Obsesif Kompulsif Bozukluğun Dini Kavramlarla İlişkisi ve Manevî/Dini Temelli Tedavi Yaklaşımları: Teorik Bir Bakış

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), istem dışı beliren ve kaygıya neden olan düşünceler, dürtüler ve düşlemlerden oluşan obsesyonlar ile bu obsesyonların oluşturduğu sıkıntıyı azaltmak için istekli olarak yapılan zihinsel ve davranışsal tepkiler şeklinde ortaya çıkan psikiyatrik bir hastalıktır. Çeşitli semptom örüntülerine göre sınıflandırılan bu hastalığın alt tiplerinden biri de dini obsesyon ve kompulsiyonlardır. Bu çalışmada, dini içerikli obsesyonel düşüncelerin yanı sıra ibadeti engelleyip Allah’tan uzaklaştıran ve olumsuz olarak nitelendirilebilecek davranışlara yol açan her türlü obsesyonel düşünce ile dini kavramların ilişkisi değerlendirilmektedir. Bu doğrultuda obsesyonların dini literatürdeki karşılığına dair bazı tespitlerde bulunulmakta ve obsesyonlardan muzdarip olan kişilerin bu düşünceleri yorumlama biçimi İslamî yaklaşıma göre açıklanmaktadır. Teorik bir bakışla ele alınan bu çalışmanın farmakolojik tedavinin yanında farklı terapötik tedavi yöntemleriyle entegre edilen manevî/dini temelli tedavi yaklaşımlarını geliştirmeye katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Obsesif Kompulsif Bozukluk, Dini Obsesyon ve Kompulsiyonlar, Vesvese, Havâtır, Manevi/Dini Temelli Tedavi Yaklaşımları

The Relationship between Obsessive Compulsive Disorder and Religious Concepts and Spiritual/Religious Based Treatment Approaches: A Theoretical Review

Obsessive-compulsive disorder (OCD) is a psychiatric illness that occurs as a repetitive mental and behavioral response to reduce the annoyance of thoughts, impulses, and images that appear and cause anxiety. One of the subtypes of this disease, classified according to various symptom patterns, is religious obsessions and compulsions. In addition to obsessional thoughts with religious concepts, the relationship between any obsessional thoughts, which prevents worship and dismisses people from Allah and leads to behaviors that can be described as negative, are evaluated in this study. Accordingly, some determinations are made regarding the response of obsessions in religious literature and the way people who suffer from obsessions interpret these thoughts is explained according to the Islamic approach. Along with pharmacological treatment, spiritual/religious based treatment approaches integrated with different therapeutic treatment methods are evaluated and a number of features that are thought to contribute to the treatment are listed in this study.

Keywords:

Obsessive-Compulsive Disorder, Religious Obsessions and Compulsions, Vesvese (Scrupulosity), Khawatir, Spiritual/Religious Based Treatment Approaches,

