KUR’ÂN’A GÖRE AİLEYİ AYAKTA TUTAN BAZI KAVRAMLAR VE BU BAĞLAMDA HZ. İBRÂHÎM’İN ÖRNEKLİĞİ

Kur’ân-ı Kerîm’de “ehl” ve “âl” olmak üzere iki farklı kelimeyle ifade edilen aile kavramına pekçok âyette yer verilmiş; ailede eşlerin karşılıklı hak ve görevleri, evlenme, boşanma ve miras gibibazı konular açıklanmış, ailenin eşler için bir sekine yeri oluşuna dikkat çekilmiştir. Hz. Âdem’lebirlikte eşinden de bahsedilmiş olması, insanın yalnız bir varlık olmadığına; evlatlarından haberverilmiş olması ise ailenin insanlık tarihiyle yaşıt bir kurum olduğuna ve önemine işaret olarakdeğerlendirilebilir. Bu nedenle, Kur’ân’ın aileye bakışını Kur’ân’da bahsedilen bazı peygamberailelerini ele almak suretiyle tespit etmek ve bu konuda bazı çıkarımlar yapmak mümküngözükmektedir. Kur’ân’da peygamber ailelerinden farklı örnekler sunularak aile fertleri evrenselbirer rol model olarak tanıtılmakta, peygamberlerin aileleriyle yaşadıkları bazı hadiseleranlatılmaktadır. Bu çalışmada öncelikle, “ehl” ve “âl” kelimeleri üzerinden “Kur’ân’da ailekavramı” ele alınmış; ardından Kur’ân’a göre aileyi ayakta tutan sevgi, sadakat ve güvenkavramları irdelenmiş; daha sonra ise bu kavramlar bağlamında Kur’ân’da rol model olaraksunulan Hz. İbrâhîm’in örnekliği üzerinden bazı durum tespitleri yapılmıştır.

SOME CONCEPTS THAT KEEP THE FAMILY ALIVE ACCORDING TO THE QUR’AN AND THE EXAMPLE OF PROPHET ABRAHAM

In the Qur’an, the concept of family is expressed with two different words; “ehl” and “al” and they are used in many verses. In these verses some issues such as mutual rights and duties of spouses in the family, marriage, divorce and inheritance were explained, and it was noted that the family has a “sekîne/quiescence” for spouses. The fact that his wife was also mentioned along with Prophet Adam can be considered as a sign that man is not a lonely being. The mention of his children signifies that the family is an institution as old as human history, and that the family is of a great importance. For this reason, it seems possible to determine the view of the Qur’an on the family institution or making some deductions, by giving examples from some of the families of the prophets mentioned in the Qur’an. In the Qur’an, different examples from the families of the prophets are presented and family members are introduced as universal role models, and some of the events that the prophets experienced with their families are described. In this study, first, the concept of “family” in the Qur’an was discussed through the words “ahl” and “al”. Then, the concepts of love, loyalty and trust that keep the family alive according to the Qur’an were examined. After that within the scope of these concepts, some determinations were made based on Prophet Abraham example.

