27 Mayıs 1960 Darbesi Sürecinde Akis Dergisi’nin Tutumu
1946 yılında kurulan Demokrat Parti, iktidara gelmeden önce demokratikleşme vaatlerinde bulunmuştur. Bu vaatlerden bir kısmı da basına yönelik olmuştur. O dönem basın kuruluşlarının birçoğu da bu vaatlere karşılık vererek Demokrat Parti’yi desteklemiştir. İktidara geldikten sonra değiştirilen Basın Kanunu ile gazeteciler ve basın kuruluşları bir süre özgürce gazetecilik yapabilmişlerdir. Ancak ilerleyen dönemlerde çıkarılan farklı yasalar ve Basın Kanunu üzerinde yapılan değişiklikler vasıtasıyla gazetecilerin özgürce yayın yapma olanağı ortadan kalkmıştır. Demokrat Parti döneminde birçok gazetecinin hapse girdiği ve birçok basın kuruluşunun çeşitli sürelerle kapatıldığı bilinmektedir. Bu çalışmanın konusu olan Akis Dergisi de 1954 yılında yayın hayatına başlamıştır. İlk sayılarda tarafsız bir yayıncılık politikası izlemiştir. Ancak ilerleyen dönemlerde muhalif bir yayın politikası izleyen Akis Dergisi, gündem belirlemeye başlamıştır. Bu çalışmanın amacı Akis Dergisi’nin nasıl muhalif bir yayın politikasına geçtiğini ve özellikle 1960 yılının başından 27 Mayıs Darbesine kadar geçen süreçte nasıl gündem belirlediğini göstermeye çalışmaktır.
Anahtar Kelimeler:
Akis Dergisi, 1960 Darbesi, Demokrat Parti, Basın-Siyaset İlişkileri, Metin Toker
The Attitude of Akis Magazine on the Path to the Coup of May 27, 1960
Founded in 1946, the Democrat Party made promises of democratization before coming to power. Some of these promises were made to the press. Many of the media organizations at that time responded to these promises and supported the Democrat Party. With the Press Law amended after they came to power, journalists and press organizations were able to do journalism freely for a while. However, thanks to the different laws enacted in the following periods and the amendments made to the Press Law, the possibility of journalists to broadcast freely has disappeared. It is known that many journalists were imprisoned during the Democrat Party period and many media outlets were closed for various periods. Akis Magazine, which is the subject of this study, started its publication life in 1954. It followed an impartial publishing policy in the first issues. However, Akis Magazine, which followed an opposing publication policy in the following periods, started to set the agenda. This study aims to try to show how Akis Magazine adopted an oppositional publishing policy and how it set the agenda, especially in the period from the beginning of 1960 to the May 27 coup.
Keywords:
Akis Magazine, 1960 Coup, Democrat Party, Press-Politics Relations, Metin Toker,
___
- 6334 Sayılı Neşir Yoluyla veya Radyo ile İşlenecek Bazı Cürümler Hakkında Kanun, 1954.
- Akis Dergisi. “Kendi Aramızda”, Ankara: Güzel Sanatlar Matbaası, 15.05.1954.
- Akis Dergisi. Ankara: Güzel Sanatlar Matbaası, 22.05.1954.
- Akis Dergisi. Ankara: Güzel Sanatlar Matbaası, 19.06.1954.
- Akis Dergisi. Ankara: Güzel Sanatlar Matbaası, 10.07.1954.
- Akis Dergisi. Ankara: Desen Matbaası, 23.10.1954.
- Akis Dergisi. Ankara: Desen Matbaası, 13.11.1954.
- Akis Dergisi. Ankara: Yeni Matbaa, 16.04.1955.
- Akis Dergisi. Ankara: Yeni Matbaa, 07.05.1955.
- Akis Dergisi. “Ne Umdum Ne Buldum!”, Ankara: Rüzgârlı Matbaa, 06.01.1960.
- Akis Dergisi. “Niçin 1960’ta Halk Partisi’ne Girilir?”, Ankara: Rüzgârlı Matbaa, 27.01.1960.
- Akis Dergisi. Ankara: Rüzgârlı Matbaa, 09.03.1960.
- Akis Dergisi. Ankara: Rüzgârlı Matbaa, 16.03.1960.
- Akis Dergisi. Ankara: Balkanoğlu Matbaacılık, 05.06.1960.
- Akis Dergisi. Ankara: Güneş Matbaacılık, 20.07.1960.
- Akis Dergisi. Ankara: Güneş Matbaacılık, 07.09.1960.
- Akis Dergisi. Ankara: Güneş Matbaacılık, 17.10.1960.
- Akis Dergisi. Ankara: Güneş Matbaacılık, 21.10.1960.
- Akis Dergisi. Ankara: Güneş Matbaacılık, 24.10.1960.
- Akis Dergisi. “İdam Kararı Verilirse…”, Ankara: Hürriyet Matbaası, 26.05.1961.
- Akis Dergisi. “Akis’in Hikayesi”, Ankara: Hürriyet Matbaası, 31.12.1967.