PDF

___

Abramowitz, Jonathan S. - Jacoby, Ryan J. “Scrupulosity: A Cognitive-Behavioral Analysis and Imlications for Treatment”. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders 3 (2014), 140-149.
Abramowitz, Jonathan S. vd.. Obsesif Kompulsif Bozukluk ve Bağlantılı Sorunlar Klinik El Kitabı. çev. Yıldırım B. Doğan. İstanbul: Okyanus Yayınları, 2008.
Amerikan Psikiyatri Birliği. Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı (DSM-5). çev. Ertuğrul Köroğlu. Ankara: Hekimler Yayın Birliği, 2014.
Angın, Yasemin. “Çocukluk Çağı Örseleyici Yaşantıların Tanrı Algısına Etkisi: Bir OKB Vakası Örneği”. II. Uluslararası Manevî Danışmanlık ve Rehberlik Kongresi Bildirileri (İstanbul, 22-24 Kasım 2018). haz. Kolektif, 329-343. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 2019.
Aydın, Hayati. “Kur’an ve Sünnet Işığında Vesvese ve Şüphe”. Kur’an Mesajı İlmi Araştırmalar Dergisi 10,11,12 (1998), 128-136.
Ayten, Ali. Din ve Sağlık. İstanbul: Marmara Akademi Yayınları, 2018.
Beck, Judith S. Bilişsel Davranışçı Terapi Temelleri ve Ötesi. çev. Muzaffer Şahin - Itır Tarı Cömert. İstanbul: Nobel Yayınları, 2016.
Buhr, Kristin - Dugas, Michel J. “The Intolerance of Uncertainty Scale: Psychometric Properties of the English Version”. Behavior Research and Therapy 40 (2002), 931-945.
Butcher, James N. vd.. Anormal Psikoloji. çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2013.
Ciarrocchi, Joseph W. The Doubting Disease: Help for Scrupulosity and Religious Compulsions. Mahwah, NJ: Integration Books, 1995.
Çelik, İsa. “Tasavvufi Düşüncede Havâtır”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 2/1 (2002), 157-170.
Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB). Hadislerle İslam (III). 7 Cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2013.
Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB). Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: DİB Yayınları, 6. Basım, 2015.
Ekberi, Selahaddin Ed-Dimeşki. Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. çev. Zafer Erginli vd.. İstanbul: Kalem Yayınevi, 2006.
Elliott, Charles H. - Smith, Laura L. Obsesif-Kompulsif Bozukluk. çev. Fuat Can Çalışkan. Ankara: Nobel Yaşam Yayınları, 2018.
Freud, Sigmund. “Obsessive Actions and Religious Practices”. ed. James Strachey. The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud 9 (1907), 115- 128.
Gazali, Ebu Hamid Muhammed. İhya-u Ulumiddin (III). 4 Cilt. İstanbul: Hikmet Yayınları, 1387/2002.
Gazali, Ebu Hamid Muhammed. Mükâşefetü’l Kulûb. çev. Ali Kaya. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2003.
Gençöz, Tülin. “Kaygı Bozukluklarının Tedavisinde Kognitif-Yeniden Yapılandırma Tekniğinin Uygulanışı”. Kriz Dergisi 9/2 (2001), 23-28.
Gökçakan, Nurcan. “Bir Obsesif Kompulsif Bozukluk Vakasında Bilişsel-Davranışçı Terapi Uygulaması”. Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 1/1 (2005), 81-90.
Kanar, Mehmet. Arapça Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları, 2009.
Karancı, Nuray vd.. “Önsöz”. Obsesif-Kompulsif Bozukluk: Bilişsel-Davranışçı Yaklaşım, Terapi ve Sık Kullanılan Ölçekler. ed. Nuray Karancı vd.. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 2012.
Kızılgeçit, Muhammed. Hâris El Muhâsibî’de Dini Davranışın Psikolojik Temelleri. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2015.
Kızılgeçit, Muhammed. Din Psikolojisinin 200’ü. Ankara: OTTO Yayınları, 2017.
Koyuncu, Ahmet. Takıntı, Kuruntu, Vesvese (Obsesif-Kompulsif Bozukluk). İstanbul: Roza Yayınevi, 2017.
Köroğlu, Ertuğrul vd.. Obsesif-Kompulsif Bozukluk. Ankara: Medikomat Yayınları, 1995.
Köse, Ali. Freud ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
Lewis, Christopher A. “Religiosity and Obsessionality: The Relationship Between Freud’s Religious Practices”. The Journal of Psychology 128/2 (1994), 189-196.
Maturidi, Ebu Mansur. Kitabü’t Tevhid Tercümesi. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
Miller, Chris H. - Hedges, Dawson W. “Scrupulosity Disorder: An Overview and Introductory Analysis”. Journal of Anxiety Disorders 22 (2007), 1042-1058.
Muris, Peter vd.. “Thought-Action Fusion and Anxiety Disorder Symptoms in Normal Adolescents”. Behavior Research and Therapy 39/7 (2001), 843-852.
Mutçalı, Serdar. Arapça - Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları, 2012.
Purdon, Christine - Clark, David A. Takıntılarla Başa Çıkma Obsesif-Kompulsif Bozukluğunuzu Kontrol Altına Almanın Yolları. çev. Aylin Gündoğdu - Pınar İşçen. İstanbul: Psikonet Yayınları, 2013.
Santa, Thomas M. Understanding Scrupulosity Questions and Encouragement. Missouri: Liguori Publications, 2017.
Siev, Jedidiah - Huppert, Jonathan D. “Treatment of Scrupulosity-Related Obsessive Compulsive Disorder”. Clinical Handbook of Obsessive-Compulsive and Related Disorders. ed. Eric A. Storch - Adam B. Lewin. 39-54. Switzerland: Springer International Publishing, 2016.
Steketee, Gail vd.. “Religion and Guilt in OCD Patients”. Journal of Anxiety Disorders 5 (1991), 359-367.
Tek, Cenk - Uluğ, Berna. “Religiosity and Religious Obsessions in Obsessive-Compulsive Disorder”. Psychiatry Research 104 (2001), 99-108.
Toprak, Taha Burak. “Dini Obsesyon ve Kompulsiyonların Psikoterapisinde Kuramlar, İmkanlar, Sınırlılıklar”. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi 1/1 (2018), 123-141.
Toprak, Taha Burak. - Emül, Murat. “A Contrubition Attempt to Contemporary OCD Theories: “Meratib-i İlim of Dimağ Framework within Islamic Tradition”. 23. Annual OCD Congress Posters (Chicago, 27-31 Temmuz 2016).
Vatan, Sevginar. “Bağlanma ve Obsesif Kompulsif Belirtiler Arasındaki İlişkide Obsesif İnançların Aracı Rolünün İncelenmesi”. Anadolu Psikiyatri Dergisi 16 (2015), 155-163.
Witzig, Ted. “Developing Effective Treatment Plans for Religious Scrupulosity with Emphasis on Adult Clients”. 24. Annual OCD Congress Studies (San Francisco, 7-9 Temmuz 2017).
Yavuz, Yusuf Şevki. “Havâtır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/523-526. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili Tefsiri (X). Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
Zohar, Ada H. vd.. “Religiosity and Obsessive-Compulsive Behavior in Israeli Jews”. Behaviour Research and Therapy 43 (2004), 857-868.