Hans NUGTEREN

15462

Türkçe-Hotanca Kelime Listesi’ndeki ägöčäk Sözünün Peşinde

‘Türkçe-Hotanca kelime listesi’ olarak bilinen metin, bir kısmı Hotanca çevirileri olan, Brahmi alfabesiyle yazılmış yaklaşık yüz Eski Türkçe kelimeden oluşan bir listedir. Kelimelerin çoğuna ilk editörü Harold Bailey tarafından kısa etimolojik notlar verildi ve sonraki dilbilimciler tarafından düzeltmeler yapıldı. Açıklanamayan birkaç kelime kaldı. Bu yazıda vücut parçası ehau’:cakä tartışılacaktır. Bailey bunu Türkçe ökçe sözü ile karşılaştırmış, ancak bu fikir sonraki uzmanlar tarafından fonetik nedenlerle reddedilmiştir. Bailey’nin önerisi yeniden gözden geçirilecek ve ehau’:cakä kelimesinin diğer olası bağlantıları araştırılacaktır.
Anahtar Kelimeler:

Eski Türkçe, Türk dilleri, etimoloji, vücudun bölümleri, ökçe sözü,

On the heels of ägöčäk <ehau’:cakä> in the Old Turkic-Khotanese glossary

The so-called ‘Turkish-Khotanese word-list’ is a list of about a hundred Old Turkic words in Brāhmī script, some of which with Khotanese translations. Many of the entries were provided with brief etymological notes by its first editor Harold Bailey, which were corrected and expanded by later linguists. A couple of words remain unexplained. This paper will discuss the body part ehau’:cakä. Bailey compared it with Turkish ökçe ‘heel’ but this was rejected by later authors on phonetic grounds. Bailey’s proposal will be revisited and other connections will be investigated.
Keywords:

Old Turkic, Turkic languages, etymology, body part terms, ökçe,

PDF

___

  • Adamović, Milan. 2000. Sprachreste der Tschaten. Materialia Turcica 21. 55-93.
  • Bailey, Harold W. 1944. A Turkish-Khotanese Vocabulary. Bulletin of the School of Oriental and African Studies 11:2. 290-296.
  • Bailey, Harold W. 1956. Khotanese texts III. Cambridge.
  • Bailey, Harold W. 1973. Taklamakan Miscellany. Bulletin of the School of Oriental and African Studies 36:2. 224-227 [with Plates I-VIII].
  • Bailey, Harold W. 1979. Dictionary of Khotan Saka. Cambridge.
  • Bammatov, Zajnal Zijautdinovič (ed.). 1969. Kumyksko-russkij slovar’. Moscow.
  • Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič. 1965. Severnye dialekty altajskogo (ojrotskogo) jazyka. Dialekt Černevyx Tatar (Tuba-kiži). Grammatičeskij očerk i slovar’. Moscow.
  • Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič. 1972. Severnye dialekty altajskogo (ojrotskogo) jazyka. Dialekt Kumandincev (Kumandy-kiži). Grammatičeskij očerk, teksty, perevody i slovar’. Moscow.
  • Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič. 1985. Severnye dialekty altajskogo (ojrotskogo) jazyka. Dialekt Lebedinskix Tatar-Čalkancev (Kuu Kiži). Grammatičeskij očerk, teksty, perevody, slovar’. Moscow.
  • Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič & Inkižekova-Grekul, Anastasija Ivanovna. 1953. Xakassko-russkij slovar’. Moscow.
  • Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič & Zajončkovskij, Ananij & Šapšal, Seraja Markovič (eds.). 1974. Karaimsko-russko-pol'skij slovar’. Moscow.
  • Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič, et al. (eds.). 1958. Karakalpaksko-russkij slovar’. Moscow.
  • Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič et al. (eds.) 1968. Turkmensko-russkij slovar’. Moscow.
  • Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič & Inkižekova-Grekul, Anastasija Ivanovna. 1953. Xakassko-russkij slovar’. Moscow.
  • Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič & Kalmykova, Sof’ja Abdul-Xamidovna. 1963. Nogajsko-russkij slovar’. Moscow.
  • Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič & Toščakova, T. M. 1947. Oirotsko-russkij slovar’. Moscow.
  • Clark, Larry. 1980. Turkic Loanwords in Mongol, I: The Treatment Of Non-Initial S, Z, Š, Č Central Asiatic Journal 24, No. 1/2. 36-59.
  • Clauson, Sir Gerard. 1972. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford.
  • Clauson, Gerard. 1973. The Turkish-Khotanese Vocabulary Re-edited. Zeki Velidi Togan'ın Hatırasına Armağan (İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi V, 1-4). İstanbul. 37-45.
  • Corff, Oliver et al. (eds.) 2013. Auf kaiserlichen Befehl erstelltes Wörterbuch des Manjurischen in fünf Sprachen - „Fünfsprachenspiegel“. Systematisch angeordneter Wortschatz auf Manjurisch, Tibetisch, Mongolisch, Turki und Chinesisch. Wiesbaden.
  • Dankoff, Robert & Kelly, James. 1982-1985. Compendium of the Turkic dialects (Dīwān lughāt al-Turk) by Mahmūd al-Kāshgharī. Duxbury, Massachusetts.
  • D’ayım [D’ajym], Nina Aleksandrovna (ed.) 2004. Altay tildiñ tündük dialektteriniñ temalar aayınča sözligi. Gorno-Altajsk.
  • Doerfer, Gerhard & Tezcan, Semih. 1980. Wörterbuch des Chaladsch (Dialekt von Charrab). Budapest.
  • Emmerick, Ronald E. & Róna-Tas, András. 1992. The Turkish-Khotanese Wordlist Revisited. Central Asiatic Journal 36/3-4. 199-241.
  • Erdal, Marcel. 1991. Old Turkic Word Formation: A Functional Approach to the Lexicon I-II. Wiesbaden.
  • Erdal, Marcel. 2004. A Grammar of Old Turkic. Leiden.
  • Fù Màojì & Hašim & Mihray & Sòng Zhèngchún (eds.). 2000. Wéiwú'ěryǔ Luóbùhuà yánjiū. Peking.
  • Grønbech, Kaare. 1942. Komanisches Wörterbuch. Türkischer Wortindex zu Codex Cumanicus. Kopenhagen: Munksgaard.
  • Gülensoy, Tuncer. 2011. Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcuklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara.
  • Hovdhaugen, Even. 1971. Turkish words in Khotanese. A linguistic analysis. Norsk Tidsskrift for Sprogvidenskap XXIV. 163-209.
