İlk Meclis’te Gruplar Arası Rekabet ve Partileşme Meselesi
Bu makalede, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Birinci Döneminde meclis içindeki siyasi grupların ortaya çıkış nedenleri, siyasi parti tartışmaları, grupların meclisteki etkileri ve yeterlilikleri incelenmektedir. Böylece mecliste siyasi partilerin ve grupların öneminin ve etkisinin ortaya konması amaçlanmıştır. Büyük Millet Meclisi’nin kuruluş aşamasında fırkacılıktan uzak durulacağı sözü verilmiştir ancak uygulamada bunun mümkün olmadığı görülmüştür. Mecliste çeşitli toplumsal kesimleri temsil eden farklı dünya görüşlerine sahip milletvekillerinin ayrı ayrı söz alması karar alma sürecinin uzamasına ve neredeyse durmasına neden olmuştur. Bu mesele siyasi gruplar kurularak aşılmaya çalışılmış mecliste çoğunluğu sağlayan Birinci Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu kurulmuştur. Birinci Grup mecliste karar alma süreçlerinde etkili olmuştur. Birinci Grup dışında kalan bazı muhalifler birleşerek İkinci Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu’nu kurmuşlardır. Grubun karar alma süreçlerini etkilediği ve Birinci Grubun üzerinde denetim oluşturarak muhalefet partisi gibi hareket ettiği görülmüştür.
Anahtar Kelimeler:
Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu, Siyasi parti, Siyasi grup, Muhalefet
Competition among Political Groups and Political Party Formation Issue in the First Assembly
In this article, the reasons for the emergence of political groups in the First Grand National Assembly of Turkey, the debates on political parties, the effects and qualifications of the groups are examined. Thus, it is aimed to reveal the importance and influence of political parties and groups in the Parliament. During the establishment of the Grand National Assembly, it was promised to avoiding from partisanship, however it was not possible in practice. The fact that deputies with different political views, representing various social strata in the Parliament, took the floor separately, caused the decision-making process to be prolonged and almost stopped. This issue was tried to be overcome by establishing political groups, and the First Anatolian and Rumelian Defense of Rights Society was established, which won the majority in the Parliament. The First Group has been influential in the decision-making processes in the assembly. Some opponents outside the First Group united and formed the Second Anatolian and Rumelian Anatolian and Rumelian Defense of Rights Society. It was seen that the Second Group influenced the decision-making processes and acted like the opposition party by establishing control over the First Group.
Keywords:
The First Grand National Assembly of Turkey, Anatolian and Rumelian Defense of Rights Society, Political party, Political group, Opposition,
___
- “28 Şubat 1338 Tarihli Avans Kanununun Tefsirine Dair İcra Vekilleri Riyaseti Tezekresi ve Kavanini Maliye Encümeni Mazbatası”. TBMM Zabıt Ceridesi. Otuz Dokuzuncu İçtima, 04 Mayıs 1338 (1922): 517-524.
- Adıvar, Halide Edip. Türkün Ateşle İmtihanı. Cumhuriyet, 1998.
- Ağaoğlu, Samet. Demokrat Partinin Yükseliş Sebepleri: Bir Soru. İstanbul: Baha Matbaası, 1972.
- Akbulut, Erden ve Mete Tunçay. Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası (1920-1923). İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
- Arıkoğlu, Damar. Hatıralarım. İstanbul: Tan Gazetesi, 1961.
- Atatürk, Mustafa Kemal. Nutuk. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1970.
- “Bayazıt Mebusu Memet Beyle Rüfekasının, Meclisin Şeklinin Tesbitine, Nisabı Müzakereye ve Tahsisata ve Meclis Azalığı ile İçtima Edebilecek Memuriyetlere Dair Teklifi Kanunisi ile (2/84), Nısabı Müzakere Kanunu Lâyihası”. TBMM Zabıt Ceridesi. Elli Sekizinci İçtima, 4 Eylül 1336 (1920): 509-517.
- Bıyıklıoğlu, Tevfik. “Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisinin Hukuki Statüsü ve İhtilalci Karakteri”. Belleten. XXIV/96 (1960): 637-663.
- “Burdur Mebusu İsmail Suphi Beyin, Bursa'yı İşgal Eden Yunanlıların Yaptıkları Mezalim ve Fecayiin Her Tarafa Nesrine Dair Takrir”. TBMM Zabıt Ceridesi. Otuz Birinci İçtima, 10 Temmuz 1336 (1920): 241-249.
- Buxton, Charles Roden. Turkey in Revolution. London: T. Fisher Unwin, 1909.
- Cebesoy, Ali Fuat. Milli Mücadele Hatıraları. İstanbul: Temel Yayınları, 2010.