- Akşin, Sina. “Siyasal Tarih 1950-1960”. Yakınçağ Türkiye Tarihi 1908-1980. Cilt 1. Der., Sina Akşin. İstanbul: Kelebek Matbaacılık, 2007.
- Alemdar, Korkmaz ve Ruhdan Uzun. Herkes İçin Gazetecilik. Ankara: Tanyeri Kitap Yayıncılık, 2013.
- Altuğ, Kurtul. 27 Mayıs’tan 12 Mart’a. İstanbul: Koza Yayınları, 1976.
- Arcayürek, Cüneyt. Bir İktidar Bir İhtilal 1955-1960. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1984.
- Arcayürek, Cüneyt. Yeni Demokrasi Yeni Arayışlar 1960-1965. 2. Basım. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1985.
- Atılgan, Gökhan. “Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında”. Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat. 5. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
- Aydemir, Talat. Hatıratım. 3. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2020.
- Basın Kanunu. Resmî Gazete, Sayı: 7564, 24.07.1950.
- Birand, Mehmet Ali, Can Dündar ve Bülent Çaplı. Demirkırat Bir Demokrasinin Doğuşu. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1991.
- Cumhuriyet Gazetesi. “Tedbirleri Tespit Komisyonu Dün Çalışmalarına Başladı”. 11.12.1958.
- Demirer, Mehmet Arif. 27 Mayıs Masallar ve Gerçekler. İstanbul: Toplumsal Yayıncılık, 2012.
- Erer, Tekin. Yassıada ve Sonrası. İstanbul: Rek-Tur Kitap Servisi, 1965.
- Kabacalı, Alpay. Başlangıçtan Günümüze Türkiye’de Basın Sansürü. İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, 1990.
- Korkud, Refik. Millî Mücadele, Cumhuriyet, İnönü, Matbuat. Türkiye Fikir Ajansı, 1959.
- McCombs, Maxwell E., Donald L. Shaw. “The Agenda Setting Function of Mass Media”. The Public Opinion Quarterly. 36/2, 1972.
- McCombs, Maxwell E. “The Agenda-Setting Approach”. Handbook of Political Communication, Ed., Dan D. Nimmo ve Keith R. Sanders. London: Sage Publications, 1981.
- McQuail, Denis, Sven Windahl. İletişim Modelleri. Çev: Konca Yumlu. 3. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi, 2010.
- Önder, Meltem. “1960 Darbesi Sürecinde Akis Dergisi”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. XIV/28, 2014.
- Özcan, Muhsin. “Başlangıcından Günümüze Türkiye’de Haftalık Haber Dergiciliğinin Gelişim Evreleri (Akis Dergisi Örneği)”. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 1996.
- Şahhüseyinoğlu, H. Nedim. Dünden Bugüne Düşünceye ve Basına Sansür. Ankara: Paragraf Yayınevi, 2005, s. 95.
- Takeshita, Toshio. “Exploring the Media’s Roles in Defining Reality: From Issue-Agenda Setting to Attribute-Agenda Setting”. Communication and Democracy. Ed., M. McCombs, D. L. Shaw, D. Weaver. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, 1997.
- Taylak, Muammer. 27 Mayıs ve Türkeş. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1977.
- TBMM Zabıt Ceridesi. “Bursa Mebusu Hulusi Köymen ve iki arkadaşının, Türkiye Büyük Millet Meclisi çalışmalarına 1 Teşrinisani 1955 gününe kadar ara verilmesi hakkında takriri”. Devre 10, Cilt 7, İçtima 1, 21.05.1955.
- TBMM Zabıt Ceridesi. “Tokat Mebusu Faruk Ayanoğlu’nun, 1950 Senesinden Sonra Haklarında Adli Takibat Yapılan Basın Mensuplarına Dair Sualine Adliye Vekili Esat Budakoğlu’nun Tahriri Cevabı”. Devre: 11, Cilt 5, İçtima 2, 26.11.1958.
- TBMM Zabıt Ceridesi. “Tahkikat Komisyonu Kurulması Talebi Üzerine CHP Genel Başkanı İsmet İnönü’nün Konuşması”. Devre: 11, Cilt: 13, İçtima: 8, 18.04.1960.
- TBMM Zabıt Ceridesi. “Ankara Mebusu Avni Doğan ve 54 Arkadaşının, Basın Mevzuunda Meclis Tahkikatı Açılmasına Dair Takriri”. Devre: 11, Cilt: 11, İçtima: 3, 16.11.1960.
- Toker, Metin. Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları 1944-1973, DP Yokuş Aşağı 1954-1957. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1991.
- Toker, Metin. Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları 1944-1973: Demokrasiden Darbeye 1957-1960. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1991.
- Topuz, Hıfzı. II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2003.
- Türkeş, Alparslan. 27 Mayıs, 13 Kasım, 21 Mayıs ve Gerçekler. İstanbul: Hamle Basın-Yayın, Tarihsiz.
- Yalman, Ahmet Emin. Yakın Tarihte Gördüklerim Geçirdiklerim. Cilt 2. İstanbul: Pera Turizm Ticaret A. Ş., 1997.
- Zürcher, Erik Jan. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. Çev., Yasemin Saner Gönen. 19. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: Okur Yazar Derneği