Rusya’nın Kürdoloji Çalışmaları (1787-1947)
Kafkaslar üzerinden Akdeniz’e inme planında Rusya karşısında Osman ve İran devletlerini bulmuş ancak karışık bir etnik yapıya sahip bu iki güçlü devletin içerisinde ilerlemek için etnik topluluklarla ilişki içerisine girmeyi uygun bulmuştur. Bu sebeple Rusya hedef yolu üzerinde bulunan Kürtleri tanıma ve inceleme sürecini başlatmıştır. Kürtlerin dilini öğrenmekle başlayan bu tanıma süreci zamanla Rusları, Kürt edebiyatı oluşturmaya kadar götürmüştür. Rusya bu çalışmaları diğer Avrupa ülkelerinin kürdoloji çalışmalarının aksine tek elden bilimler akademisi ile yürütmüştür. Bu konuyla ilgili kendi araştırmalarını yapan sivil araştırmacılar olduğu gibi Rusya bölgedeki konsolosluk görevlileri ve askeri personelden Kürtlerle ilgili çalışmalar yapılması istenmiştir. Rusya kürdoloji alanındaki çalışmaları günümüze kadar devam ettirmiş ve kendisini bu alanda sürekli geliştirmiştir. Bu çalışmada Rusya’nın kürdoloji konusundaki faaliyetleri ve Rus bilim adamları, askeri görevliler, diplomatların yayımladıkları belli başlı çalışmalar ve raporlar hakkında bilgi verilmesi amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler:
Rusya, Şarkiyatçılık, Kürdoloji, Kürtler, Kafkasya
Russia’s Kurdology Studies (1787-1947)
Ottoman Empire and Iran were in the region against to Russia which aimed to reach the Mediterranean area over Caucasus. Russia tried to progress by building close relationships with the existing ethnic nations so as to go into the borders of the both states which had a mixed ethnic structure. Therefore, Russia wanted to know Kurd nation which exists on the targeted way. This identification period which started with learning Kurdish language enables Russians to make considerable contributions to the Kurdish literature. In this relation, the institutions were established and some efforts were initiated with the name of Kurdology. Russia, in contrast to the Kurdology works of the other European countries, carried out the relevant studies under the umbrella of Academy of Sciences. The consulate and the military personals along with the civic researchers were asked for making investigations related to Kurds with the commands of Russia. The efforts started in the Russia about the Kurdology field have got continued until now, firstly by Soviet Russia, then by Russian Federation; in this way, Russia have made a lot of progress on this area. The current study examines specifically the activities of Russia regarding the Kurdology subject.
Keywords:
Russia, Orientalism, Kurdoloji, Kurds, Caucassus,
___
- Aegleton, William, Mehabad Kürt Cumhuriyeti 1946, İstanbul: Koral Yayınları, 1976.
- Aktı Kavkazskoy Arheografiçeskoy Komissii (Kafkas Arkeografi Komisyonu Belgeleri), C. XII, Tiflis: Kafkas Genel Valiliği Matbaası, 1863-1904.
- Alakom, Rohat, Kars Kürtleri, İstanbul: Avesta Yayınları, 2009.
- Alakom, Rohat, Kürdoloji Biliminin 200 Yıllık Tarihi Geçmişi (1787-1987), Ankara: Deng Yayınları 1991.
- Averyanov, Pyotr İ., Osmanlı İran Rus Savaşlarında Kürtler (19. Yüzyıl), İstanbul: Avesta Yayınları 2010.
- Averyanov, Pyotr İ., Kurdı v voinah Rossii c Persiei i Turtsiei v teçenii XXI stoletiya. Sovremennoe politiçeskoe polojeniye turetskih, persidskih i russkih kurdov; XXI. (Yüzyıl boyunca Rusya'nın İran ile Türkiye savaşlarında Kürtler. Türkiyeli, İranlı v Rusyalı Kürtlerin günümüzde siyasi durumları), Tiflis, 1900.
- Bol'şaya Sovetskaya Antsiklopediya (Büyük Sovyet Ansiklopedisi), Moskova: Sovetskaya Antsiklopediya, 1969-1978.
- Biçer, Bekir, Kürtler, Konya: Çizgi Kitabevi 2014.
- Buşuyev, S.V., Mironov, G. Ye., İstoriya gosudarstva Rossiyskogo: istoriko-biografiçeskiye oçerki, (Rusya devleti tarihi: tarihi-biografik yazılar), Moskova: Knijnaya Palata yayınları, 1994.
- Celil, Celile, Kürt Halk Tarihinden 13 İlginç Yaprak. İstanbul,:Evrensel Basım Yayınları 2007.
- Celil, Celile, Kürt Aydınlanması. İstanbul: Avesta Yayınları 2013.
- Egiazarov, S., "Erivan Kazasındaki Kürtlerin Kısa Etnografik Denemesi", Zapiski Kavkazskogo Otdela İmperatorskogo Russkogo Geografiçeskogo Obşçestva (Rusya İmparatorluğu Coğrafya Topluluğu Kafkasya Bölümü Belgeleri), Tiflis: Kafkas Sivil Yönetim Başkanlığı Matbaası 1891, C. XIII, s. 1-125.