  • Joki, Aulis. 1953. Wörterverzeichnis der Kyzyl-Sprache. Studia Orientalia XIX:1. s.p.
  • Judaxin, Konstantin Kuz’mič. 1965. Kirgizsko-russkij slovar’. Moscow.
  • Kurpeško-Tannagaševa, Nadežda Nikolaevna & Apon’kin, Fjodor Jakovlevič.1993. Šorsko-russkij i russko-šorskij slovar’. Kemerovo.
  • Laut, Jens Peter. 2010. Woraus besteht der alttürkische är? In: M. Kappler et al. (eds.) Trans-Turkic Studies: Festschrift in Honour of Marcel Erdal. İstanbul. 51-66.
  • Lei Xuanchun. 1992. Xībù yùgù hàn cídiăn. Chengdu.
  • Lin Lianyun. 1992. Sàlā-Hàn Hàn-Sàlā cíhuì. Chengdu.
  • Lubotsky, Alexander M. 2006. Indo-European ‘heel’. In: R. Bombi et al. (eds.) Studi linguistici in onore di Roberto Gusmani. 1005-1010.
  • Mukambaev, Jeembay. 2009. Kırgız tilinin dialektologiyalık sözdügü. Biškek.
  • Myrzabekova, K. et al (eds.). 1992. Kasachisch-Deutsches Wörterbuch. Almaty.
  • Nişanyan, Sevan. 2021. Nişanyan Sözlük. Çağdaş Türkçenin Etimolojisi. [3rd edition of Sözlerin soyağacı. Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü.] Istanbul.
  • Pekarskij [Piekarski], Èduard Karlovič. 1907-1930 (reprint 1958-1959). Slovar’ jakutskogo jazyka I-III. St. Petersburg.
  • Pavet de Courteille, Abel. 1870. Dictionnaire Turk-Oriental. Destiné principalement à faciliter la lecture des ouvrages de Bâber, d'Aboul-Gâzi et de Mir-Ali-Chir-Nevâï. Paris.
  • Poppe, Nikolaj N. 1938. Mongol’skij slovar’ Mukaddimat al-Adab. Moscow/Leningrad.
  • Radloff, Wilhelm. 1893-1911. Versuch eines Wörterbuch der Türk-Dialecte I-IV. St.-Petersburg.
  • Räsänen, Martti. 1969. Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki.
  • Rassadin, Valentin Ivanovič. 2016. Tofalarsko-russkij slovar’. Moscow.
  • Rassadin, Valentin Ivanovič. 2012. Jazyk Sojotov Burjatii. Elista.
  • Rjumina-Syrkaševa, Ljudmila Timofeevna & Kučigaševa, Nadežda Aleksandrovna. 1995. Teleut-orus sözlik. Teleutsko-russkij slovar’. Kemerovo.
  • Röhrborn, Klaus. 1977-. Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien. Wiesbaden.
  • Róna-Tas, A. 1993. [Appendices to] Introduction to Turkology. 131-170.
  • Sevortjan, Èrvand Vladimirovič (ed.). 1974. Ėtimologičeskij slovar’ tjurkskix jazykov I. Obščetjurkskie i mežtjurkskie osnovy na glasnye. Moscow.
  • Skvorcov, Mixail Ivanovič (ed.). 1982. Čuvašsko-russkij slovar’. Moscow.
  • Stachowski, Marek. 1993. Geschichte des Jakutischen Vokalismus. Cracow.
  • Stachowski, Marek. 2019. Kurzgefaßtes etymologisches Wörterbuch der türkischen Sprache. Cracow.
  • Starostin, Sergej Anatol’evič & Dybo, Anna Vladimirovna & Mudrak, Oleg Alekseevič 2003. Etymological Dictionary of the Altaic Languages 1-3 . Leiden.
  • Steingass, Francis Joseph. 1892. Comprehensive Persian-English dictionary. Beirut.
  • Tenišev, Èdgem Raximovič. 1968. Tuvinsko-russkij slovar’. Moscow.
  • Tenišev, Èdgem Raximovič 1997. Sravnitelno-istoričeskaja grammatika tjurkskix jazykov – Leksika. Moscow.
  • Tumaševa, Diljara Garifovna. 1992. Slovar’ dialektov Sibirskix Tatar. Kazan’.
  • Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. I-XII 1963-1982. Ankara.
  • Uraksin, Zinnur Gazizovič. 1996. Baškirsko-russkij slovar’. Moscow.
  • Uyƣurqə-Hənzuqə Luƣət / Wéi-Hàn cídiǎn. 1982. Ürümči.
  • Ünal, Orçun. 2017. On the Language of the Argippaei: An Ancient Predecessor of Mongolic? Central Asiatic Journal 60: 1-2. 19-49.
  • Verbickij, Vasilij Ivanovič. 1884. Slovar’ altajskago i aladagskago narečij tjurkskago jazyka. Kazan. [Reissued Gorno-Altajsk 2005.]
  • Zieme, Peter. 1975. Ein uigurischer Erntesegen. Altorientalische Forschungen 3. 109-143.
International Journal of Old Uyghur Studies-Cover
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2019
  • Yayıncı: Mehmet ÖLMEZ
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Kereidjin D. Bürgüd, A Study of a Sino-Mongol Glossary Known as the Bei-Lu Yi-yu 北虜譯語, Ulaanbaatar 2017, 226 s.

Mehmet ÖLMEZ

Eski Türkçe ‘Sıpızgu’ Üzerine Bazı Gözlemler

Özlem AYAZLI, Halil İbrahim TAŞKIRAN

Türkçe-Hotanca Kelime Listesi’ndeki ägöčäk <ehau’:cakä> Sözünün Peşinde

Hans NUGTEREN

Eski Uygurcada İkilemeler Üzerine – 2

Mehmet ÖLMEZ