Binali ÇOMAKLI, Tuncay ÖNER, Mahmut DAŞCI

Farklı Kullanım Geçmişine Sahip Mera Alanlarında Bitki Örtüsünün Değişimi

Bu araştırma, Erzurum Tuzcu Köyünde korunan, ağır otlatılan ve sürülüp terk edilen üç farklı mera alanında 2005-2006 yıllarında yürütülmüştür. Çalışmada, mera kesimlerinin bazı bitkisel özellikleri incelenmiş ve doğru kullanım ve ıslaha yönelik bazı önerilerde bulunulmuştur. Araştırmanın iki yıllık sonuçlarına göre, botanik kompozisyonda ortalama buğdaygil oranı en yüksek korunan kesimde (% 53.4), en düşük ise sürülüp terkedilen alanda (% 36.1) belirlenmiştir. Baklagil ve diğer familyaların oranları korunan alanda diğer iki alana göre daha düşük oranlarda tespit edilmiştir. En yüksek toprağı kaplama oranı (TKO) korunan alanda, en düşük ise otlatılan alanda tespit edilmiştir. Mera kalite derecesi (MKD) en yüksek korunan alanda, en düşük ise sürülüp terk edilen alanda belirlenmiştir. Mera durum ve sağlık sınıfı korunan alanda sağlıklı orta, diğer iki mera alanında riskli orta sınıfta yer almıştır. Mera kesimlerinin toprak agregat stabilitesi otlatılan kesimde en yüksek, sürülüp terk edilen kesimde ise en düşük olarak belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler:

Mera, botanik kompozisyon, sürüp terk etme, ağır otlatma, koruma

Changing of The Vegetation on Rangeland Sites with Different Using History

This study was carried out on three different range sites, enclosed, heavily grazed and ploughedand abandoned range sites in Tuzcu Village, Erzurum. In study, some vegetation properties of range sites wereinvestigated and made some suggestions for suitable using and improvement. According to the average of studyyears in botanical composition the highest grass ratio was in enclosed site (53.4 %), the lowest was in ploughedand abandoned site (36 %). The highest canopy coverage ratio was in enclosed site, the lowest in grazed site. Thehighest range quality score was in enclosed site the lowest was in abandoned site. In enclosed site range health classwas determined as healthy-medium and the other two range sites as at risky-medium. The highest soil aggregatestability was in grazed site, the lowest was in ploughed and abandoned site.

Keywords:

Rangeland, botanical composition, ploughed and abandoned, heavily grazed, enclosed,

