İbrahim İBRAHİM

Sekizinci yüzyıl coğrafyacısı Ebu’l-Fida'nın Takvîmu’l-Buldân kitabında (Almanak Ülkeleri) Kürtler ve onların dağ ülkeleri

Islam coğrafyacısı Ebu'l-Fida'nın Kürtler üzerine araştırması, İslami kaynakların "dağların toprakları (cibâl)" olarak adlandırdığı bu tanım, hem bir yeri hem de onun kültürel özelliklerini belirten bölgeyi irdelemektedir. Ebu'l-Fida olarak bilinen Ebu'l-Fida Imadüddin el-Melikü'l-Müeyyed Ismail b. 'Ali b. Mahmud el-Eyyûbi (ö 732 HS/1331 MS), bu bölgenin Islam medeniyetinin gelişmesinde önemli olduğunu iddia etmiştir. Bu çalışma, Kürtlerin Islam uygarlığına yaptıkları katkılarının gösterildığı kısa bir girişle başlamaktadır. Yaşamı boyunca hüküm süren siyası koşulları belirlemenin yanı sıra, Ebu'l-Fida 'nın yaşamı, yetiştirilme tarzı, yazıları ve İslam kültürüne yaptığı katkıların kısa bır özeti bulunmaktadır. Ayrıca Takvîmu'l-Buldân kitabındaki konular incelendiğinde, kitabın yazılmasına yol açan koşullar, kitabın yaklaşımı ve yazarın Kürtleri nasıl gördüğü ile onların "dağların topraklarında" dağılımı veya çeşıtlı "dağ ülkeleri" gibi ifadelere yer verildiği görülmektedir. Çalışmanın konusu, Kürtlerin yaşadıkları önemli şehirlerden, köylerdeki yaşam alanlarından, çorak arazilerinden ve kırsal yaşamlarından bahsetmeyı gerek kılmıştır Kürtlerin ekonomik, sosyal ve dinsel yaşamının yönleri tek tek incelenmiştir.

Kurds and their mountain homeland in the book Takvimu’l-Buldan (The Almanac of Countries) by eighth century geographer Abu al-Fida

The research of the Islamic geographer Abu l-Fida' on the Kurds deals with the region that Islamic sources refer to as "the territory of the mountains (jibal)" a description that designates both a location and its cultural features. Ebü'l-Fida İmaduddin el-Melikül-Müeyyed İsmail b. 'Ali b. Mahmud el-Eyyûbi (d. 732 AH / 1331AD) known as Abu 1-Fida' (d. 732 AH / 1331 AD) claimed that this region has been significant in the develpment of Islamic civilization. The present study begins with an introduction briefly identifying the Kurds as such and illustrating their contribution to Islamic civilization. As well as pinpointing the political conditions prevailing in his lifetime, there is a short summary of the life of Abū l-Fida', his upbringing, his writings, and his own contributions to Islamic culture. Under consideration is also the book Takvimü'l-Buldan the circumstances leading to the writing of the book, the approach of the book, as well as how the author views the Kurds and their distribution in the "territory of the mountains" or various "mountain countries." The subject matter necessitates mention of significant cities in which the Kurds were living, and their habitation in villages, wasteland and countryside. Aspects of Kurdish economic, social and religious life are discussed by-the-by.

