Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadınların Kent Hakkı Üzerine Bir Değerlendirme

Kent hakkı en genel anlamıyla, tüm bireylerin kentsel mekânı eşit ve etkin olarak kullanımlarını ve bu mekâna katılımlarını ifade eder. Ancak toplumsal cinsiyet bakış açısıyla kent, eril bir zihniyetle biçimlendirilmiştir. Bu yapı içinde kadınlar, toplumsal cinsiyet temelli eşitsizliklerden ötürü kentte eşit bir biçimde var olamamaktadırlar. Bu nedenle kenti sosyolojik olarak anlamak için toplumsal cinsiyet bağlamında ele almak gerekir. Bu araştırmanın amacı, kadınların kent hakkını toplumsal cinsiyet perspektifinde değerlendirmektir. Bu doğrultuda, toplumsal cinsiyet ve kent hakkı iki önemli kavram olarak çalışmanın merkezinde yer almaktadır. İki kavram üzerine yapılan literatür incelemesi ışığında kadınların kentsel mekânlara katılımları ele alınmıştır. Sonuç olarak, iktidar ilişkilerini yansıtan toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin ekonomik, sosyal ve kültürel bir mekân olarak kentlerde var olduğunu ve kamusal alanda daha fazla yer almalarına karşın kadınların, kamusal-özel alan ayrımının cinsiyetçi doğası ve eril egemen kentteki güvenlik sorunları nedeniyle kent haklarını sınırlı olarak kullanabildiklerini söylemek mümkündür. Bu bağlamda, hukuksal bir zeminde kentsel planlamanın yarattığı olanaklar ve yerel yönetimlerin uygulamaları, kentlerde toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması yoluyla sadece kadın haklarının değil insan haklarının da tesisi açısından büyük bir önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kent mekânı, toplumsal cinsiyet, kent hakkı, kadın

An Evaluation of Women's Right to the City in the Context of Gender

The right to the city refers to the equal and effective use and participation of all individuals in urban space. However, in terms of gender, the city has a masculine structure. Within this structure, women cannot exist equally in the city due to gender-based inequalities. It is necessary to consider the city sociologically in a gender context. This research aims to evaluate women's right to the city from a gender perspective. Gender and the right to the city are the two basic concepts of the study. Based on the literature review on two concepts, the participation of women in urban spaces are discussed. As a result, it can be said that gender inequality reflecting power relations exists in cities as an economic, social, and cultural space, and although women are more involved in the public sphere, they use their city rights in a limited way due to the sexist nature of the public-private space distinction and security problems in the masculine-dominant city. In this context, urban planning and the practices of local governments on a legal basis are of great importance in terms of establishing not only women's rights but also human rights by ensuring gender equality in cities.

Keywords:

Urban space, gender, right to the city, women,

PDF

___

Alkan, A. (2000). "Özel alan- kamusal alan" ayrımının feminist eleştirisi çerçevesinde kentsel mekân. Kültür ve İletişim, 3(1), 72-95.
Alkan, A. (2020). Cins cins mekân (4. bs.). İstanbul: Varlık Yayınları.
Asl, M. P. (2022). Truth, space, and resistance: Iranian women’s practices of freedom in Ramita Navai’s city of lies. Women’s Studies, 51(1), 1-20.
Asteria, D., Jap, J. J. ve Utari, D. (2020). A gender-responsive approach: Social ınnovation for the sustainable smart city in Indonesia and beyond. Journal of International Women's Studies, 21(6), 193-207.
Aybay, R. (2006). Açıklamalı insan hakları evrensel bildirisi. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
Avrupa Konseyi (2021). Avrupa yerel yönetimler özerklik şartı. 11 Ekim 2022 tarihinde https://rm.coe.int/booklet-european-charter-of-local-self-government-turkish-version/168071b67b adresinden erişildi.
Berk, S. F. (1985). The gender factory: the apportionment of work in American households. New York and London: Plenum Press
Carvalho, I. C. (2021). Critical spatial thinking in women's resilience for an ınclusive city. Journal of Advanced Research in Social Sciences, 4(1), 32-40.
Chang, J., Choi, J., An, H. ve Chung, H. (2022). Gendering the smart city: a case study of Sejong city, Korea. Cities The International Journal of Urban Policy and Planning, 120, 1-11.
Chanter, T. (2019). Toplumsal cinsiyet. (M. Erguvan, Çev.) Ankara: Fol Kitap. (Orijinal eserin yayın tarihi 2006).
Connell, R. W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar: toplum, kişi ve politika. (C. Soydemir, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1987).
Council of Europe. (2008). Manifesto for a new urbanity: European urban charter II. 19 Mart 2022 tarihinde, https://rm.coe.int/urban-charter-ii-manifesto-for-a-new-urbanity-publication-a5-58-pages-/168095e1d5 adresinden erişildi.
Cho, S. ve Song, H. (2022). Gender and the city: correlations between the Gangnam district in Seoul and the tropes of Korean women from 1970 to 2020. Journal of Asian Architecture and Building Engineering. 1-13.
Çetin, R. ve Türkün, A. (2022). Ücretli istihdama katılmanın kadınların kamusal mekânda görünürlüğü üstüne etkisi: Sakarya Geyve örneği. Megaron. 17(1), 107-116.
Dökmen, Z. Y. (2015). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar (6.bs.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Eagly, A. H. ve Diekman, B. A. (2003). The malleability of sex differences in response to changing social roles. L. G. Aspinwall ve U. M. Staudinger (Der.), A psychology of human strengths: fundamental questions and future directions for a positive psychology içinde (ss. 103-115). Washington: American Psychological Association.
Eagly, A. H. ve Wood, W. (2016). Social role theory of sex differences. N. A. Naples (Der.), The Wiley Blackwell encyclopedia of gender and sexuality studies içinde. New York: John Wiley & Sons, Ltd.
Ertan Akkoyunlu, K. (2008). Kent hakkı üzerine düşünceler. Amme İdaresi Dergisi, 41(4), 125-141.
Fedeli, V. (2014). EU urban agenda: An open and complex debate. DisP- The Planning Review. 50(4), 71-77.
Fenster, T. (2005). The right to the gendered city: Different formations of belonging in everyday life. Journal of Gender Studies, 14(3), 217-231.
Freeman, A. (2005). Moral geographies and women’s freedom rethinking freedom discourse in the Moroccan context. G. W. Falah ve C. Nagel (Der.), Geographıes of Muslim women içinde (ss. 149-166). New York: The Guılford Press.
Geray, C. (1998). Kentsel yaşam kalitesi ve belediyeler. Türk İdare Dergisi, 70(421), 323-345.
Giddens, A. (2012). Sosyoloji (E. Rızvanoğlu ve İ. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Goffman, E. (1977). The arrangement between the sexes. Theory and Society, 3(4), 301-331.
Harvey, D. (2013). Asi şehirler: Şehir hakkından kentsel devrime doğru. (A. D. Temiz, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 2012).
Jarvis, H., Kantor, P. ve Cloke, J. (2012). Kent ve toplumsal cinsiyet. (Y. Temurtürkan, Çev.). Ankara: Dipnot Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 2009).
Joshi, S., Roy, S., Mowri, S. ve Bailey, A. (2022). Devising gender-responsive transport policies in South Asia. Gender & Development, 30(1-2), 59-76.
Kalfa, A., Aytekin, B. S. ve Dinç, Z. Ö. (2020). Kent içi ulaşımın cinsiyeti: Ankara örneği. A. Alkan (Der.), Cins cins mekân (4.bs.) içinde (ss. 217-242). İstanbul: Varlık Yayınları.
Karasu, M. A. (2008). Kentli haklarının gelişimi ve hukuki boyutları. TBB Dergisi, 78, 37-52.
