Bilimsel Devrim Çağında Hermetik Metinlerin Rolü

Klasik Avrupamerkezci söylem, 16. yüzyıl ile birlikte Avrupa’da başlayan Bilimsel Devrim çağının ana motivasyonunu, Antik Çağ Yunan medeniyetine ait eserlerin geç Orta Çağ ile birlikte Batı’da yeniden basılıp-okunmasında arar. Böylece Kilisenin düşünceyi belirlediği uzun bir dönemden sonra insanoğlu yeniden kendi potansiyelini fark etmiş, aklını ve duyularını kullanarak evreni yeniden tanımaya başlamıştır. Bir 19. yüzyıl anlatısı olan bu iddianın aksine artık sürecin bu kadar rasyonel bir biçimde gerçekleşmediği, Avrupa’da yaşanan Rönesans ve Bilimsel Devrimler çağının irrasyonel ve metafizik temellerinin olduğu anlaşılmaktadır. Öyle ki bu süreçte Avrupa dışından (Mısır’dan) gelen teolojik/metafizik ve simya/astroloji/maji içerikli Hermetik metinlerin etkisi, Antik Yunan düşünürlerinin etkisinden daha fazladır. Temel mottosu “İnsan büyük bir mucizedir” olan Hermetizmin hümanistik ve antroposentrik evren tasavvuru, Orta Çağ kilisesinin kötümser insan tanımlamasından ve her türlü baskıcı din anlayışından bunalmış olan Avrupa insanının kendini güvende hissedebileceği bir doğal din görevi görmüştür. Zamanla ortodoksiye karşı kendini ifade edebilmenin meşru bir zemini hâline gelen bu ezoterik/okült düşünceler, 15. yüzyıldan itibaren Avrupa’da kurumsallaşarak bir çıkış yolu arayan Avrupa insanını kendine çekmeye başlamıştır. Ancak Hermetik metinlerin kurumsal dinî anlayışı ciddi biçimde tehdit ettiğinin anlaşılmasıyla, Kilise ile Rönesans Hermetikleri arasındaki mücadele şiddetlenerek artmış ve Bilimsel Devrim işte tam da bu çatışmanın bir ürünü olarak uç vermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hermetizm, Hermes, Yeni Çağ, Rönesans, Bilimsel Devrim

The Role of Hermetic Writings in The Age of Scientific Revolution

Classical Eurocentric discourse seeks the main motivation of the age of Scientific Revolution that started in Europe with the 16th century in the reprinting and reading of works belonging to the Ancient Greek civilization in the late Middle Ages. Thus, after a long period of time in which the Church determined thought, mankind realized his potential again and started to recognize the universe again by using his mind and senses. Contrary to this claim, which is a 19th century narrative, we see that the process does not take place in such a rational way and that the emergence of the Renaissance and Scientific Revolutions in Europe has irrational and metaphysical foundations. In this process, the effect of Hermetic texts with theological/metaphysical and alchemy/astrology/magic content coming from outside Europe (Egypt) is much more than the influence of Ancient Greek philosophers. Hermetism's vision of the humanistic and anthropocentric universe, whose basic motto is "Man is a great miracle", served as a natural religion in which European people, overwhelmed by the Medieval Church's pessimistic definition of human and all kinds of oppressive religious conception, can feel safe. These esoteric/occult ideas, which have become a legitimate ground for expressing themselves against orthodoxy in time, have been institutionalized in Europe since the 15th century and have started to attract European people who are looking for a way out. However, with the realization that the Hermetic texts seriously threaten the institutional religious understanding, the struggle between the Church and the Renaissance naturalists has intensified and the Scientific Revolution has sprung as a product of this conflict.

Keywords:

Hermetism, Hermes, Modern Ages, Renaissance, Scientific Revolution,

PDF

___

Altunay, Erhan. “Zümrüt Tablet Metninin Tarihi”. Ezoterik ve Okült Kaynaklar Sitesi. Erişim 29 Ocak 2021. http://www.hermetics.org/Zumrut_Tablet.html,
Altunay, Erhan. Peygamber Enok’un Kitabı. İstanbul: Hermes Yayınları, 14. Baskı, 2019.
Bernal, Martin. Kara Atena. çev. Özcan Buze. İstanbul: Kaynak Yayınları, 3. Baskı, 2016.
Cropper, William. H., Büyük Fizikçiler. çev. Nurettin Elhüseyni. İstanbul: Oğlak Bilimsel Kitaplar 1. Baskı, 2005.
Dobbs, Beety Jo Teeter. The Janus Faces of Genius: The Role of Alchemy in Newton's Thought. Cambridge University Press, 1992.
Ebeling, Florian. Hermes Trismegistos’un Gizemi. çev. Mehmet Ali Erbak. İstanbul: Omega Yayınları, 1. Baskı, 2017.
Eflâtun, Phaidros. Çev. Hamdi Akverdi. İstanbul: Maarif Matbaası, 1943, s. 110 (274c).
Eliade, Mircea. Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi 2, çev. Ali Berktay. İstanbul: Alfa Yayınları, 1. Baskı, 2017.
Eliade, Mircea. Okültizm, Büyücülük ve Kültürel Modalar. çev. Cem Soydemir. Ankara: Doğu Batı Yayıncılık, 2016.
Fortune, Dion. Mistik Kabala. çev. Murat Sağlam. İstanbul: Hermes Yayınları, 4. Baskı, 2017.
Gökdemir, Orhan. “Aydınlanma Cüretli İnsanların İşidir”. Aykırı Akademi. Erişim 28 Ocak 2021. http://aykiriakademi.com/dusunce-balonu/dusunce-balonu-gorus-analiz/giordano-bruno-aydinlanma,
Keynes, John Maynard. Essays in Biography. London: Palgrave Macmillan, 2010.
Kılıç, Mahmut Erol. İslâm Kaynakları Işığında Hermes ve Hermetik Düşünce, İstanbul: MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1989.
Kılıç, Mahmut Erol. “Hermes”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 28 Ocak 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/hermes
Kuhn, Thomas S.. Bilimsel Devrimlerin Yapısı. çev. Nilüfer Kuyaş. İstanbul: Alan Yayıncılık, 4. Baskı, 1995.
Mead, Robert Stow Mead. Thrice-Greatest Hermes. London: Watkins, Vol. 2, 1906.
Newton, Isaac. Doğal Felsefenin Matematiksel İlkeleri. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınları, 1. Baskı, 1998.
Özlem, Doğan. Tarih Felsefesi. İstanbul: Notos Yayınevi, 2. Baskı, 2015.
Picknett, Lynn, - Prince, Clieve. Yasak Evren. çev. Simge Kaytan. İstanbul: Omega yayınları, 1. Baskı, 2018.
Rosen, Edward. “Was Copernicus a Hermetist” in Historical and Philosophical Perspectives of Science. ed. Roger Stuewer. University of Minnesota Press, 1970.
Trismegistos, Hermes. Hermetik Öğreti. çev. Hürrem Gür Türer. İstanbul: Mavi Kalem Yayınevi, 2. Baskı, 2019.
Westfall, Richard S.. Isaac Newton'ın Biyografisi. çev. Orhan Düz. İstanbul: Alfa Yayıncılık, 1.Baskı, 2018.
Westfall, Richard S., Modern Bilimin Oluşumu, İsmail Hakkı Duru. Tübitak Popüler Bilim Kitapları, 4. Baskı, 1995.
Yates, Frances A., Giordano Bruno and the Hermetic Tradition, Chicago: University of Chicago Press, 1964.
Yates, Frances A., The Art Of Memory, Random House-UK, 2014.