Özgür BİYAN, Nilüfer ALTUNDAL BİYAN, Zehra ÖTGEN

İzaha Davet Müessesesinin Vergi Uyumu Üzerindeki Etkisinde Güvenin Aracılık Rolü: Denizli İli Muhasebe Meslek Mensupları Örneği

Mükelleflerin vergisel yükümlülüklerini zamanında ve eksiksiz yerine getirmesi vergiye uyum açısından son derece önemlidir. Pek çok ülke mevzuatında vergi uyumunu artırmak amacıyla çeşitli düzenlemeler yapılmaktadır. Türk Vergi Hukukunda da 2016 yılında bu amaçla getirilen düzenlemelerden biri de İzaha Davet müessesesidir. Bu çalışma söz konusu müessesenin bu amaca hizmet edip etmediğine dair değerlendirme yapmak amacıyla kaleme alınmıştır. Çalışmada, Türkiye’de Denizli ilinde Yeminli Mali Müşavir, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve muhasebe meslek elemanlarından oluşan 300 kişiye yapılan anket verileri ışığında izaha davet müessesesinin vergi uyumuna etkisi; vergi uyumu, izaha davet müessesesi ve izaha davet müessesesine güven şeklinde üç değişken çerçevesinde faktör analizi uygulanmıştır. Araştırmanın hipotezine göre, vergi uyumu düzeyi ile izaha davet müessesesine adapte olamama düzeyi arasında negatif yönlü bir ilişki bulunmaktadır. Sonuçlar önerilen hipotezleri doğrulamakla birlikte, izaha davet müessesesine güvenin, vergiye uyum ve izaha davet müessesesi ilişkisinde düzenleyici (moderatör) bir değişken olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Vergi Uyumu, İzaha Davet, Vergi Uyuşmazlığı.

Intermediate Role of Trust on Tax Compliance of the Invitation of Explanation: Case of Accountants in Denizli in Turkey

It is extremely important for tax compliance to fulfill their tax obligations on time and completely by taxpayers. Various regulations are made in order to increase tax compliance in the legislation of many countries. One of the these regulations was accepted for this purpose in Turkish Tax Law in 2016 is the institution of Invitation to Explanation. This study was written in order to evaluate whether the institution in question serves this purpose. In this study, the effect of the institution of invitation to explanation on tax compliance in the light of the survey data made to 300 people consisting of Sworn-in Certified Public Accountants, Certified Public Accountants and accounting professionals in Denizli province in Turkey; Factor analysis was applied within the framework of three variables: tax compliance, institution of invitation to explanation and trust to the institution of invitation to explanation. According to the hypothesis of the research, there is a negative relationship between the level of tax compliance and the level of not being able to adapt to the institution of invitation to explanation. Although the results confirm the proposed hypotheses, it has been determined that trust in the institution of invitation to explanation is not a moderator variable in the relationship between tax compliance and invitation to explanation.

Keywords:

Tax Compliance, The Invitatıon Of Explanation, Tax Dispute,

PDF

___

Akdoğan, A. (2009). Kamu Maliyesi, 13. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
Allingham, M. G. & A. Sandmo (1972). “İncome Tax Evasıon: A Theoretıcal Analysıs”, Journal Of Public Economics, 1.(3/4), 323-338.
Angel, H. L. & J. W. Perry (1981). “An Empirical Assessment of Organizational Commitment and Organizational Effectiveness”, Administrative Science Quartely, Cilt: 26, Sayı: 1, 1-14.
Becker, G. S., (1968). “Crime and Punishment: An Economic Approach”, Journal of Political Econonomy, Vol: 76, No:2, 169-217.
Biyan, Ö. (2018). Vergi Hukuku, 1. Baskı, Bursa, Dora Yayıncılık.
Cansız, H. (2006). “Vergi Mükelleflerinin Vergiyi Algılama Hakkındaki Görüşleri: Afyonkarahisar İli Örneği”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, 115-138.
Çakır A. (2014). Faktör Analizi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Didinmez, İ. & E. Seçilmiş (2018). “İdare-Mükellef İlişkilerinin Vergi Uyumu Üzerine Etkileri”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 2, 105-128.
Gümüş, M. (2017). ‘’Vergi Mükelleflerine Yasalarda Tanınan Hakların Vergiye Gönüllü Uyum Sağlama Üzerindeki Etkisi’’, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı: 341, 96-104.
Hırschfeld, R. R. & H. S. Field (2000). “Work Centrality and Work Alienation: Distinct Aspects of a General Commitment to Work”, Journal of Organizational Behavior, Cilt: 21, Sayı: 7, 789-800.
Ho, D. D. C. Ho & A. Young (2013). “A Study of the Impact of Culture on Tax Compliance in China”, International Tax Journal, Mayıs- Haziran, 33-44.
Huff, L. & L. Kelley (2003), “Levels of Organizational Trust in İndividualist Collectivist Societies: A Seven Nation Study”, Organization Science, Cilt: 14, Sayı: 1, 81-90.
Kirchler, E., E. Hoelzl & İ. Wahl (2008). “Enforced Versus Voluntary Tax Compliance: The Slippery Slope Framework”, Journal Of Economic Psychology, Volume: 29, Issue: 2, 210-225
Kirchler, E. & I. Wahl (2010). ‘’Tax Compliance İnventory TAX-I: Designing an İnventory for Surveys of Tax Compliance’’, Journal of Economic Psychology, Volume 31, Issue 3, 331-346.
Kogler C., Batrancea L., Nichita A., Pantya J., Belianin A. & Kirchler E. (2013). “Trust And Power As Determinants Of Tax Comliance: Testing The Assumptions Of The Slippery Slope Framework İn Austria, Hungary, Romania And Russia”, Journal of Economic Psychology, Volume 34, February, 169-180.
Korlu, R. K., Gerçek, A. & Çetinkaya Ö., (2016). “Mükellefin Yerel Vergi Algıları Üzerine Bir Analiz: Bursa Örneği”, Yönetim ve Ekonomi, Cilt: 23, Sayı: 3, 711-732.
Kumkale, R. (2017). “Vergilendirmede İzaha Davet Müessesesi”, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 135, 119-120.
Mohamed, M., (2016). “Import Tax Compliance: A Study Of Customs Agents In Malaysıa Utılısıng The Theory Of Planned Behavıour”, Doctora Thesis, The University Of Nottingham.
Muter, B. N. S. Sarkınç. & K. Çelebi (1993). “Mükelleflerin Vergi Karşısındaki Tutum ve Davranışları Araştırması: Manisa İli Vergi Mükellefleri Üzerine Bir Anket Çalışması”, Celal Bayar Üniversitesi, İİBF Maliye Bölümü, Manisa.
Ömürbek, N., H. G. Çiçek & S. Çiçek (2007). “Vergi Bilinci Üzerine Bir İnceleme: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Yapılan Anketin Bulguları”, Maliye Dergisi, Sayı: 153, Temmuz-Aralık, 102-122.
Özbek, M. F. (2011). “Örgüt İçerisindeki Güven ve İşe Yabancılaşma İlişkisinde Örgüte Uyum Sağlamanın Aracı Rolü”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 1, 231-248.
Penas, I.L. & Penas, S.L., (2010). ‘’The Determinants of Tax Morale in Comparative Perspective: Evidence From European Countries’’, European Jaurnal of Political Economy, 26(4), 441-453.
Sandalcı, U., İ. Sandalcı & A. Karaaslan (2015). “Vergi İdaresi ve Siyasi Yönetim Algısının Vergi Ahlakına Etkisi: Anket Çalışması”, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 2, 16-32.
Şenyüz, D., Yüce, M. & Gerçek A. (2016). Vergi Hukuku, 7. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
Tavşancıl, E. (2006). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi, 3. Baskı, Ankara, Nobel Yayınları.
Tekin, A., G. Tuncer, & E. N. Sağdıç (2013). “Vergi Afları Sonrasında Vergi Uyum Süreci”, Sakarya İktisat Dergisi, Sayı: 2, Haziran, 1-26.
Tekin, A., E. Doğan & F. Çelikay (2018). “Vergi Ahlakı Kavramsallaştırmasına Yönelik Bir Değerlendirme: Eskişehir-Kütahya Örneği”, Maliye Dergisi, 175, Temmuz-Aralık 2018, 228-252.
Tekin, A. & Gürçam Ö.S. (2017). “Vergi Affı Uygulamalarının Vergiye Gönüllü Uyum İle İlişkisi: Iğdır İli Üzerine Bir Araştırma”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 6, 2017, 116-126.
Torgler, B. (2003). ‘’Tax Morale: Theory and Empirical Analysis of Tax Compliance’’, Unpublished PhD Thesis, Universitat Basel.
Torgler, B., (2004). “Tax Morale in Asian Countries”, CREMA Center for Research İn Economics, Management and The Arts, “Çevrimiçi” http://crema-research.ch/papers/2004-02.pdf Erişim Tarihi: 18/10/2019.
Torgler, B. & F. Schneider (2007). “What shapes attitudes toward paying taxes? Evidence from multicultural European countries”, Social Science Quarterly, 88(2), 443-470.
Torgler, B. (2012). “Tax Morale, Eastern Europe And European Enlargement”, Communist and Post-Communist Studies, 45(1), 11-25.
Türk Dil Kurumu Sözlükleri (2019), “Çevrimiçi” http://tdk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 28/12/2019.
Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB), Meslek Mensubu Dağıtım Tablosu, “Çevrimiçi”
https://www.turmob.org.tr/istatistikler/c8172e63-2bef-4919-a863-86e403bfdf0a/meslek-mensubu-dagilim-tablosu-(sm-smmm) Erişim Tarihi: 05/06/2020.
Vogel, J. (1974). “Taxation And Public Opinion İn Sweden: Aninterpretation Of Recent Survey Data”, National Tax Journal, 27(4), 499-513.
Wenzel, M. (2004). “An Analysis Of Norm Processes İn Tax Compliance”, Journal of Economic Psychology, 25(2), 213-228.
Yeniçeri, H. (2005). “Vergi Yükümlülerinin Vergi Karşısındaki Tutum ve Davranışlarının Gelir Düzeyine Göre Karşılaştırılması”, Sosyoloji Konferansları, Sayı: 31, 279-299.
Yılmaz, B. E., S. Ataer & M. Yetkin (2015). “Vergi Algısı- Eğitim İlişkisi: Çeşitli Üniversitelerde Maliye Bölümü Öğrencilerinin Vergi Algılarını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, 30.Türkiye Maliye Sempozyumu, Antalya, 20-24 Mayıs, 243-280.