ALINTI SÖZCÜKLERDEKİ KAPALI E ÜZERİNE
Her dilde standart bir yazı dili ve bu dilden farklılaşan yerel ağızlar bulunmaktadır. Türkçede de
standart dilde bulunmayan ancak ağızlarda rastladığımız ses, yapı ve söyleyiş farklılıklarını görürüz.
Konuşma dilinde en az nefes ve enerji harcayarak kendini ifade etme durumu vardır. Dolayısıyla nasıl
ki Türkçe sözcüklerin telaffuzlarında zaman içinde değişiklikler meydana gelmişse alıntı sözcüklerde de aynı
şekilde değişiklikler söz konusu olmuştur.
Anadolu’da birçok ağızda sıkça kullanılan kapalı e sesiyle ilgili pek çok değerlendirme yapılmış ve
genel olarak bu sesin varlığı kabul edilmiştir. Ancak alıntı sözcüklerdeki bu sesle ilgili ayrıntılı bir
değerlendirmede bulunulmamıştır. Bu çalışmada özellikle Doğu Anadolu ağızlarında yabancı sözcüklerde
yaygın olan ve Azerî Türkçesinin etkisiyle açıklayabileceğimiz kapalı e sesi üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Alıntı sözcük, kapalı e
CONCERNING THE CLOSED E IN BORROWING WORDS
Every language has a written language norm and local dialects which differs from the language itself. In
this respect, we observe differences of sound,structure and pronunciation which are seen in dialects but not
included in norm language in Turkish.
Especially in spoken language, there is a state of self expression by consuming the least breath and
energy. Thereby, just as the differences had occured on pronunciation of Turkish words in time; the same
differences happened among borrowing words as well.
Plenty of evaluations had been done related to closed e, which is frequently used in many Anatolian
dialects, and the consistence of this phoneme has been approved. Nevertheless, a detailed evaluation has not
been done upon this sound in borrowing words. In this study, we are going to put emphasis on closed vowel e,
that is common among the foreign words in Eastern Anatolian dialects, which can be explained with the effect of
Azerbaijani Turkish.
Keywords:
Borrowing word, closed e,
___
- AKSOY, Ömer Asım (1946), Gaziantep Ağzı III (Sözlük ve Kullanılmayan Kelimeler), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- AYDIN, Mehmet (2002), Aybastı Ağzı, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- BAYATLI, Hidayet Kemal (1996), Irak Türkmen Türkçesi, Türk Dili Kurumu yayınları, Ankara.
- CAFEROĞLU, Ahmet (1994), Anadolu Dialektolojisi Üzerine Malzeme I-II, Türk Dil Kurumu yayınları ,Ankara.
- — (1994b), Güneydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- —(1994c), Sivas ve Tokat İlleri Ağızlarından Toplamalar, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- — (1995), Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar (Kars, Erzurum, Çoruh İlbaylıkları Ağızları), Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- — (1995b), Anadolu İlleri Ağızlarından Derlemeler (Van, Bitlis, Muş, Karaköse, Eskişehir, Bolu ve Zonguldak İlleri Ağızları), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- — (1995c), Orta Anadolu Ağızlarından Derlemeler (Niğde, Kayseri, Kırşehir, Yozgat, Ankara Vilayetleri ile Afşar, Saçkaralı ve Karakoyunlu Uruklarının Ağızları), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- ERCİLASUN, Ahmet B. (2002) , Kars İli Ağızları (Ses Bilgisi), Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- ERDEM, Mehmet Dursun (Münteha Gül ile) (2006), “Kapalı e (ė) Sesi Bağlamında Eski Anadolu TürkçesiAnadolu Ağızları İlişkisi”, Karadeniz Araştırmaları: Balkan, Kafkas, Doğu Avrupa ve Anadolu İncelemeleri Dergisi, S. 11, Güz 2006, Karam Yayınları, Çorum, s. 111-148, (2006).
- ERDEM, Mehmet Dursun-Güner DAĞDELEN (2012), Karabük ve Yöresi Ağızları (Giriş-İnceleme-Metinler), Karabük Valiliği yayınları, Karabük.
- ERDEM, Mehmet Dursun (2001), Asarcık Ağzı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
- EREN, Hasan (1999), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara.
- EREN, M. Emin (1997), Zonguldak-Bartın-Karabük İlleri Ağızları, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- ERTEKİNOĞLU, Servet (2015), Ahlat Ağzı (Basıma Hazırlanıyor).
- ERTEN, Münir (1994), Diyarbakır Ağzı(İnceleme-Metinler-Sözlük), Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- GEMALMAZ, Efrasiyab (1995), Erzurum İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük ve Dizinler), Türk Dil Kurumu yayınları (3 Cilt), Ankara.
- GÖKÇUR, Engin (2006), Van ve Merkez Köyleri Ağızları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
- — (2012), Van Gölü Havzası Ağızları, Fırat Ünv. Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
- GÖNEN, Mehmet Emin(2003), Van Gölü Kuzey Havzası Ağızları, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
- GÜLENSOY, Tuncer (1988), Kütahya ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- GÜLENSOY, Tuncer-Ahmet BURAN (1994), Elazığ Yöresi Ağızlarından Derlemeler I, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- GÜLSEREN, Cemil (2000), Malatya İli Ağızları(İnceleme-Metinler- Sözlük ve Dizinler), Türk Dil Kurumu yayınları,Ankara.
- GÜNAY, Turgut (2003), Rize İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- GÜNŞEN, Ahmet (2000), Kırşehir ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- KALAY, Emin (1998), Edirne İli Ağızları (İnceleme-Metin), Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- KARAHAN, Leyla (2011), Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- KORKMAZ, Zeynep (1994), Nevşehir ve Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- KOŞAY, Hâmit- Orhan AYDIN (1952), Anadilden Derlemeler II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- OLCAY, Selahattin (1995), Erzurum Ağzı (İnceleme-Derleme-Sözlük), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- ÖZÇELİK, Sadettin-Erdoğan BOZ (2001), Diyarbakır İli Çüngüş ve Çermik Yöresi Ağzı (Dil İncelemesi, Metinler, Sözlük), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- ÖZTÜRK, İrfan (2001), Adilcevaz Ağzı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
- SAĞIR, Mukim (1995), Erzincan ve Yöresi Ağızları(İnceleme-Metinler-Sözlük), Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- SARICA, Bedri (2006), Van Gölü Çevresi Ağızları Sözlüğü, Atlas yayınları, Ankara.
- Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, I-VI, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2009.
- Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Bildirileri (25-30 Mart 2008 Şanlıurfa), Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara 2009.
- Yeni Tarama Sözlüğü (1983), (Düzenleyen: Cem Dilçin), Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
- XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü, I-VIII, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1963-1977 (yeni baskı: 2009).
- ZÜBEYR, Hamit-İshak Refet (1932), Anadilden Derlemeler, Hakiimiyeti Milliye Matbaası, Ankara.
- ZÜLFİKAR, Hamza (1978), Van Gölü Çevresi Ağızlarının Özellikleri, Ömer Asım Aks
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2013
- Yayıncı: Abdülkadir IŞIK