- Halfin, 19. Yüzyılda Kürdistan Üzerine Mücadeleler, Ankara: Komal Yayınevi, 1976.
- Hosking, Geoffrey, Rusya ve Ruslar, İstanbul: İletişim Yayınları 2000.
- İmanov, Vügar , “Rusya'nın Ortadoğu Politikası: Putin Dönemi”, Orta Doğu Yıllığı. İstanbul: Küre Yayınları 2009, s. 377-400.
- Kalimullin, F., V.V. Veliaminov-Zernov kak istorik Kasimovskogo hanstva (Kasım Hanlığı tarihçisi olarak V.V. Veliaminov-Zernov), Kazan: Kazan Devlet Üniversitesi, 2003.
- Kemper M., Conermann S., The Heritage of Soviet Oriental Studies. London: Routledge, 2011.
- Kreyenbroek, Philip G., Sperl, S., Kürtler (Güncel Bir Araştırma), Londra: Cep Kitapları Yayınları, 1994.
- Konak, İsmet, Kürtler ve Bolşevikler: Kürtlerin Sovyet Sistemine Entegrasyonu, Almanya: Imperessum Yayınları, 2014.
- Kononenko, V.İ., Kul'tura. Tsivilizatsiya. Rossia. (Kültür, Medeniyet. Russya), Moskova: Shchit Yayınları, 2003.
- Kurubaş, Erol, Başlangıcından 1960'a Değin Kürt Sorununun Uluslararası Boyutu. Ankara: Ümit Yayıncılık, 1997.
- Lazarev, Mixaîl S., Emperyalizm ve Kürt sorunu (1917-1923), Ankara:Öz-Ge Yayınları, 1989.
- Marr, N. "Yine Çelebi Sözlüğü Üzerine- Ön Asya'da Kürt Milliyetçiliğinin Kültürel Varlığı Sorunu", Zapiski Vostoçnogo Otdela İmperatorskogo Russkogo Arheologiçeskogo Obşçestva (Rusya İmparatorluk Arkeoloji Topluluğu Masası Yazıları), C. XX, Sankt-Peterburg: İmparatorluk İlimler Akademisi Matbaası 1893, s. 99-150. Mavrodin, V.V., Pojdeniye novoy Rossii, (Yeni Rusya'nın Doğuşu), Lenigrad: Leningrad Devlet Üniversitesi yayınları, 1988.
- Meduşevskiy, A., Utverjdeniya absolyutizma v Rossii. Sravnitelno-istoriçeskoe issledovaniye, (Rusya'da mutlakiyetin kuruluşu, karşılaştırılmalı tarihi araştırma), Moskova: Tekst yayınları 1994.
- İslam Ansiklopedisi. Vladimir Minorsky. C.VI. İstanbul, 1967.
- Nikitin, Bazil, Kürtler; Sosyolojik ve Tarihi İnceleme, İstanbul:Özgürlük Yolu Yayınları, 1976.
- Saygın, Selami, Yeni Şark Meselesi, Ankara: Ülke Yayınları 2003.
- Somukian, Manaugh J., Empires in Conflict: Armenia and The Great Powers: 1895-1920, New York: Tauris Academic Studies 1995.
- Şmurlo, E.F., İstoriya Rossii 862-1917, (Rusya Tarihi 862-1917), Moskova: Agraf yayınları 1997.
- Hejare Şamil, Serhed, Kafkasya ve Diasporada Yaşamın Adı: Sürgün ve Özlem; Knyaze İbrahim ve Kürtler, İstanbul:Peri Yayınları, 2007.
- Şamil, Hejare, Sovyet Kürtleri Hakkında Tarihi ve Güncel Bir İnceleme Diaspora Kürtleri, İstanbul: Peri Yayınları, 2005.
- Şimşir, Bilal, Kürtçülük 1787-1923, Ankara: Bilgi Yayınevi 2010.
- Şimşir, Bilal, Kürtçülük II (1924-1999), İstanbul: Bilgi Yayınevi, 2011.
- Taels, Herman, Eski Sovyetler Birliği’nde Kürtler (1927-1994), İstanbul:Peri Yayınları, 2001.
- Yıldırım, Tuğba, Kürt Sorunu ve Devlet; Tedip ve Tenkil (1915-1947), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2011.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: Okur Yazar Derneği
Sayıdaki Diğer Makaleler
XVII-XIX. Yüzyıllarda Osmanlı Dönemi Konut Mimarisinde İç Mekân Tavan Süslemelerine Genel Bir Bakış1
İlhan Özkeçeci, S. Nesli Gül Durukan, Hakan Alacalı
Rusya’nın Kürdoloji Çalışmaları (1787-1947)
Burcu Özdemir, Ayna Askeroğlu Arslan
XVII-XIX. Yüzyıllarda Osmanlı Dönemi Konut Mimarisinde İç Mekân Tavan Süslemelerine Genel Bir Bakış