Keleş, R. (1980). Kentbilim terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Keleş, R. (2006). Kentleşme politikası (9. bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi (2. bs.). (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık. (Orijinal eserin yayın tarihi 2000).
Lefebvre, H. (2015). Kentsel devrim (4. bs.). (S. Sezer, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık. (Orijinal eserin yayın tarihi 1970).
Lefebvre, H. (2018). Şehir hakkı (3. bs.). (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık. (Orijinal eserin yayın tarihi 1967).
Lister, R. (2003). Citizenship: Feminist perspectives (2. bs.). New York: Palgrave Macmillan.
Mackenzie, S. (2002). Kentte kadınlar. (A. Alkan ve B. Duru, Çev. ve Der.), 20. yüzyıl kenti içinde (ss. 249-283). Ankara: İmge Yayınevi. (Orijinal eserin yayın tarihi 1989).
Marshall, G. (2005). Sosyoloji sözlüğü (2. bs.). (O. Akınhay ve D. Kömürcü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1998).
Moser, C. O. (1993). Gender planning and development. Theory, practice and training. London and New York: Routledge Publications.
Oakley, A. (1985). Sex, gender and society. Aldershot: Gower Publishing Company Limited.
Öner, R. V. ve Osmanoğulları, F. (2017). Kentli haklarına karşı şehir hakkı: Farklılıklar, benzerlikler ve eğilimler. Emek Araştırma Dergisi, 8(11), 75-98.
Özel, M. (2003). Yerel yönetimleri geliştirme açısından devlet, yerel yönetim ve küreselleşme kavramları üzerine. Türk İdare Dergisi, 191-215.
Parsons, T. ve Bales, R. F. (1956). Family, socialization and interaction process. London: Routledge Publications.
Peake, L. (2017). Feminism and the urban. J. R. Short (Der.), A research agenda for cities içinde (ss. 82-97). London: Edward Elgar Publishing.
Pektaş, E. K. ve Akın, F. (2010). Avrupa kentsel şartları perspektifinde bir kentli hakkı olarak “katılım hakkı” ve Türkiye. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 12(2), 23-49.
Russell, R. (2022). Women and the ‘business’ of human rights: The problem with women’s empowerment projects and the need for corporate reform. Business and Human Rights Journal, 7, 84-99.
Sancar, S. (2009). Erkeklik: İmkânsız iktidar. İstanbul: Metis Yayınları.
Simmel, G. (2000). Metropol ve zihinsel yaşam. M. Weber, G. Simmel, F. Tönnies ve D. Martindale, (A. Aydoğan, Çev. ve Der.), Şehir ve cemiyet içinde (ss. 167-184). İstanbul: İz Yayıncılık. (Orijinal eserin yayın tarihi 1903).
Stacey, J. ve Thorne, B. (1985). The missing feminist revolution in sociology. Social Problems, 4(32), 301-316.
Şentürk, L. (2020). Eril kente dönüş. A. Alkan (Der.), Cins cins mekân (4. bs.) içinde (ss. 36-52). İstanbul: Varlık Yayınları.
Tekeli, İ. (2001). Modernite aşılırken kent planlaması. Ankara: İmge Kitabevi.
The Committee on the Elimination of Discrimination against Women (CEDAW) (2021). Eighth periodic report submitted by Turkey under article 18 of the convention, due in 2020. 18 Şubat 2022 tarihinde, https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/tr/content/140-kadnlara-kars-ayrmclgn-onlenmesi-komitesi/ adresinden erişildi.
Thorpe, H., Ahmad, N., Marfell, A. ve Richards, J. (2022). Muslim women's sporting spatialities: Navigating culture, religion and moving bodies in Aotearoa New Zealand. Gender, Place & Culture, 29(1), 52-79.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982). 1982 Anayasası. 20 Mart 2022 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf adresinden erişildi.
Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (2019). Güncel Türkçe sözlük. 23 Eylül 2022 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
Vatandaş, C. (2011). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Istanbul Journal of Sociological Studies, 0(35), 29-56.
Wekerle, G. R. (1980). Women in the urban environment. Journal of Women in Culture and Society, 5(3), 188-214.
West, C. ve Zimmerman, D. H. (1987). Doing gender. Gender and Society, 2(1), 125-151.
Wirth, L. (2002). Bir yaşam biçimi olarak kentlileşme. (A. Alkan ve B. Duru, Çev. ve Der.), 20. yüzyıl kenti içinde (ss. 77-106). Ankara: İmge Yayınevi. (Orijinal eserin yayın tarihi 1957).
Wisnes, J. Z. (2021). Sustainable urban rights. Eco Cities, 2(2).
World Health Organization. (1998). Gender and health: Technical paper. 25 Ocak 2022 tarihinde https://apps.who.int/iris/handle/10665/63998 adresinden erişildi.

ISSN: 1307-9905
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2010
Yayıncı: ADAMOR Araştırma Danışmanlık Medya Organizasyon Yayıncılık Ltd. Şti.