PDF

___

Altın, M., Gökkuş, A., Koç, A., 2005. Çayır ve mera ıslahı. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. TÜGEM Çayır-Mera ve Havza Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
Aydın, A., Sezen, Y., 1995. Toprak kimya laboratuar kitabı. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Yayın No: 174, Erzurum.
Bakoğlu, A., Koç, A., 2002. Otlatılan ve korunan iki farklı mera ke- siminin bazı toprak ve bitki örtüsü özelliklerinin karşılaştırıl- ması. II. Bitki örtüsü özelliklerinin karşılaştırılması. Fırat Üni- versitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 14(1): 37-47.
Çomaklı, B., Menteşe, Ö., 1999. Mera ıslahını gerektiren nedenler. T. C. Orman Bakanlığı Araşt. ve Erozyon Kont. Gen. Müd., Doğu Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi, Mera Is- lahı Eğitim Uygulama Semineri. 28-30 Haziran, Erzurum, s. 1-9.
Erkovan, H.I., Koç, A., Aksakal, E.L., Öztaş, T., Özgül, M., 2011. Mera bitki örtüsünün koruma ve farklı otlatma sistemi uygu- lamalarına tepkisi. IX. Tarla Bitkileri Kongresi, 12-15 Eylül 2011, s. 1751-1756, Bursa
Erkun, V., 1999. Çayır meraların önemi ve tarihi gelişimi. T.C. Ta- rım ve Köyişleri Bakanlığı tarımsal Üretim ve Geliştirme Gen. Müd. Yayınları Ankara, s. 131-136.
Ertuğrul, H., 1966. Erzurum ovası topraklarında toprak-su münase- betleri ve ovanın sulama suyu ihtiyacı üzerinde bir araştırma. (Basılmamış habiltasyon tezi), Atatürk Üniversitesi Ziraat Fa- kültesi, Erzurum, 88 s.
Gökkuş, A., Altın, M., 1986. Değişik ıslah yöntemleri uygulanan meraların kuru ot ve ham protein verimleri ile botanik kompo- zisyonları üzerinde araştırmalar, Doğa Tr. Tar. Or. Derg., 10: 333-342.
Gökkuş, A., 1994. Sürülüp terkedilen alanlarda sekonder sükses- yon. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Ofset Tesisi, Atatürk Üniv. Yayın No:787, Ziraat Fak. Yayın No:321, Araştırma Serisi No:197, Erzurum.
Gökkuş, A., Koç, A., 1996. Sürülen meralarda bitki örtüsü toprak ilişkisi. Mersin Üniv. Mühendislik Fak. Tarım-Çevre İlişkile- ri Sempozyumu Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Kullanımı Bildiri Kitabı. 13-15 Mayıs 1996, Mersin, s: 336-344.
Gökkuş, A., Koç, A., Çomaklı, B., 2000. Çayır-mera uygulama kla- vuzu. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi No: 142, Erzurum.
Gutman, M., Seligman, N.G., Noy-Meir, I., 1990. Herbage Produc- tion of Mediterranean Grassland Under Seasonal and Forage Intake Dynamics. Journal of Range Management, 43: 64-68.
Gül, İ., Başbağ, M., 2005. Karacadağ’da otlatılan ve korunan mera- larda bitki tür ve kompozisyonlarının karşılaştırılması. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 9(1): 9-13.
Herbel, C. H., Pieper, R. D., 1991. Grazing management in se- miarid lands and deserts: Soil resources and reclamation (Ed.J.Skujin), Marcel Dekker, Inc. 361-385.
Holechek, J. L., Pieper, R. D., Herbel, C. H. 2004. Range mana- gement: Principles and practicies. Prentice Hall, New Jersey 607 p.
Koç, A., Gökkuş, A., 1994. Güzelyurt köyü (Erzurum) mera veje- tasyonunun botanik kompozisyonu ve toprağı kaplama alanı ile bırakılacak en uygun anız yüksekliğinin belirlenmesi. Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 18: 495-500.
Koç, A., Çomaklı, B., Gökkuş, A., Tahtacıoğlu, L., 1994. Azot ve fosforla gübreleme ile korumanın Güzelyurt köyü (Erzurum) merasının bitki örtüsü üzerine etkileri. Tarla Bitkileri kongresi 25-29 Nisan 1994, 78-82, İzmir.
Koç, A., 1995. Topoğrafya ile toprak nem ve sıcaklığının mera bitki örtülerinin bazı özelliklerine etkileri. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum.
Koç, A., Gökkuş, A., 1996. Palandöken dağlarında kayak pisti ola- rak kullanılan ve nispeten korunan mera ile otlatılan meranın bitki örtülerinin karşılaştırılması. Türkiye 3. Çayır-Mera ve Yem Bitkileri Kongresi, 162-170, Erzurum.
Koç, A., Gökkuş A., Altın, M., 2003. Mera durumu tespitinde dün- yada yaygın olarak kullanılan yöntemlerin mukayesesi ve Türkiye için bir öneri. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kong. 13-17 Ekim 2003, Diyarbakır.
Lauenroth, W.K., 1979. Grassland primary production: North Ame- rican grassland in perspective. In perspectives in grasslands ecology (Ed.N.French), Springer-Verlag New York Inc., p: 3-24.
Launchbaugh, J.L., 1969. Range condition classification based on regressions of herbage yields on summer stocking rates. Jour- nal of Range Management, 22: 97-101.
Marshall, J. K., 1973. Drought, land use and soil erosion. ın the en- vironmental, economic and social significance of drought (Ed. J.V.Lovett). Angus and Robertson Publishers, 55-77.
Peter, N.J., Schumacher, C.M.,1969. Changes in prairie plant com- position. Journal of Range Management, 22: 57-60.
SPSS inc., 1999. SPSS for Windows: Base 10.0 Application Guide. Chicago, Illinois.
Şakar, D., Dirihan, S., Gül, İ., 2001. Diyarbakır pirinçlik garnizo- nunda korunan ve otlatılan meralarda bitki tür ve kompozis- yonları ile ot verimlerinin incelenmesi üzerine bir araştırma. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, Trakya Üniversitesi Tekir- dağ Ziraat Fakültesi, Cilt 3, 181-186, Tekirdağ.
Şılbır, Y., Polat, T., 1996. Şanlıurfa ili tektek dağlarında korunan ve otlatılan alanlarda lup yöntemine göre bitki türleri ve botanik kompozisyonlarının belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türki- ye 3. Çayır-Mera ve Yem Bitkileri Kongresi, 90-97, Erzurum.
Tiedeman, J., Motsamai, B., 1981. What is range management? Cir- cular RM-1. Maseru, Lesothos, Research Division, Ministry of Agriculture.
Tosun, F., 1996. Türkiye’de kaba yem üretiminde çayır-mera ve yembitkileri yetiştiriciliğinin dünü, bugünü ve yarını. Türki- ye III. Çayır- Mera ve Yembitkileri Kong., 17-19 Haziran, s. 1-4, Erzurum.
Willsm, W.D., Mcginn, S.M., Dormaar, J.F., 1993. Influence of litter on herbage production in the mixed prairie. Journal of Range Management, 46: 320-324.