comparison. https://oec.world/en/profile/bilateral-country/rus/partner/chn#latest-trends
The World Bank. (2020a). Population density. https://data.worldbank.org/indicator/EN.POP.DNST?view=map
The World Bank. (2020b). GDP. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?view=map
Tibi, B. (1998). Conflict and war in the Middle East: From interstate war to new security (2nd edition). Macmillan Press.
United Nations Security Council. (2022). Resolutions (1946-2022). United Nations. https://www.un.org/securitycouncil/content/resolutions-0
University of Toronto. (2016). Joint statement of the BRIC countries’ leaders. http://www.brics.utoronto.ca/docs/090616-leaders.html
Vanak, J. T., Souders, J., & del Mazo, K. (2021, March 30). How to operationalize the quad. The Diplomat. https://thediplomat.com/2021/03/how-to-operationalize-the-quad
Worldometers. (2022a). China Population. https://www.worldometers.info/world-population/china-population
Worldometers. (2022b). Russia Population. https://www.worldometers.info/world-population/russia-population
Yi, X. (2005). Chinese foreign policy in transition: Understanding China’s “peaceful development”. The Journal of East Asian Affairs, 19(1), 74–112.
Yürük, B. (2020, Temmuz 08). Rusya ve Çin, Suriye’ye uluslararası yardımları veto etti. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rusya-ve-cin-suriyeye-uluslararasi-yardimlari-veto-etti/1902996
Zaharova, M. (2019, Ekim 3). Zakharova, Rusya’nın “Tayvan meselesi” konusundaki tutumunu hatırlattı. Regnum. https://regnum.ru/news/polit/2737794.html