- Demirel, Ahmet. Ali Şükrü Bey'in Tan Gazetesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
- Demirel, Ahmet. Birinci Mecliste Muhalefet: İkinci Grup. İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
- Demirel, Ahmet. İkinci Grup'un Kurucularından Salâhattin Köseoğlu'nun Milli Mücadele Hatıraları. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
- Duverger, Maurice. Siyasi Partiler. Çev., Ergun Özbudun. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1974.
- Güneş, İhsan. Birinci TBMM'nin Düşünce Yapısı (1920-1923). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1997.
- “Heyeti Vekilenin Salâhiyet ve Vazifesine Dair Encümeni Mahsusun Kanun Teklifi ve Mazbatası (2/361)”. TBMM Zabıt Ceridesi. Yüz Yirminci İçtima, 01 Aralık 1337 (1921): 423-444.
- “Heyeti Vekilenin Vazife ve Mesuliyetine Dair Kanun”. TBMM Zabıt Ceridesi. Yüz On Altıncı İçtima, 24 Kasım 1337 (1921): 221-234.
- “İcra Vekilleri Muamelâtı”. TBMM Zabıt Ceridesi. Otuz Dördüncü İçtima, 16 Mayıs 1337 (1920): 296-306.
- İnan, Arı. Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün 1923 Eskişehir-İzmit Konuşmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1982.
- İnönü, İsmet. İsmet İnönü'nün Hatıraları. Haz., Sabahattin Selek. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1987.
- “İntihaplar”, TBMM Zabıt Ceridesi. Doksanıncı İçtima, 10 Ekim 1337 (1921): 133-134.
- “İstanbul'da Bulunup Büyük Millet Meclisine İltihak Etmemiş Olan Mebuslar Hakkındaki Kanun”.TBMM Gizli Zabıt Ceridesi. On Üçüncü İçtima, 09 Mayıs 1336 (1920): 12-27.
- Karabekir, Kazım. İstiklal Harbimiz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
- Karabekir, Kazım. Paşaların Kavgası: Atatürk-Karabekir. İstanbul: Emre Yayınları, 2005.
- “Lâhiyalar”. TBMM Zabıt Ceridesi. Doksanıncı İçtima, 10 Ekim 1337 (1921): 135-136.
- “Müzakere Edilen Maddeler”. TBMM Zabıt Ceridesi. Yetmişinci İçtima, 8 Temmuz 1338 (1922): 318-338.
- Okyar, Fethi. Üç Devirde Bir Adam. Haz., Cemal Kutay. İstanbul: Tercüman Yayınları, 1980.
- Orbay, Rauf. Cehennem Değirmeni: Siyasi Hatıralarım. İstanbul: Emre Yayınları, 1993.
- Özalp, Kazım. Milli Mücadele. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1971.
- Özbudun, Ergun. “Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti'nin Hukuki Niteliği”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 1/2 (1985): 475-504.
- Rıza Nur. Hürriyet ve İtilaf Fırkası Nasıl Doğdu, Nasıl Öldü?. İstanbul: Kitabevi, 1996.
- “Sadrâzam Tevfik İmzasiyle Gelen Telgraflar Üzerine, Osmanlı İmparatorluğunun Mukadderatı ve Hilâfet Meselesi Hakkında Müzakere”. TBMM Zabıt Ceridesi. Yüz Yirmi Dokuzuncu İçtima, 30 Ekim 1338 (1922): 269-298.
- Sarıhan, Zeki. Kurtuluş Savaşı Günlüğü. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995..
- Şerif Paşa. Bir Muhalifin Hatıraları. İstanbul: Nehir Yayınları, 1990.
- “Şeriye Vekâleti Bütçesine Zamaim İcrasına Dair Serîye Vekâleti Tezkeresi ve Muvazenci Maliye Encümeni Mazbatası”. TBMM Zabıt Ceridesi. Yüz On Beşinci İçtima, 16 Aralık 1336 (1920): 382-394.
- Tunaya, Tarık Zafer. “İkinci Meşrutiyetin Siyasal Hayatımızdaki Yeri”. Türk Parlamentoculuğun İlk Yüzyılı. Haz., Siyasal İlimler Türk Derneği. Ankara: Ajans Türk Gazetecilik ve Matbaacılık, 1976: 75-131.
- Tunaya, Tarık Zafer. “Türkiye Büyük Meclisi Hükümetinin Kuruluşu ve Siyasi Karakteri”. İstanbul Hukuk Fakültesi Dergisi, 23/3-4 (1958): 227-247.
- Tunaya, Tarık Zafer. Türkiye’de Siyasal Partiler. Cilt. 1. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları, 1988.
- “Vaziyeti Askeriye Hakkında Başkumandan Mustafa Kemal Paşa Hazretlerinin İzahatı ve Vaki Suallere Cevabı”. TBMM Gizli Zabıt Ceridesi. Otuz Dokuzuncu İçtima, 06 Mayıs 1338 (1922): 334-354.
- Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet. İlk Meclis. Yeni Gün Haber Ajansı, 1990.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: Okur Yazar Derneği