PDF

___

Avaz, Muhammed Munis Ahmed (1995), el-Cuğrafiyun ve er-Rahhaletu‟l-Muslimîn fî Bilâdi‟ş-şâm Zemene‟l-Hurûbi‟s-Salibiyye, yn li‟d-Dirasati ve‟l-Buhûsi‟l-insaniyye ve‟l-ictimaiyye, 1. Baskı, Kahire.
Davudî, Ramazan şerif (2010), Loristan el-Kubra (H. 550 - 827 / M. 1115 - 1424) Dirasatun fî hvaliha‟s-Siyasiyyeti ve‟l-Hazariyye, 1. Baskı, Hani Matbaası, Duhok.
Ebu‟d-Delf, er-Risaletu‟s-Saniyye (1962), Tahkik: Butros Bulgakof ve Enes Halidrof, tercüme: Muhammed Munir Mursi, lemu‟l-Kutub, Kahire.
Ebu‟l-Fidâ, el Mueyyed imaduddin b. ismail (1840), Takvîmu‟l-Buldân, Dâru‟t-Tibaati‟sSultaniyye, Paris.
Ebu‟l-Fidâ, el-Mueyyed imadduddin b. ismail (t:y), el-Muhtasar fî hbâri‟l-Beşer, araştıran Muhammed Zinhum, Muhammed zab ve diğerleri, c. 1, 1. Baskı, Dâru‟l-Meârif, Kahire.
el-Bağdadî, şihabuddin Ebi bdullah Yakut b. bdullah el-Hamevî er-Rûmî (1977), Mucemu‟l-Buldân, c. 3, Dâru Sadir, Beyrut.
el-Bidlisî, şerefhan 2006, şerefname - fî Tarihi‟d-Duveli ve‟l-imarati‟l-Kurdiye, tercüme: Muhammed Ali Avni, c. 1, 2. Baskı, Dâru‟z-Zaman, şam.
el-Hanefî, Muhammed b. B. hmed b. yyas (1975), Bedâi‟u‟z-Zuhûr fî Vakâi‟i‟d-Duhûr, araştırma: Muhammed Mustafa, c. 1, bölüm 1, Dâru‟n-Neşr Franz Steiner Wiesbaden.
el-Mansûrî Baybars (1987), et-Tufetu‟l-Memlkûkiyye fî‟d-Devleti‟t-Turkiye, takdim ve yayın: bdulhamid Salih Hamdân, ed-Dâru‟l-Misriyyeti‟l-Lubnâniyye, Kahire.
el-Yakûbî, hmed b. Yakûb b. ishakb (t.y), el-Buldan, Dâru‟l-Kurubi‟l-ilmiyye, Beyrut.
en-Nakaşbendî, Husameddin li Ğalib (2011), el-Kurd fî Loristan el-Kubra (eş-şemaliyye) ve şehrizor Hilale‟l- sri‟l-Vasît (H. 348 - 511 / M. 959 - 117) Dirasetun Siyasiye Hazariyye, Muessesetu Zeyn, Süleymaniye.
es-Sufyanî, Huda bint Cubeyr (2006), el-Hayatu‟l-ilmiyyeti fî‟r-Rey ve iklîmi‟l-Cibâl fî‟l- sri‟l-Buveyhî, yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, islam Tarihi, Ummu‟l-Kura Üniversitesi, Suudi rabistan, Danışman: Merizan b. Said sirî.
Hallak, Hasan ve Sabbağ, bbas (1999), el-Mucemu‟l-Cami fî‟l-Mustalahati‟l-Eyyubiyye ve‟l-Memlukiyye ve‟l-Osmaniyye Zati‟l-Usuli‟l-Arabiyyeti ve‟l-Farisiyyeti ve‟tTurkiyye, 1. Baskı, Dâru‟l-ilm, Beyrut.
Hasan, Kadir Muhammed (2011), el-imaratu‟l-Kurdiyye fî‟l- hdi‟l-Eyyubî, Dirasutun fî lakatihe‟s-Siyasiyyeti ve‟l-iktktisadiyye (H. 344 - 447 / 945 - 1055) Ruzhelat matbaası, Erbil.
Hoşnav, Hakim Ahmed (2009), el-Kurd ve Buldanuhum inde‟l-Buldaniyyin ve‟r-Rehhaleti‟lMuslimin (H. 232 - 626 / M. 846 - 1229), Dâru‟z-Zeman, 1. Baskı, şam
ibn Hacar el- skalânî (1993), şihâbuddin hmed b. li b. Muhammed b. hmed (1993), edDuraru‟l-Kâmine fî yâni‟l-Mieti‟s-Sâmine, c 1, Dâru‟l-Cîl, Beyrut.
ibn Haldûn, Abdurrahmân (2000), Divânu‟l-Mubteda ve‟l-Haber fî Târîhi‟l- rabi ve‟l-Berber ve men ‟sarahum min Zevî‟ş-ş‟eni‟l-Ekber, c 5, Dâru‟l-Fikr, Beyrut.
ibn Havkal, Ebu‟l-Kasim en-Nuseybî (1992), Kitabu Suvari‟l- rd, Menşurat Dâr Mektebetu‟l-Hayat, Beyrut.
ibn Kesîr, el-Hafizu‟d-Dimaşkî (1988), el-Bidâye ve‟n-Nihâye, c. 14, 7. Baskı, Dâru‟l-Meârif, Beyrut.
ibn Manzur, Muhammed b. Mekrem b. li (1999). Lisanu‟l- rab, c. 5, 3. Baskı, Dâru ihyai‟tTurasi‟l-Arabi, Muessesetu‟t-Tarihi‟l-Arabi.
ibnu‟l-Esir, izzeddin Ebi‟l-Hasan el-Cezerî (1987), el-Kamil fî‟t-tarih, tashih: Muhammed Yusuf ed-Dekkak, c. 7, 1. Baskı, Dâru‟l-Kutubi‟l-ilmiyye, Beyrut.
Kei Lestring (1954), Buldânu‟l-Hiâfeti‟ş-şarkiyye, Tercüme: Beşir Fransis, Korkis Avad, erRâbita Matbaası, Bağdat.
Krachkovsky, Ignaty Yulianovich (1963), Tarihu‟l-Edebi‟l-Cuğrafiyyi‟l-Arabiyy, Tercüme: Salaheddin Haşim, 1. Bölüm, Telif Tercüme Neşriyat Matbaası, Kahire.
Menimine, Hasan (1987), Buveyhi Devletinin Siyasi iktisadi ictimai ve Kültürel Tarihi - Fars Vilayeti- (H. 334 - 447 / M. 946 - 1055), el Dar el Camiiyye, Beyrut.
Miskeveyh, Ebu Ali Ahmed b. Muhammed (t.y), Kitabu Tecarubi‟l-Umem, c. 2, Dâru‟lKitabi‟l-islamî, Kahire.
Muhammed Emin Zeki (1948), Hulasatu Tarihi‟l-Kurdi ve Kurdistan - Tarihu‟d-Duveli ve‟limarati‟l-Kurdiyye fî‟l- hdi‟l-islamî, c. 2, Saadet Matbaası, Mısır.
Muhammedeyn, Muhammed Mahmud (1999), et-Turâsu‟l-Cuğrafiyyu‟l-islâmî, Dâru‟l-Ulûm, 3. Baskı, Riyad.
Puladiyan, Erşek (2013), el-Ekrad mine‟l-Karni‟s-Sabi ile‟l-Karni‟l- şiri‟l-Miladiyeyn Vifka‟l-Masadiri‟l- rabiyye, Tercüme: Bir grup tercüman, 1. Baskı, Dâru‟l-Farabî ve Daru Aras, Beyrut ve Erbil.
Tevfik, Zerar Sıddik (2007), el-Kabailu ve‟z-Zeamati‟l-Kabaliyyeti‟l-Kurdiyyeti fî‟l- sri‟lVasit, ras Müessesesi, Erbil.
Tokuş, Muhammed Suheyl (1997), Tarihu‟l-Memalik fî Misra ve Bilâdi‟ş-şâm, Dâru‟nNefais, Beyrut.