Bu çalışmanın amacı Türk mimarlığında ve düşüncesinde uygulamaları ve fikirleri ile önemli katkıları olan Turgut Cansever’in şehre ve şehrin değişimine ilişkin yaklaşımını ele almaktır. Türkiye şehirlerinin değişiminin açıklanmasında Cansever’in düşünsel birikimiyle ilişki kurulması bir zorunluluktur. Bir mimar için hiç de azımsanmayacak bir birikimin sahibi Cansever’in çeşitli zamanlarda farklı kitaplarda ve dergilerde yayımlanan yazıları taranarak şehrin değişimi sorunsalı etrafında bir okuma yapılmıştır. Bu çerçevede öncelikle Cansever’in şehir yaklaşımının temelleri betimlenmiş, Türkiye şehirlerinin modernleşme sürecinde hangi “hastalıklı” yaklaşımlarla değişime uğratıldığı ele alınmış, modernite karşısında şehrin değişiminin nasıl gerçekleştirilebileceğine ilişkin Cansever’in ortaya koyduğu ilkeler değerlendirilmiştir. Bu çalışma betimsel bir analiz olarak görülse de Cansever’in düşüncelerini belirli bir sorunsal altında sistemleştirme/sınıflandırma/anlama çabası olarak ortaya çıkmıştır. Sanattan mimariye, şehir planlamadan kentsel mevzuata dair çok farklı konularda yapılmış değerlendirmelerin şehirlerin değişim sorunsalı etrafında değerlendirilmesinin, hem günümüz tartışmalarına hem de Cansever’in düşüncelerinin bu tartışmalardaki konumunun anlaşılmasına katkı sağlaması beklenmektedir. Bu çalışmada Cansever’in toplumun, dinî ve kültürel birikimlerle oluşan varlık tasavvurunu öne çıkararak şehirdeki değişimlerin geçmişteki tecrübelere eklemlenmesi ve günümüz problemlerine çözüm aranması gerektiğine ilişkin yaklaşımı ortaya konulmuştur. Bu bağlamda Cansever’in değerlendirmelerini “İslamcı”, “İslamcıgelenekselci”, “gelenekselci”, “yerel” gibi yaklaşımlarla değil modern bir tavır olarak algılamanın daha yerinde olacağı ileri sürülmüştür. Ayrıca Ahmet Hamdi Tanpınar’ın değişimle ilgili görüşlerine yer verilerek Cansever’le olan benzerlikler ve farklılıklar ele alınmıştır.

In this article the thoughts of Turgut Cansever on urbanism and planning are studied together with three principles. Although Cansever’s projects could satisfactorily read from an architectural perspective, the concepts of urbanism and planning are the crucial components of his thought. Considering this issue, it may be mentioned that the intellectual journey of Cansever regarding urbanism and planning can be divided into three significant principles. The first principle related to this issue is “the principle of conservation”. Cansever takes into consideration the concept of conservation in philosophical terms regarding the conservation of moving culture, which results from the relation between nomadism and sedentarism, and in spatial terms regarding the historical architectural heritage of Islamic countries. The second principle is “the principle of neighborhood”. By organizing three significant components such as unity in time, close proximity and interrelation between neighbors, the principle of neighborhood is formed by two small but meaningful elements, specifically, the house and street, and local formations can be taken into consideration as the result of the principle of neighborhood. The last principle is “the principle of economic activity”. Signifying the importance of economic activity by citing the relation between planning and economic life, Cansever points out that the planning of economic activity in a city is indispensable on account of allowing for the formation of different economic centers.