Türkiye’de Kazan Tatar köyleri çok değildir. Karadeniz’in Samsun ili Havza ilçesinde yerleşen Hülmiye köyü de küçük, fakat dikkate şayan bir yerleşim yeridir. Çünki Kazan Tatar muhacirleri genel olarak Osmanlı topraklarında denize yakın yerlere pek yerleştirilmemişler. Hilmiye köyünün tarihi üzerine bazı resmi kayıtları ‘Arşiv Belgelerinde Kazan’ kitabından bulmak mümkindir. Fakat en önemli tarihi hatıratlar Hilmiye köyü sakinlerinin hafızalarında saklanmaktadır. Bu anıları ve köy halkı arasında hala yaşamakta olan Tatar cırlarını, türküleri toplamak işinde Ahmet Şahin beyin ve Bakiye Duran hanımın emekleri vardır. Biz Hilmiye köyünü 2019 yılında ziyaret ettik ve belgeleri, türküleri bizzat Ahmet beyin kendisinden ve yakın akrabalarından dinleyebildik. Bu makalede Bakiye Duran hanımın basılı kitabından da faydalanarak, Hilmiye köyü hakkında mevcut belgeleri Tatar okurlara sunmak istiyoruz. Tatarlar, Havza’ya 1899-1901 yıllarında eski Ufa eyaletinin Sterlitamak ilçesinin (şimdiki Başkurdistan Cumhuriyeti'nin Aurgazı rayonu) Kurmanay, Ismagil, Tolbazı, Sultanmurat köylerinden gelmişler, sonra onlara Kazan’dan gelen muhacirler de eklenmiş. Batum üzerinden Rize kentine gelen muhacirlere yerleşim yeri olarak Çarşamba civarı gösterilmiş, fakat orası bataklık yer olduğu için onlar sıtma hastalığına yakalanmışlar ve başka bir yer talep etmek zorunda kalmışlar. Bundan sonra muhacirlere Malatya ve Diyarbakır illerinde araziler verilmiş, ancak onlar yerleşim için bu yerleri de uygun bulmamışlar ve anavatanlarına dönmeye karar vermişler. En sonında şanslarını, o zamanlar Amasya vilayetine giren Havza topraklarında denemeye karar vermişler ve orada kalmışlar. Tatarlar uzun süre yabancı topraklara alışamamışlar, vatan özlemi, hayat sıkıntısı onların folklorlarına da yansımıştır.

There are not so many Kazan Tatars village in Turkey. Hilmiye village, located in the district of Havza in Samsun province of the Black Sea, is a small but remarkable settlement. One of the reasons for that is because Kazan Tatar emigrants usually did not settle in places close to the sea in Ottoman lands. It is possible to find some official records on the history of Hilmiye village if one takes a look into “Kazan in Archive Documents” book. However, the most important memories are kept in stories told by the residents of Hilmiye village. Ahmet Şahin and Bakiye Duran undertook a project of collecting these memories and recording Tatar folk songs that still live among the villagers. We visited Hilmiye village in 2019 and had a chance to listen to folk songs and talk to Ahmet Bey and his close relatives. In this article, we want to present to Tatar readers some fact from the history of Hilmiye village by going through Bakiye Duran’s book. Tatars came to Havza in 1899-1901, relocating from the villages of Kurmanay, Ismagil, Tolbazı, Sultanmurat of the Sterlitamak district (now Aurgazı region of the Republic of Bashkortostan, Russia); later a wave of immigrants from Kazan joined them. The Turkish state located immigrants who came to Rize via Batumi around Çarşamba; but because the area was a swamp, the settlers got malaria and had to request another place. After that, the immigrants were given lands in the provinces of Malatya and Diyarbakır; but not having found a suitable place for settlement, they decided to return to their homeland. Finally, the Tatars found their luck in the Havza lands, which back then were part of Amasya province. Yet getting used to foreign lands took them a long time, and this longing for homeland and the existing life troubles found their reflection in Tatar folklore.