Sokak Ağaçları: Mekan Üretimine ve Kentsel Ekosistem Hizmetlerine Katkıları

Sürdürülebilir ve iklime duyarlı kent planlama çalışmalarının önemli bir konusu kentsel yeşil altyapıdır. Kentsel yeşil alanların bir sistem/altyapı olarak ele alınması, kentlerde biyoçeşitliliğin sürdürülmesine ve ekosistem hizmetlerinin gerçekleştirilmesine katkı sağlamaktadır. Yeşil altyapıyla ilgili anahtar bir kavram “bağlantılılık” kavramıdır. Yeşil alanlar arasındaki bağlantılar yeşil koridorlarla sağlanmaktadır. Yeşil altyapıyı alansal olarak geliştirmenin zorlayıcı olduğu yapılaşmış kentsel alanlarda sokak ağaçları da bağlantıları sağlamada rol oynamaktadır. Bu çalışma sokak ağaçlarının işlevlerine iki boyutta bakmıştır: Birinci boyut ağacın biçimsel özellikleri ile kentlerin üç boyutlu düzenine verdiği katkıyı vurgularken; ikinci boyut ağacın ekosistem hizmetleri ve sağlıklı yaşam çevrelerinin oluşturulması konusundaki rolünün altını çizmektedir. Birbirini destekleyen bu iki boyut, sokak ağaçlarını hem planlama ve tasarımın, hem de çevre ve ekoloji bilimlerinin konusu yapmaktadır. Hem nitelikli tasarlanmış kentsel alanların, hem de sağlıklı yaşam çevrelerinin oluşması için, kent planlama çalışmalarında sokak ağaçlandırması konusunun gözetilmesi gerekir. Çalışmada dünyadan ve Türkiye’den örneklere yer verilerek bu konu incenlemiştir.

Anahtar Kelimeler:

iklime duyarlı kent planlama, Kentsel yeşil altyapı, sokak ağaçları, bağlantılılık, sürdürülebilirlik

Street Trees: Their Contribution to Place-Making and Urban Ecosystem Services

One major subject related to the sustainable and climate-sensitive urban planning is urban green infrastructure. Approaching to urban green areas through a system/infrastructure point of view contributes to the maintenance of biodiversity and provision of ecosystem services in urban areas. A key concept related to the green infrastructure is “connectivity”. Connection between green areas is provided through green corridors. In built environments where it is challenging to develop green areas, street trees play an important role in providing these connections. This study elaborated the functions of street trees in two dimensions: First dimension emphasized the morphological features of the street tree and its contribution to three-dimensional configuration of urban areas; while second dimension underlined its role in providing ecosystem services and healthy living environments. These two dimensions, which complement one another, make street tree the subject of both planning/design and environmental/ecological sciences. To achieve well-designed urban areas and healthy living environments, it is important to consider street planting within urban planning processes. The study examined the subject through giving examples across the world and Turkey.

Keywords:

Urban green infrastructure, street trees, connectivity, sustainability, climate-sensitive urban planning,