PDF

___

‘Abdu’l-Bâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu’cem’ul-müfehres. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2001.
Akbaş, Ahmet. Kur’ân’da İnsanın Mutluluğu. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
Ata, Mehmet Mahmuz. “Kur’ân’da Hz. İbrâhim’in Örnekliğinde Aile İlişkisi ve Eğitimi”. Uluslararası Hz. İbrâhim (a.s.) ve Nübüvvet Sempozyumu. 1/357-376. İstanbul: Nida Yayınları, 2019.
Ateş, Abdurrahman. Kur’ân’da Huzur ve Sükûn. İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
Aydın, Mehmet Akif. “Aile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 2/196-200. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1989.
Ayverdi, İlhan. Misalli Türkçe Sözlük. 3 cilt. İstanbul: Kubbealtı, 2011.
Badur, Emel, ve Gamze Turan Başara. “Aile Hukukunda Sadakat Yükümlülüğü ve İhlalinden Kaynaklanan Manevi Tazminat İstemi”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2016: 101-136. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001807
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Mustafa Dîb el-Buğa. 4 cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
Cevziyye, İbn Kayyım. Ravzatu’l-muhibbîn ve nüzhetü’l-muştâkîn. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l- ‘Arabî, 1987.
Cüceloğlu, Doğan. Anlamlı ve Coşkulu Bir Yaşam İçin Savaşçı. İstanbul: Sistem Yayıncılık, 2001.
Çağbayır, Yaşar. Ötüken Türkçe Sözlük. 5 Cilt. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2007. Çalışkan, İsmail. “Güven Toplumunun Kur’anî Temelleri”. Hz. Peygamber ve Güven Toplumu, 35-53. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
Çapcıoğlu, İhsan. “Sadakatsizliğin Bireye, Aileye ve Topluma Yansımaları.” Sadakat ve Güven Bağlamında Aile, 87-99. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
Çetin, Abdurrahman. Örneklerle Peygamberimiz. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
Demirtaş, Mehmet. “Sadakat Felsefesi Açısından Ailede Sadakat”. Kadın ve Aile Üzerine Araştırmalar, Emine Öğük, 169-187. Ankara: İlâhiyât, 2018.
Draz, Muhammed Abdullah. Kur’ân Ahlâkı. çev. Emrullah Yüksel - Ünver Günay. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
Duman, M. Zeki. Âdâb-ı Muâşeret. İstanbul: Tuğra Neşriyat, 1989.
Durmuş, Zülfikar. “Kur’an-ı Kerim’de Sosyal Gruplar”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, (2003): 17-46.
Ebû Dâvud, Süleymân b. El-Eş‘as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvud. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’lKitâbi’l-‘Arabî, t.y.
el-Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-‘ayn, thk. Mehdî Mahzûmî - İbrahim Samraî. 8 Cilt. y.y., y.y., ts.
en-Nesâî, Ahmed b. Şuayb Ebû Abdirrahman. Sünenün’-Nesâî. thk. ‘Abdu’l-Fettâh Ebû Ğudde. 8 Cilt. Halep: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmî, 1986.
et-Tirmizî, Muhammed b. İsa. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabiyye, t.y.
Fromm, Erich. Sevme Sanatı. çev. Işıtan Gündüz. İstanbul: Say Yayınları, 2000. Gezgin, Ali Galip. Kur’ân’da Sevgi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2010.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü’l-‘Arab. 55 Cilt. Kahire: Dâru’l-Maârif, ty.
Kanik, İsa. “Kur’ân Kıssalarında Ailevî İlke ve Değerler”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 4/2 (Ekim 2020), 256-286. https://doi.org/ 10.31121/tader.757908
Karagöz, İsmail. “Kur’ân’da Sıdk Kavramı ve Sâdık İnsan.” Diyanet İlmi Dergi 37/1 (2001), 103-117.
Karaman, Hayrettin, vd. Kur’an Yolu: Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
Karasakal, Şaban. “Kur’ân’a Göre Güven Ahlâkı (Müsâleme)”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (2008), 182-226.
Kasapoğlu, Abdurrahman. “Bir Kişilik Özelliği Olarak Kur’an’da ‘Sadâkat’”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/1, (Bahar 2010), 119-155.
Kurtubî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrî, 1964.
Kutub, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kur’ân. 6 Cilt. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 2003.
Küçük, Ahmet. “Günümüzde Aile ve Kur’ân’dan Örnek Aileler.” Tefsir Araştırmaları Dergisi (TADER) 3/2 (Ekim 2019), 408-442. https://doi.org/10.31121/tader.615689.
Küçük, Raşit. Sevgi Medeniyeti. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2007.
Mâce, İbn. Sünen-i İbn Mâce. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. Beyrut: Dârul’-Fikr, ts. Martı, Huriye. “Aileyi Ayakta Tutan Ahlâki Değerler.” Peygamberimiz ve Aile, Hale Şahin, 61-71. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
Mevdûdî, Ebu’l-A‘lâ. Tefhîmu’l-Kur’ân. çev. Muhammed Han Kayani v.d. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
Mukâtil b. Süleyman, Ebu’l-Hasan b. Beşîr. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. thk. Ahmed Ferid. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2003.
Müftüoğlu, Ömer. “Güven Ortamının Bir Toplum İçin Önemi ve Bunu Engelleyen Faktörler”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/ 2 (2005), 143-159.
Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyrî. Sahîh-u Müslim. thk. Muhammed Fuâd ‘Abdulbâki. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabiyye, ts.
Oktay, Ayşe Sıdıka. “Bireyden Aileye Aileden Topluma Sadakat ve Güven”. Sadakat ve Güven Bağlamında Aile, 103-123. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
Okumuş, Ejder. “İnsani Bir Nitelik Olarak Sadakat”. Sadakat ve Güven Bağlamında Aile, 11- 25. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
Özdemir, Abdurrahman. “Kur’an ve Sünnette Sadakatin Kavramsal Çerçevesi”. Sadakat ve Güven Bağlamında Aile, 35-40. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
Özdemir, Ahmet – Teyfur, Mansur. Kur’an’da Aile Mefhumu. Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.
Özdeş, Talip. “Ahlâk-Vahiy İlişkisi ve Kur’an’da İman-Ahlâk-Amel Bütünlüğü”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2006), 5-21.
Özdoğan, Berka. Çocuk ve Oyun Terapisi. Ankara: Yargıçoğlu Matbaası, 1988.
Özel, Ahmet. “âl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) 2 (1989), 305-306.
Parlatır, İsmail. Türkçe Sözlük. 2 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi, 1998.
Polat, Fethi Ahmet. “Seçkin Bir Soy İddiasının Kur’an Açısından Değeri (Hz. İbrahim Örneği)” Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/19 (2005), 93-152.
Püsküllüoğlu, Ali. Türkçe Sözlük. 7. Basım, İstanbul: Can Yayınları, 2008.
Râgıb el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed. el-müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Mârife, 2005.
Râzî, Ebû ‘Abdullah Fahreddîn. mefâtîhu’l-gayb. 17 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2000.
Sarıçam, İbrahim. “Değerlerin Hayata Geçirilmesinde Hz. Peygamber: Güven Örneği”. İslam’ın Güncel Sunumu. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006. 205-216.
Sert, Hüseyin Emin. “Kur’an-ı Kerim Işığında Güven Duygusunun Kaynağı Olarak Müslümanlık Bilinci”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (2008), 197-225.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmi‘u’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. 14 Cilt. yy., Müessesetü’r-Risale, 2000.
Tütün, Sevgi. Kur’ân’da Peygamber Aileleri. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2012.
Ünal, İ. Hakkı. “Kur’an ve Sünnet Verileri Işığında Aile”. Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi (2011), 6-9.
Varol, M. Bahaüddin. Ehli Beyt. Konya: Yediveren Kitap, 2004.
Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
Yediyıldız, M. Asım. “Hz. Peygamber (s.a.s)’in Güvenlik Politikası”. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozyumu, 609-616. 2007.
Yılmaz, Hasan Kâmil. Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Carullâh. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. Abdürezzâk el-Mehdî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-‘Arabiyye, ts.
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf (Erişim: 24.10.2020)