Çiğdem KARAKAYALI AY, Tuba Enise BENLİ, Zeliha ÖZŞAHİN

DOĞUM SONU DÖNEM KADINLARDA SAĞLIK OKURYAZARLIĞI VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLER

Bu araştırma, lohusaların sağlık okuryazarlığı düzeylerini ve ilişkili faktörleri belirlemek amacı ile yapıldı. Kesitsel nitelikte planlanan bu araştırma Türkiye'nin doğusunda bulunan bir kamu hastanesinin lohusa servisinde yatan 597 lohusa üzerinde yürütüldü. Veriler “Kişisel Bilgi Formu” ve “Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (SOÖ)” kullanılarak toplandı. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistiklerin (sayı, yüzde dağılımı, ortalama, standart sapma) yanı sıra, t-testi, tek yönlü varyans analizi ve kruskall wallis analizi kullanıldı. Araştırmaya kapsamındaki lohusaların %82.9’unun sağlık kontrollerine düzenli olarak gittiği, %66.5’inin normal doğum yaptığı, %58.5’inin doğumunu ebe yönetiminde gerçekleştirdiği, %68.7’sinin gebeliğinin planlı olduğu, %87.1’inin doğuma hazırlık eğitimi almadığı ve %70.1’inin sigarayı hiç kullanmadığı saptandı. Lohusaların sağlık okuryazarlığı ölçeğinden aldıkları puan ortalaması 105.05±16.44’tür. Lohusaların sağlık okuryazarlığı toplam puan ortalamaları ile yaş, eğitim düzeyi, çalışma durumu, yaşadığı yerleşim yeri, sosyal güvence varlığı, aile tipi, sağlık kontrollerine düzenli gitme durumu, gebeliğin planlı olması, doğuma hazırlık eğitimi alması ile arasında anlamlı fark bulundu (p<0.001; p<0.05). Lohusaların sağlık okuryazarlığı düzeyinin sosyo-demografik ve obstetrik özelliklerle ilişkili olduğu bulundu. Bu doğrultuda gebelik öncesi, gebelik ve doğum sonu dönemlerinde kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyinin belirlenmesi ve artırılması, bazı sağlığı koruma davranışlarının kazanılmasında etkili olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Doğum sonu dönem, Lohusa, Sağlık okuryazarlık

Health Literacy and Associated Factors in Postpartum Women

This research was carried out to determine the health literacy levels of puerperant women and related factors. This cross-sectional study was conducted on 597 puerperant women hospitalized in the puerperal ward of a public hospital in eastern Turkey. The data were collected using the "Personal Information Form" and "Health Literacy Scale (HLS)". In addition to descriptive statistics (number, percentage distribution, mean, standard deviation), t-test, one-way analysis of variance and kruskall wallis analysis were used in the analysis of the data. Of the puerperant women included in the research; 82.9% of them went to health checks regularly, 66.5% gave birth normally, 58.5% gave birth under the management of midwives, 68.7% had a planned pregnancy, 87.1% did not receive childbirth preparation training and 70.1% never smoked. found not to be used. The mean score of puerperal women from the health literacy scale is 105.05±16.44. There was a significant difference between the mean health literacy total score of the puerperal women and their age, education level, employment status, place of residence, presence of social security, family type, regular health check-ups, planned pregnancy, and receiving birth preparation training (p<0.001; p<0.05). It was found that the level of health literacy of puerperants was related to socio-demographic and obstetric characteristics. In this direction, determining and increasing the level of health literacy of women in the pre-pregnancy, pregnancy and postpartum periods will be effective in gaining some health protection behaviors.

Keywords:

Health literacy, Postpartum period, Puerperant woman,

PDF

___

Aktan, G. V. ve Özdemir, F. (2020). Klimakterik dönemdeki kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyi. Cukurova Medical Journal, 45(1), 352-361. doi: 10.17826/cumj.641709
Amiresmaili, M., Nekoei Moghadam, M., Sadeghi, A., Saber, M., Taheri, G., Hosseini, S. H. ve Rezazadeh, J. (2014). Study of health literacy level of women referring to health centers in 2010. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences, 5(5), 1071-1078. doi: 10.29252/jnkums.5.5.S5.1071
Amoah, P. A. ve Phillips, D. R. (2020). Socio-demographic and behavioral correlates of health literacy: a gender perspective in Ghana. Women & Health, 60(2), 123-139.
Aras, Z. ve Temel Bayık, A. (2017). Sağlık okuryazarlığı ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 25(2), 85-94.
Asadi, L., Amiri, F. ve Safinejad, H. (2020). Investigating the effect of health literacy level on improving the quality of care during pregnancy in pregnant women covered by health centers. Journal of education and health promotion, 9.
Ayaz Alkaya, S. ve Ozturk, F. O. (2021). Health literacy levels of women and related factors in Turkey. Journal of Nursing Research, 29(6), e180.
Aydın, D. ve Aba, Y. A. (2019). Annelerin sağlık okuryazarlığı düzeyleri ile emzirme öz-yeterlilik algıları arasındaki ilişki. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 12(1), 31-39.
Cheng, Y. L., Shu, J. H., Hsu, H. C., Liang, Y., Chou, R. H., Hsu, P. F., ...Chan, W. L. (2018). High health literacy is associated with less obesity and lower Framingham risk score: Sub-study of the VGH-Healthcare trial. PloS One, 13(3), e0194813.
Charoghchian Khorasani, E., Peyman, N. ve Esmaily, H. (2018). Measuring maternal health literacy in pregnant women referred to the healthcare centers of Mashhad. Journal of Midwifery and Reproductive Health, 6(1), 1157-1162. Doi:10.22038/JMRH.2017.9613.
Erkal, Y. A. (2019). The effects and related factors of health literacy status and self-efficacy of pregnant women. International Journal of Caring Sciences, 12(3), 1815-1824.
Ertan, D. ve Yılmaz, M. (2021). Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde tedavi gören bebeklerin annelerinin sağlık okuryazarlık düzeylerinin evde bebek bakım bilgisi ile ilişkisi. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(2), 31-38.
Friis, K., Lasgaard, M., Osborne, R. H. ve Maindal, H. T. (2016). Gaps in understanding health and engagement with healthcare providers across common long-term conditions: a population survey of health literacy in 29 473 Danish citizens. BMJ open, 6(1), e009627.
Goto, E., Ishikawa, H., Okuhara, T. ve Kiuchi, T. (2019). Relationship of health literacy with utilization of health-care services in a general Japanese population. Preventive Medicine Reports, 14, 100811.
Guler, D. S., Sahin, S., Ozdemir, K., Unsal, A. ve Uslu Yuvacı, H. (2021). Health literacy and knowledge of antenatal care among pregnant women. Health & social care in the community, 29(6), 1815-1823.
Heijmans, M., Waverijn, G., Rademakers, J., van der Vaart, R. ve Rijken, M. (2015). Functional, communicative and critical health literacy of chronic disease patients and their importance for self-management. Patient Education and Counseling, 98(1), 41-48.
Hirooka, N., Kusano, T., Kinoshita, S., Aoyagi, R., Saito, K. ve Nakamoto, H. (2022). Association between health literacy and purpose in life and life satisfaction among health management specialists: a cross-sectional study. Scientific Reports, 12(1), 1-7.
Kickbusch, I. L. O. N. A., Pelikan, J. M., Apfel, F. ve Tsouros, A. D. (2013). The solid facts: Health literacy. Denmark: The World Health Organisation Regional Office for Europe.
Kilfoyle, K. A., Vitko, M., O'Conor, R. ve Bailey, S. C. (2016). Health literacy and Women's reproductive health: a systematic review. Journal of Women's Health, 25(12), 1237-1255.
Marcin, J. P., Schembri, M. S., He, J. ve Romano, P. S. (2003). A population-based analysis of socioeconomic status and insurance status and their relationship with pediatric trauma hospitalization and mortality rates. American Journal of Public Health, 93(3), 461-466.
Maricic, M., Curuvija Amanovic, R. ve Stepovic, M. (2020). Health literacy in female–association with socioeconomic factors and effects on reproductive health. Serbian Journal of Experimental and Clinical Research.
Musich, S., Wang, S. S., Kraemer, S., Hawkins, K. ve Wicker, E. (2018). Purpose in life and positive health outcomes among older adults. Population Health Management, 21(2), 139-147.
Palumbo, R., Annarumma, C., Adinolfi, P., Musella, M. ve Piscopo, G. (2016). The Italian Health Literacy Project: Insights from the assessment of health literacy skills in Italy. Health Policy, 120(9), 1087-1094.
Sahin, E., Yesilcinar, I., Geris, R., Pasalak, S. I. ve Seven, M. (2021). The impact of pregnant women’s health literacy on their health-promoting lifestyle and teratogenic risk perception. Health Care for Women International, 42(4-6), 598-610.
Schillinger, D., Grumbach, K., Piette, J., Wang, F., Osmond, D., Daher, C. ve Bindman, A. B. (2002). Association of health literacy with diabetes outcomes. Jama, 288(4), 475-482.
Senol, D., Göl, I. ve Ozkan, S. (2019). The effect of health literacy levels of pregnant women on receiving prenatal care: a cross-sectional descriptive study. Int J Caring Sci, 2(3), 1717-1724.
Sentell, T. (2012). Implications for reform: survey of California adults suggests low health literacy predicts likelihood of being uninsured. Health Affairs, 31(5), 1039-1048.
Toçi, E., Burazeri, G., Sorensen, K., Jerliu, N., Ramadani, N., Roshi, E. ve Brand, H. (2013). Health literacy and socioeconomic characteristics among older people in transitional Kosovo. British Journal of Medicine and Medical Research, 3(4), 1646-1658.
Toksoy, K. H. ve Cesur, B. (2020). The relationship between health literacy and breastfeeding attitude in primiparous women. International Journal of Caring Sciences, 13(3), 1930.
World Health Organization. (2009). 7th Global Conference on Health Promotion: Track Themes. Mart 2022 tarihinde http://www.who.int/healthpromotion/conferences/7gchp/track2/en/ adresinden erişildi.
Yeşilçınar, İ., Şahin, E. ve Mercan, D. (2021). Postpartum dönemdeki kadınların sağlık okuryazarlığı ile geleneksel uygulamalara başvurmaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 15(3), 594-601.