İSLÂM SİYASET DÜŞÜNCESİNE SÛFÎ GÖZÜYLE BAKMAK: HİLYETÜ’L-EVLİYÂ’DA HALİFE ÖMER B. ABDÜLAZİZ

Bu makale, Platon’un Devlet’inde idealize edilen filozof-kralın karşılığı olarak İslam siyasetdüşüncesinde sırasıyla peygamber-kral, râşid halife ve âdil sultan/velî-emîr şeklinde ortaya çıkanyöneticilerden, âdil sultan/velî-emîr olarak Ömer b. Adülaziz'in (ö. 101/720) vasıflarını, EbûNu‘aym el-Isfahânî'nin (ö. 430/1038) Hilyetü'l-evliyâ'sının tasvir ettiği üzere ele almaktadır. ZiraEbû Nu‘aym'ın eserinde sûfîler arasında zikrettiği tek siyasî kişilik -râşid halifeler istisnâ tutulursaÖmer b. Abdülaziz'dir. Dolayısıyla Ebû Nu‘aym'ın eserinde çizdiği Ömer b. Abdülaziz'inyönetimine dair tasvirin, İslam siyaset düşüncesi metinlerinin ilk kaynaklarından biri olduğusöylenebilir. Makale, İslam siyaset düşüncesi için dolaylı da olsa en erken tarihli verilere kaynaklıkeden Hilyetü'l-Evliyâ'nın, sûfî müellifinin gözünden İslam siyaset düşüncesinde âdil sultanınvasıflarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Hilyetü'l-evliyâ'da müellif her ne kadar yorum yapmayıprivayetlere yer vermiş olsa da onun eserinde Ömer b. Abdülaziz'i sûfîlerin arasına yerleştirip onunhakkındaki rivayetlerin ağırlık noktasının da siyasetle/yönetimle ilgili olması bu makalenin odaknoktasını meydana getirmiştir.

LOOK AT ISLAMIC POLITICAL THOUGHT WITH THE EYE OF SUFI: CALIPH ʿUMAR IBN ʿABD AL-ʿAZĪZ IN HİLYAT AL-AWLIYĀ’

This work deals with the qualities of ʿUmar ibn ʿAbd al-ʿAzīz as the just sultan, as described by the Hilyat al-awliyā’ of Abū Nuʿaym al-Iṣfahānī (d. 430/1038). For, the only political personality that Abū Nu‘aym mentions among the sufīs in his work -except for the rashid caliphs- ‘Umar b. ‘Abd al-‘Azīz. Therefore, it can be said that Abū Nu‘aym's description of ‘Umar b. ‘Abd al-‘Azīz's rule in his work is one of the first sources of Islamic political thought texts. This work aims to reveal the qualities of the just sultan in Islamic political thought through the eyes of the sufī author of Hilyat al-awliyā’, who is the source of the earliest data for Islamic political thought, albeit indirectly. Although the author did not comment and included narrations in Hilyat al-awliyā’ the focus of this work was that he placed ʿUmar ibn ʿAbd al-ʿAzīz among the sufīs in his work and the narrations about him were about politics

PDF

___

Adalıoğlu, Hasan Hüseyin. "Siyasetnâme". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/306-308. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
Atçeken, İsmail Hakkı. "Ömer b. Abdülazîz Dönemi Sonrası Emevî İdarecilerinin Mevâlî Politikaları". SÜİF Dergisi 13 (2002). 69-88.
Babanzâde, Ahmed Naim. Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi. 10. Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1984.
Bağdatlı, Özlem. İslam Siyaset Düşüncesinin Kavramsal Temelleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
Bahâeddinzâde. Siyâsetnâme. Kütahya: Zeytinoğlu İlçe Halk Kütüphanesi. 19a -26a. Platon. Devlet. çev. S. Eyuboğlu-M. Ali Cimcoz. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1992.
Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan. el-Medînetü'l-fâzıla. thk ve çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yay. 2018.
Hobbes, Thomas. Leviathan. çev. Semih Lim. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları 2005. İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec. Sıfatu's-Safve. 4. Cilt. thk. Târık Muhammed Abdü'l-Mün‘im. İskenderiye: Dâru İbn Haldun, ts.
İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec. Sîretu ve menâkibu Ömer b. Abdi'l-‘azîzi'l-halîfeti'z-zâhid. thk. Na‘îm Zerzûr. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1984.
İsfahânî, Ebû Nu‘aym Ahmed b. Abdillâh. Hilyetü'l-evliyâ ve tabakātü'l-asfiyâ. 10. Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1988.
Kandemir, Mehmet Yaşar-Zevalsız, Halit-Şimşek, Ümit. Âyet ve Hadislerle Açıklamalı Kur’ân-ı Kerim Meâli. 2. Cilt. İstanbul: MÜİFV Yayınları, 2011.
Koyuncu, Mevlut. "Velîd I". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/30-31. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
Mes‘ûdî, Ebü'l-Hasen Alî b. el-Hüseyn b. Alî. Murûcu'z-zeheb ve me‘âdinü'l-cevher. 4. Cilt. nşr. Kemâl Hasan Mer‘î. Beyrut: el-Mektebetü'l-‘Asriyye, 2005.
Mürteza Köse, "Sosyal Siyaset Kavramı ve Ömer b. Abdülaziz'in Sosyal Siyaseti", AÜİF Dergisi, 34 (2010), 75-96.
Ocak, Ahmet Yaşar. İslam Türk İnançlarında Hızır-İlyas Kültü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2007.
Özkuyumcu, Nadir. "Hişam b. Abdülmelik". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/158-150. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
Pala, İskender. "Nasihatnâme". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/409-410. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Serrâc, Ebû Nasr Tûsî. el-Luma. thk. Muhammed Edîb el-Câdir. Ürdün: Dâru'l-Feth, 2016.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Tarihu't-Taberî. 11. Cilt. thk. Ebu'l-Fazl İbrahim. Mısır: Dâru'l-Meârif, 2. Basım. ts.
Toktaş, Fatih. "İbn Rüşd'ün Eflatun'un Devlet'ini Okuyuş Tarzı". 226-237. Medeniyet ve Klasik. haz. Halit Özkan-Nurullah Ardıç-Âlim Arlı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2007.
Türer, Osman. "Hilyetü'l-evliyâ". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.18/51-52. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
Yiğit, İsmail. "Emevîler". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/87-103. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru a‘lâmi'n-nübelâ. 25. Cilt. thk. Şuayb Arnavut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1982.