PDF

___

Ahern, J. (2007). Green infrastructure for cities: The spatial dimension. V. Novonty ve P.R. Brown (Der.). Cities of the future: towards integrated sustainable water and landscape management içinde (ss. 267-283.) London: IWA Publishing.
Ahern, J. (2012). Urban landscape sustainability and resilience: The promise and challenges of integrating ecology with urban planning and design. Landscape Ecology, 28(6), 1203–1212.
Alameda Master Street Tree Plan, (2010). City of Alameda. Mayıs 2022’de https://www.alamedaca.gov/files/assets/public/publicworks/city-of-alameda-master-tree-plan-2010.pdf adresinden erişildi.
Andersen, P. (2020). How Trees Were Urbanized. Mayıs 2022’de https://arboretum.harvard.edu/stories/how-trees-were-urbanized/ adresinden erişildi.
Barış, E. ve Şahin, Ş. (1991). Ankara kenti yol ağaçlarının sorunları ve çözüm önerileri. 2000’li Yıllar İçin Ankara Kentinin Açık ve Yeşil Alan Sistemi Ne Olmalıdır? Ankara Büyükşehir Belediyesi, Peyzaj Mimarisi Derneği Sempozyum Bildirileri Ortak Yayını. Peyzaj Mimarlığı 91/2, 55-58.
Benedict, M.A. ve McMahon, E.T. (2002). Green infrastructure: Smart conservation for the 21 st century. Renewable Resources Journal, 20(3), 12-17.
Briony A. N., Coutts, A.M., Livesley, S.J., Harris, R.J., Hunter, A.M., Williams, N.S.G. (2015). Planning for cooler cities: A framework to prioritise green infrastructure to mitigate high temperatures in urban landscapes. Landscape and Urban Planning, 134, 127-138.
Costanza, R. , d'Arge, R., de Groot, R., Farber, S., Grasso, M., Hannon, B., ... van den Belt; M. (1997). The value of the world's ecosystem services and natural capital. Nature, 387, 253–260.
Çağlayan, S.D., Balkız, Ö., Arslantaş, F., Sanalan, K.C., Lise, Y., Zeydanlı, U. (2020). Şehir planlama aracı olarak ekosistem hizmetleri: Çankaya ilçesi örneği. Ankara, Doğa Koruma Merkezi.
Çulcuoğlu Korcan, G. (1997). Kent yeşil kuşak çalışmalarının yabancı ülke örnekleri açısından irdelenmesi ve yeşil kuşak sistemi için öneriler. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Demir, M. (2004). İstanbul’da yol ağaçlandırmasının peyzaj teknikleri açısından irdelenmesi ve ağaç bilgi sistemi oluşturulması -Agabis; Şişli–Cumhuriyet Caddesi örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Dublin City Tree Strategy 2016-2020. (2016). Dublin City Council Publication. Mayıs 2022’de https://www.dublincity.ie/sites/default/files/media/file-uploads/2018-08/Dublin_City_Tree_Strategy_2016-2020.pdf adresinden erişildi.
Ely, M. (2008). Thinking Like a Tree: Developing a Framework for Tree Sensitive Urban Design. Mayıs 2022’de https://treenet.org/resource/thinking-like-a-tree-developing-a-framework-for-tree-sensitive-urban-design-martin-ely/ adresinden erişildi.
Eskişehir’in Kalp Atışı. (04.06.2021) Mayıs 2022’de https://www.plantdergisi.com/haber-eskisehir%E2%80%99in-kalp-atisi-4082.html adresinden erişildi.
Gedikli, B. (2020). Sürdürülebilir ve iklime duyarlı kentler için planlama ve tasarımda yeşil altyapının rolü. Kentsel ve Bölgeler Araştırmalar Ağı (KBAM) 7. Sempozyumu Türkiye Kentleri ve Bölgeleri Bildiri Kitabı, 61-91.
Gezer, A. ve Gül, A. (2009). Kent ağaçları ve kent ormanları. A. Gezer, ve A. Gül (Der.) Kent Ormancılığı (Kavramsal, Teknik ve Kültürel Yaklaşımlar içinde (ss. 82-141) Süleyman Demirel Üniversitesi, Yayın No: 86. Orman Fakültesi.
Gül, A., Dinç, G., Akın, T. ve Koçak, A.İ. (2020) Kentsel açık ve yeşil alanların mevcut yasal durumu ve uygulamadaki sorunlar. İdealkent 11, 1281-1312.
Keleş, R. (2002). Sustainable development, international cooperation and local authorities. Ecistics, 69(415-417), 333–336.
Keleş, R. (2012). The Quality of Life and the Environment. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 35, 23-32.
Keleş, R. ve Hamamcı, C. (2005). Çevre politikası. 5. Baskı.Ankara: İmge Kitabevi.
Köseoğlu, B. (2012). Kentsel kamusal mekanların iklim duyarlı tasarlanması: Türkiye örneklerinin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Lawrence, H.W. (1988). Origins of the Tree-Lined Boulevard. Geographical Review, 78(4), 355-374.
Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği, (2014). Mayıs 2022’de https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/20140614-2.htm adresinden erişildi.
Monteiro, R., Ferreira, J.C., ve Antunes, P. (2020). Green infrastructure planning principles: An integrated literature review. Land, 9(12), 525.
Mullaney, J., Lucke, T. ve Trueman, S.J. (2015). A review of benefits and challenges in growing street trees in paved urban environments. Landscape and Urban Planning, 134, 157-166.
Salmond, J.A., Marc Tadaki, M., Vardoulakis, S., Arbuthnott, K., Coutts, A., Demuzere, M., ... Wheeler, B.W. (2016). Health and climate related ecosystem services provided by street trees in the urban environment. Environmental Health, 15(S1), 95-111.
Seamans, G.S. (2013). Mainstreaming the environmental benefits of street trees. Urban Forestry & Urban Greening, 12(1), 2-11.
Şahin, Ş. ve Kurum, E. (2006). Kent İçi Yol Ağaçlandırmasında Planlama ve Tasarım. Kentiçi Ağaçlandırma Çalışmalarında Teknikler ve Sorunlar (Ankara Örneği) Paneli, Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği, Bildiriler Kitabı, 48-63.
Tian, Y., Liu, Y., Jim, C.Y. ve Song, H. (2017). Assessing Structural Connectivity of Urban Green Spaces in Metropolitan Hong Kong. Sustainability 9(9), 1653.
Van Oijstaeijen, W., Van Passel, S. ve Cools, J. (2020). Urban green infrastructure: A review on valuation toolkits from an urban planning perspective. Journal of Environmental Management, 267.
Wilkinson, C., Saarne, T., Peterson, G.D., ve Colding, J. (2013). Strategic spatial planning and the ecosystemservices concept – an historical exploration. Ecology and Society, 18(1), 37.
Yılmaz, M. ve Keleş, R. (2007). Sustainable housing design and the natural environment. Ekistics, 71 (427/428/429), 236-243.

ISSN: 1307-9905
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2010
Yayıncı: ADAMOR Araştırma Danışmanlık Medya Organizasyon Yayıncılık Ltd. Şti.